Ba Lan có Thủ tướng mới 'thân EU'

Quốc hội Ba Lan đã bầu chính trị gia theo đường lối trung dung Donald Tusk làm Thủ tướng, chấm dứt 8 năm cầm quyền của phe bảo thủ theo chủ nghĩa dân tộc và đưa đất nước đi đúng hướng trong việc tan băng quan hệ với Liên minh châu Âu (EU).

Ba Lan đã chứng kiến khoảng 110 tỷ Euro (118 tỷ USD) tiền quỹ của EU bị đóng băng do tranh chấp với Brussels về các tiêu chuẩn dân chủ. Nhưng ông Tusk đã tuyên bố việc đầu tiên sau khi nhậm chức sẽ là hàn gắn quan hệ và giải phóng khoản quỹ trên cho đất nước.

Trong vòng bỏ phiếu hôm 11/12, ông Tusk nhận được 248 phiếu thuận và 201 phiếu chống tại Hạ viện Ba Lan (Sejm) gồm 460 ghế.

“Tôi sẽ mang ơn tất cả những người đã tin tưởng vào nước Ba Lan mới mẻ, tuyệt vời này, tất cả những người đã tin tưởng chúng tôi... và quyết định thực hiện sự thay đổi mang tính lịch sử này”, ông Tusk nói trước các nhà lập pháp sau vòng bỏ phiếu.

Tân Thủ tướng dự kiến sẽ có bài phát biểu trước Quốc hội vào ngày 12/12, giới thiệu Nội các của mình và đối mặt với cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đối với chính phủ mới. Sau đó, tân Thủ tướng dự kiến sẽ tuyên thệ nhậm chức trước Tổng thống Andrzej Duda tại Phủ Tổng thống vào lúc 9h sáng ngày 13/12 giờ địa phương.

Tân Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk sẽ giới thiệu Nội các của mình và đối mặt với cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đối với chính phủ mới vào ngày 12/12/2023. Ảnh: TVP World

Trước đó trong ngày 11/12, cựu Thủ tướng Mateusz Morawiecki của đảng Luật pháp và Công lý (PiS) theo chủ nghĩa dân tộc đã thua trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tương tự.

PiS đã về nhất trong cuộc tổng tuyển cử ở Ba Lan ngày 15/10 và có cơ hội đầu tiên trong việc thành lập chính phủ, nhưng đảng này thiếu đa số cần thiết và tất cả các đảng khác đã loại trừ việc liên minh với PiS.

PiS tự nhận mình là người bảo vệ chủ quyền và bản sắc của Ba Lan, đồng thời đã cải thiện mức sống cho hàng triệu người bằng cách tăng cường phúc lợi xã hội và mức lương tối thiểu. Tuy nhiên, những người chỉ trích cho rằng PiS đã làm suy yếu tính độc lập của tư pháp, biến phương tiện truyền thông nhà nước thành cơ quan tuyên truyền và xúi giục thành kiến đối với các nhóm thiểu số như người nhập cư và cộng đồng LGBT.

Là thành viên của EU và NATO, quan điểm của Ba Lan – đảo ngược so với ban đầu khi hỗ trợ nước láng giềng Ukraine và sự chào đón của nước này đối với những người Ukraine chạy trốn khỏi cuộc xung đột – đang được các đồng minh theo dõi chặt chẽ.

Các tài xế xe tải Ukraine chờ để vượt biên từ Ba Lan trở lại Ukraine, ở Korczowa, Ba Lan, ngày 7/12/2023. Ảnh: Food Manufacturing

Là cựu chủ tịch Hội đồng châu Âu, ông Tusk có ý định đưa Ba Lan đến gần hơn với các đồng minh châu Âu và phục hồi sự hỗ trợ cho Ukraine. Đảng Liên minh Công dân (KO) của ông tranh cử với Con đường Thứ ba (Third Way) và Cánh Tả Mới (New Left) với các cam kết riêng biệt nhưng có chung quan điểm về việc khôi phục quan hệ với châu Âu.

Nhưng mọi chuyện sẽ không dễ dàng khi chính phủ của ông Tusk vẫn phải làm việc cùng với Đảng PiS trong Quốc hội và cả Tổng thống Duda, người nắm quyền phủ quyết pháp luật và nhiệm kỳ của ông Duda đến năm 2025 mới kết thúc.

Việc hàn gắn mối quan hệ với Kiev cũng có thể là một trong những nhiệm vụ chính sách đối ngoại gai góc nhất của ông Tusk, vì song song với đó ông sẽ phải tìm cách xoa dịu các khu vực lớn của nền kinh tế hiện muốn duy trì các biện pháp bảo hộ chống lại sự cạnh tranh từ hàng hóa rẻ hơn của Ukraine.

Warsaw hồi đầu năm nay đã đưa ra lệnh cấm đơn phương đối với ngũ cốc nhập khẩu từ Ukraine. Tân Thủ tướng Tusk cũng đang thừa hưởng cuộc tranh chấp kéo dài một tháng do các tài xế xe tải Ba Lan chặn các cửa khẩu biên giới với Ukraine để phản đối việc mất thị phần kể từ năm ngoái vào tay các hãng vận tải Ukraine.

Minh Đức (Theo Reuters, Al Jazeera, Financial Times)