'Át chủ bài' của ông Trump có đủ sức khiến Nga nhượng bộ?

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định khả năng gây sức ép của Washington đối với Điện Kremlin vẫn còn nhiều hạn chế.

Mặc dù phải đối mặt với 3 năm trừng phạt kinh tế nặng nề từ phương Tây, Nga vẫn tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine mà không có dấu hiệu nhượng bộ. Việc Nga phản hồi một cách thận trọng về đề xuất ngừng bắn 30 ngày gần đây cho thấy Moscow không dễ bị ép buộc.

Tổng thống Nga Vladimir Putin từng tuyên bố chỉ đồng ý với thỏa thuận ngừng bắn đi kèm với những điều kiện mà Kyiv khó có thể chấp nhận.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Mỹ Donald Trump trong cuộc gặp hồi năm 2019 - Ảnh: Reuters

Với tình thế hiện tại, giới quan sát cho biết lựa chọn duy nhất còn lại để thực sự gây áp lực lên Moscow chính là ngành dầu khí - nguồn thu nhập chính của Nga, đồng thời là nhân tố quan trọng giúp Điện Kremlin duy trì cuộc chiến.

Con bài mặc cả với Moscow

Emily Kilcrease, một thành viên cấp cao tại Trung tâm an ninh Mỹ, nhận định: "Nếu bạn muốn đẩy nhanh tiến trình giải quyết cuộc xung đột Ukraine, thì cách hiệu quả nhất là nhắm vào lĩnh vực năng lượng của Nga. Đây là thứ duy nhất còn lại có ảnh hưởng mạnh".

Tuy nhiên, bà Kilcrease cũng cảnh báo rằng một chiến lược trừng phạt toàn diện đối với ngành dầu khí của Nga sẽ kéo theo những tác động tiêu cực đối với nền kinh tế Mỹ. Chính quyền Trump có thể do dự thực hiện điều này, đặc biệt trong bối cảnh bất ổn kinh tế đang gia tăng.

Tổng thống Trump từng chỉ trích chính sách năng lượng của người tiền nhiệm, cáo buộc rằng các biện pháp trừng phạt chống lại Nga đã khiến giá dầu tăng cao. Khi tranh cử, ông cam kết cắt giảm chi phí nhiên liệu và kiểm soát lạm phát. Nếu các biện pháp trừng phạt mới khiến giá xăng dầu leo thang, Trump có thể gặp phải phản ứng dữ dội từ cử tri.

"Ông Trump đã hứa sẽ giảm một nửa giá nhiên liệu. Điều đó khiến ông gặp khó khăn trong việc quyết định có nên áp đặt thêm trừng phạt lên Nga hay không, vì điều này có thể làm gián đoạn thị trường dầu mỏ toàn cầu", Mark Finley, một chuyên gia năng lượng tại Viện Baker của Đại học Rice (Mỹ), cho biết.

Các lệnh trừng phạt hiện có

Từ năm 2022, phương Tây đã nhắm vào ngành năng lượng của Nga như một phần trong gói trừng phạt nhằm làm suy yếu nền kinh tế Moscow. Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và các nước thuộc Nhóm G7 đã phối hợp triển khai một số biện pháp như cấm xuất khẩu dầu thô Nga bằng đường biển, đặt mức giá trần 60USD/thùng đối với dầu Nga. Mục tiêu của các biện pháp này là giảm nguồn thu của Điện Kremlin mà không gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng đối với các quốc gia vẫn phụ thuộc vào dầu Nga.

Tuy nhiên, Moscow đã tìm cách né tránh lệnh trừng phạt bằng nhiều biện pháp, bao gồm sử dụng "đội tàu ngầm" - hệ thống tàu chở dầu bí mật giúp vận chuyển dầu mà không bị giám sát chặt chẽ, tăng cường xuất khẩu năng lượng sang Trung Quốc, Ấn Độ và các quốc gia không tham gia lệnh trừng phạt, đồng thời duy trì cung cấp khí đốt cho một số nước châu Âu dù quy mô đã giảm đáng kể so với trước cuộc chiến.

Theo Reuters, doanh thu từ dầu khí của Nga đã tăng 26% lên 108 tỉ USD vào năm 2023, bất chấp các lệnh trừng phạt. Một nghiên cứu gần đây từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch cho thấy EU vẫn chi nhiều tiền hơn để mua dầu khí của Nga so với số tiền viện trợ tài chính cho Ukraine trong năm 2024.

Điều này cho thấy rằng, mặc dù các biện pháp trừng phạt đã gây tổn thất cho nền kinh tế Nga, chúng vẫn chưa đủ mạnh để tạo ra áp lực thực sự buộc Moscow phải thay đổi chính sách đối với Ukraine.

Tuy nhiên, việc theo đuổi các biện pháp này sẽ đánh dấu một sự thay đổi lớn trong chính sách của ông Trump. Từ khi nhậm chức, chính quyền của ông được cho là đã cân nhắc nới lỏng một số lệnh trừng phạt đối với Nga, thay vì siết chặt thêm.

Ông Trump có sẵn sàng đi xa hơn?

Một số chuyên gia cho rằng ông Trump có thể thực hiện những bước đi cứng rắn hơn, bao gồm hạ giá trần đối với dầu Nga để Moscow khó thu lợi từ xuất khẩu, tăng cường giám sát và xử phạt các nhà điều hành "đội tàu ngầm" nhằm cắt đứt tuyến vận chuyển dầu của Nga; đồng thời áp đặt trừng phạt thứ cấp lên các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ để buộc họ phải hạn chế nhập khẩu dầu Nga.

Hơn nữa, việc gây áp lực lên ngành năng lượng Nga cũng có thể làm xấu đi quan hệ của Trump với các đồng minh phương Tây, nhất là khi ông đang có xung đột với EU, Canada và các nước khác về thuế quan.

"Thuyết phục các đồng minh cùng hợp tác trừng phạt Nga sẽ khó khăn hơn trong bối cảnh hiện nay", chuyên gia Finley nhận định.

Tổng thống Putin hôm 13.3 đã phản hồi về đề xuất ngừng bắn của Mỹ, nhưng với điều kiện rằng Ukraine phải chấp nhận những yêu cầu của Moscow. Ông nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán cần phải bao gồm việc xem xét lại các thỏa thuận an ninh giữa Kyiv và phương Tây.

Về phần mình, ông Trump dường như nhận thức được những khó khăn trong việc gây áp lực lên Nga. Trong bài phát biểu cùng ngày, ông tuyên bố: "Về mặt tài chính, chúng ta có thể làm những điều rất tồi tệ đối với Nga. Điều đó sẽ tàn phá nền kinh tế của họ. Nhưng tôi không muốn làm điều đó, vì tôi muốn thấy hòa bình".

Điều này cho thấy Tổng thống Trump đang cân nhắc giữa hai lựa chọn: hoặc siết chặt trừng phạt để gây áp lực lên Moscow, hoặc giữ nguyên hiện trạng để tránh làm tổn hại nền kinh tế Mỹ và mối quan hệ với các đồng minh.

Andrew D’Anieri, thành viên tại Trung tâm Âu-Á của Hội đồng Đại Tây Dương, cho rằng chính quyền Trump sẽ phải đưa ra quyết định quan trọng. "Họ có tiếp tục để Moscow hưởng lợi từ tình trạng hiện tại, hay sẽ gây thêm áp lực lên Điện Kremlin như cách họ đã làm với Ukraine?", ông nói.

Nếu Tổng thống Trump thực sự muốn gây sức ép mạnh hơn với Nga, việc nhắm vào ngành dầu khí có thể là lựa chọn hiệu quả nhất. Tuy nhiên, điều này có thể làm tăng giá năng lượng, tác động đến nền kinh tế Mỹ và gây mâu thuẫn với các đồng minh.

Hoàng Vũ