Bác sĩ nội trú - không chỉ là lựa chọn nghề nghiệp: Bài 2: Lựa chọn ngành học phản chiếu bài toán nhân lực

Bác sĩ nội trú Đặng Thị Ngọc Linh lựa chọn chuyên ngành Nội Tim mạch. Ảnh: Trường ĐH Y Hà Nội.

Ngành “hot”, ngành “khát”

Khoảnh khắc nữ bác sĩ trẻ Đặng Thị Ngọc Linh – thí sinh đứng thứ 5 trong những ứng viên xuất sắc nhất dõng dạc hô vang “Nội Tim mạch” trong lễ Match Day cách đây ít hôm đã khiến cả hội trường Trường Đại học Y Hà Nội vỡ òa. Tiếng vỗ tay, tiếng hò reo vang lên như để cổ vũ cho một lựa chọn hiếm hoi. Trước đó, 4 thí sinh có điểm số cao nhất đều chọn Sản phụ khoa.

Chi tiết hội trường “bùng nổ” ấy nhanh chóng trở thành chủ đề bàn luận, bởi Tim mạch vốn là một trong những chuyên khoa trọng yếu của y học hiện đại, gắn liền với gánh nặng bệnh tật lớn trong cộng đồng. Thế nhưng trong danh sách chọn ngành, tim mạch thường xuất hiện muộn, chỉ được lựa chọn sau khi các thí sinh top đầu đã chọn xong. Ngược lại, những chuyên ngành “hot” như Sản phụ khoa hay Phẫu thuật tạo hình luôn đủ chỉ tiêu ngay từ đầu, khiến nhiều người đặt câu hỏi: đâu là nguyên nhân thực sự dẫn đến sự chênh lệch này?

Thực tế, xu hướng chọn ngành đã thể hiện rõ từ nhiều năm qua. Thống kê 2024 cho thấy: Sản phụ khoa, Phẫu thuật tạo hình, Răng hàm mặt… luôn “hết chỗ” rất sớm (Sản phụ khoa hết vị trí từ thí sinh số 26), trong khi các lĩnh vực Nội khoa, Nội tim mạch, Lão khoa, Ung thư… hầu hết phải chờ đến lượt chọn của các thí sinh xếp hạng thấp hơn mới có người đăng ký. Năm 2025, xu hướng này tiếp tục diễn ra, khi top 20 thí sinh xuất sắc có 7 người chọn chuyên ngành Sản phụ khoa. Kế đến là chuyên ngành Phẫu thuật tạo hình với 4 lựa chọn.

Kết quả này cho thấy, đây không còn là hiện tượng tức thời mà là một xu hướng rõ ràng trong lựa chọn nghề nghiệp của bác sĩ nội trú - tập trung cao độ vào một số ngành nhất định, thay vì phân bổ đồng đều.

Với trường hợp bác sĩ Đặng Thị Ngọc Linh, lựa chọn tim mạch xuất phát từ một cơ duyên riêng. Trên sóng VTV1, Linh kể lại lần đầu làm bệnh án một ca nhồi máu cơ tim khi còn sinh viên năm 4: “Hôm ấy nhóm em làm bệnh án rất tệ. Khi thầy hỏi đến đâu em cũng không trả lời được, cảm giác xấu hổ lắm. Sau đó em dành cả tuần chỉ để học về nhồi máu cơ tim, và từ đó yêu thích lĩnh vực này một cách tự nhiên”.

Các chuyên gia tim mạch nhìn nhận, lựa chọn này không hề dễ dàng. GS Đặng Hanh Đệ - nguyên Chủ nhiệm Khoa Tim mạch (Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức) nhận xét, Nội Tim mạch là ngành có chuyên môn sâu, nhiều kỹ thuật can thiệp phức tạp, nhưng “không phải là ngành kiếm được nhiều tiền”, do vậy ít được lựa chọn hơn.

Mặc dù vậy, chính sự hưởng ứng nồng nhiệt từ hội trường cho tới không gian mạng khi một bác sĩ trẻ chọn Nội Tim mạch đã phản ánh kỳ vọng của xã hội. Đó không chỉ là lựa chọn cá nhân, mà còn như một lời khẳng định rằng vẫn có những người trẻ sẵn sàng bước vào con đường gian nan nhưng cần thiết.

Ở chiều ngược lại, việc những thí sinh điểm cao tập trung vào Sản phụ khoa hay Phẫu thuật tạo hình cũng phản ánh sự hấp dẫn của các ngành này, bởi sự lựa chọn ấy sẽ gắn với cơ hội nghề nghiệp rộng mở, môi trường làm việc hiện đại, thu nhập tốt. Vậy điều gì đứng sau những lựa chọn này? Câu trả lời nằm ở áp lực kinh tế, nghề nghiệp và đời sống mà các bác sĩ nội trú đang phải đối diện.

Phía sau những lựa chọn

Đằng sau sự thiên lệch trong lựa chọn ngành của bác sĩ nội trú là những lý do rất thực tế. Trước hết là gánh nặng tài chính. Học phí đào tạo nội trú trung bình 70 - 80 triệu đồng mỗi năm, nhiều cơ sở trên 90 triệu đồng; riêng trường ngoài công lập như VinUni lên tới 932 triệu đồng/năm. Trong khi đó, bác sĩ nội trú không được hưởng lương, chỉ có khoản trợ cấp nhỏ, lại trực triền miên nên hầu như không thể làm thêm. Trái lại, bác sĩ chuyên khoa 1 vừa học vừa nhận lương, thu nhập 10 - 16 triệu đồng/tháng chưa kể phụ cấp. Sự chênh lệch này khiến nhiều người phải cân nhắc: ngành nào có triển vọng nghề nghiệp và thu nhập tốt hơn thì dễ được ưu tiên.

Áp lực đào tạo cũng là một yếu tố không nhỏ. 3 năm nội trú là thời gian bác sĩ được đào tạo toàn diện trong môi trường thực hành cường độ cao. Cấu trúc chương trình phần lớn là thực hành tại bệnh viện, chiếm trên 50% khối lượng đào tạo. Học viên được kèm cặp sát sao bởi đội ngũ giảng viên trình độ cao, với tỷ lệ 1 giảng viên tối đa phụ trách 3 học viên.

Trong suốt thời gian này, học viên thường trú tại bệnh viện để vừa học vừa trực tiếp tham gia khám chữa bệnh, đồng thời triển khai nghiên cứu khoa học từ năm thứ 2. Đây là điểm khác biệt quan trọng so với các loại hình đào tạo sau đại học khác.

Ngoài chuyên môn, bác sĩ nội trú còn tham gia hướng dẫn sinh viên thực tập lâm sàng, vừa củng cố kiến thức, vừa chuẩn bị cho vai trò giảng viên tương lai.

Nhớ lại những ngày còn học bác sĩ nội trú tại Học viện Quân y, bác sĩ Bùi Chí Đạt chia sẻ, họ phải làm việc 12 - 16 tiếng/ngày, trực 2 - 3 buổi/tuần, có khi ròng rã 36 tiếng, nhưng vẫn phải đóng học phí 210 - 240 triệu đồng/3 năm. “Chúng tôi làm việc như một bác sĩ thực thụ, gánh trách nhiệm sinh tử của thầy thuốc, nhưng lại đóng học phí như sinh viên” - lời chia sẻ ấy đã chạm đến sự quan tâm của xã hội.

Còn ThS.BS Hoàng Văn Chương - Trung tâm Tiêu hóa Gan mật (Bệnh viện Bạch Mai) cũng kể lại câu chuyện của chính mình: Những ngày thi nội trú đầy căng thẳng, nỗi nhớ gia đình, những ca trực kéo dài khiến nhiều đồng nghiệp rụng tóc vì stress. Đây là những chi tiết đời thường nhưng phản ánh rõ sức ép mà bác sĩ trẻ phải gánh vác khi bước vào môi trường nội trú.

GS.TS Nguyễn Hữu Tú - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Hà Nội cho biết, nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động tư vấn, giao lưu nhằm hỗ trợ sinh viên trong việc lựa chọn chuyên ngành. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khó tránh khỏi việc nhiều sinh viên vẫn lựa chọn dựa trên sở thích cá nhân. Điều này dẫn đến tình trạng có chuyên ngành thu hút rất đông bác sĩ nội trú, trong khi một số ngành khác lại ít người quan tâm, thậm chí khó tuyển đủ chỉ tiêu. Đây cũng là một thực tế khách quan của quá trình đào tạo.

Dù vậy, thầy Hiệu trưởng cũng nhắn nhủ: “Không có ngành nội trú nào nhàn. Nếu muốn trở thành một bác sĩ giỏi, chuyên gia nổi tiếng, chuyên ngành nội trú nào cũng vất vả như nhau, đều phải lăn lộn, cống hiến, kiên trì. Đừng nghĩ chọn chuyên ngành này sẽ nhàn hơn chuyên ngành kia, bởi nhàn có nghĩa là các bạn sẽ không thành chuyên gia giỏi”.

Rõ ràng, ở góc nhìn đào tạo, những tính toán cá nhân của bác sĩ trẻ hoàn toàn chính đáng. Nhưng nhìn từ góc độ hệ thống, sự thiên lệch trong lựa chọn đang tạo ra khoảng trống nhân lực ở những chuyên khoa nền tảng. Trong bối cảnh bệnh không lây nhiễm gia tăng, dân số già hóa nhanh, thiếu bác sĩ giỏi ở tim mạch, ung bướu, thần kinh… sẽ là thách thức lớn đối với ngành y tế.

Câu chuyện “ngành hot” và “ngành trống” vì thế không chỉ dừng lại ở quyền lựa chọn cá nhân. Nó đặt ra yêu cầu cấp thiết về chính sách: vừa đảm bảo quyền tự do của bác sĩ trẻ, vừa khuyến khích và phân bổ hợp lý nguồn nhân lực cho các lĩnh vực xã hội cần nhất.

TS.BS Nguyễn Quang Bảy – Trưởng khoa Nội tiết – Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai); Trưởng Phân môn Nội tiết, Bộ môn Nội (Trường Đại học Y Hà Nội): Việc lựa chọn chuyên ngành phải xuất phát từ sự phù hợp lâu dài

Bác sĩ nội trú là một hình thức đào tạo quan trọng, nhưng không nên bị thần thánh hóa. Thực tế còn tồn tại nhiều hiểu lầm: Không phải chỉ những người giỏi nhất mới đỗ, cũng không phải đây là con đường duy nhất để trở thành bác sĩ giỏi. Học nội trú mang lại nhiều cơ hội, nhưng cũng đầy áp lực và không bảo đảm thành công tuyệt đối.

Trong 3 năm đào tạo, bác sĩ nội trú phải trực nhiều, học nhiều, chịu áp lực từ thầy cô và đồng nghiệp, nhưng cũng nhờ vậy mà trưởng thành. Đó là cuộc đua đường dài, đòi hỏi kiên trì và ý chí. Danh xưng “tinh hoa”, “siêu giỏi” hay “siêu nhân” vì thế là những mỹ từ không cần thiết.

Quan trọng hơn cả, việc lựa chọn chuyên ngành phải xuất phát từ sự phù hợp lâu dài. Nếu chỉ chọn ngành vì điểm cao hay vì hào quang nhất thời, thì rất dễ dẫn đến thất vọng. Hãy tỉnh táo, coi nội trú là một hành trình khắc nghiệt để rèn luyện và trưởng thành, chứ không phải tấm vé bảo đảm thành công.

(còn nữa)

Đức Trân