Áp thuế nước giải khát có đường - Nhiều đại biểu Quốc hội vẫn băn khoăn khi chưa đủ cơ sở

Dự thảo luật thuế tiêu thụ đặc biệt - TTĐB (sửa đổi) mới nhất đã sửa đổi đề xuất bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100 ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với mức thuế 8% vào năm 2027 và 10% từ năm 2028.

Điều này thể hiện phần nào sự cân nhắc, lắng nghe các ý kiến góp ý của các chuyên gia, hiệp hội ngành hàng... của cơ quan soạn thảo. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều ý kiến của các biểu Quốc hội băn khoăn khi chưa có đủ cơ sở khoa học, thực tiễn, đánh giá toàn diện và tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng như đảm bảo tính công bằng khi áp thuế đối với nước giải khát có đường.

Tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10 -11/2024), Quốc Hội đã tiến hành thảo luận tại tổ và hội trường với rất nhiều ý kiến đa chiều và thậm chí trái chiều từ các đại biểu Quốc Hội như dự thảo chưa bao quát toàn diện các sản phẩm có đường có thể ảnh hưởng tới sức khỏe; Cần làm rõ khả năng đạt mục tiêu của chính sách đối với nhiệm vụ bảo vệ sức khỏe người dân; Cần làm rõ tác động chính sách đến người tiêu dùng, đặc biệt là người lao động thu nhập thấp, vùng khó khăn, doanh nghiệp, đầu tư nước ngoài; Nguy cơ chuyển sang sử dụng sản phẩm có đường khác, giá rẻ, không đảm bảo an toàn thực phẩm; Cân nhắc thận trọng, chưa áp dụng thuế TTĐB đối với NGK có đường...

Áp thuế nước giải khát có đường - Nhiều đại biểu Quốc hội vẫn băn khoăn khi chưa đủ cơ sở. Ảnh minh họa

Theo Đại biểu Cầm Thị Mẫn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa), mặc dù đại biểu tán thành với việc quy định lộ trình áp thuế đối với mặt hàng mới nhưng cần có đánh giá tác động đầy đủ khi mà mặt hàng NGK có đường là mặt hàng có mối liên hệ đến hơn 20 ngành liên quan trong chuỗi giá trị, như ngành hàng bán lẻ, du lịch, nhà hàng, khách sạn và hàng trăm ngàn hộ nông dân trồng mía, công ty sản xuất đường.

Đại biểu Cầm Thị Mẫn cho rằng, với việc áp thuế đối với mặt hàng mới cần phải có lộ trình chuẩn bị dài hơi, nhất là trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và gánh nặng về thuế, phí.

Đặc biệt, là trong bối cảnh hiện nay, khi Hoa Kỳ đang có động thái áp dụng thuế đối ứng lên nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Sau khi đánh giá các thông tin đa chiều, trong đó có Báo cáo đánh giá tác động của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đối với NGK có đường, Đại biểu Cầm Thị Mẫn đề nghị nghiên cứu bổ sung lộ trình áp dụng thuế suất đối với NGK cụ thể, Phương án 1, lộ trình áp thuế sau khi luật có hiệu lực 1 năm, từ ngày 1/1/2027 đến 31/12/2027 mức thuế suất 5%, từ ngày 1/1/2028 đến 31/12/2028 mức thuế suất 8%, từ ngày 1/1/2029 mức thuế suất 10%. Phương án 2, lộ trình áp thuế sau khi luật có hiệu lực 2 năm, từ ngày 1/1/2028 đến 31/12/2028 mức thuế suất 8%, từ ngày 1/1/2029 mức thuế suất 10%.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) rất băn khoăn trong bối cảnh nền kinh tế đang chịu nhiều áp lực từ bên ngoài và còn nhiều bất ổn ở khu vực tiêu dùng và dịch vụ thì việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường cần phải được cân nhắc thấu đáo và dựa trên các đánh giá toàn diện.

Vì vậy, Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung đề nghị cần phải có một nghiên cứu độc lập và có thể kết hợp với các hiệp hội ngành hàng để thực hiện đánh giá tác động toàn diện của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với NGK có đường (tác động đến doanh nghiệp sản xuất, người tiêu dùng, người lao động và chuỗi cung ứng; ảnh hưởng đến các chỉ số kinh tế vĩ mô như GDP, thu ngân sách, lạm phát và sức mua tiêu dùng...).

Là một địa phương có nhiều cây trồng liên quan đến nguồn nguyên liệu đầu vào để sản xuất các mặt hàng chịu thuế TTĐB, Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) thẳng thắn chia sẻ quan điểm ngoài việc tích cực là việc áp mức thuế cao có thể sẽ tác động, làm giảm nhu cầu tiêu thụ các loại sản phẩm này, nhưng còn có mặt hạn chế của vấn đề là sẽ ảnh hưởng đến cả hệ thống chuỗi ngành hàng với nhiều đối tượng bị tác động, từ người nông dân trồng thuốc lá, mía đường và các loại nguyên liệu đầu vào, công nhân lao động, doanh nghiệp trực tiếp sản xuất, kinh doanh, phân phối sản phẩm cho đến các ngành công nghiệp phụ trợ.

Một trong những đại biểu có nhiều ý kiến đóng góp ý đối với dự thảo Luật thuế TTĐB tại nhiều diễn đàn, Đại biểu Phạm Văn Hòa (ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) quan ngại việc chưa có đủ cơ sở khoa học để chứng minh nước giải khát có đường gây béo phì vì bệnh này có nhiều nguyên nhân khác nhau cũng như việc đường có ở nhiều các sản phẩm khác (ví dụ như trà sữa, các đồ uống có đường pha sẵn khác được bán tràn lan trên đường phố...) chứ không riêng gì nước giải khát có đường. Đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị xem xét sao cho phù hợp, đảm bảo tính công bằng với các sản phẩm có đường khác và đồng thời cân nhắc nên áp dụng 5% bắt đầu từ năm 2028 trở đi.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) mặc dù đồng tình với sự cần thiết phải áp thuế nhưng phân tích thêm dưới góc độ quyền của trẻ em đối với việc tiếp cận các sản phẩm có đường, ở Việt Nam đã có khuyến cáo đến năm 2030 có 2 triệu trẻ em béo phì nhưng cũng cần lưu ý Việt Nam còn hơn 20 triệu trẻ em, đặc biệt trẻ em vùng sâu, vùng xa có quyền tiếp cận đến những đồ uống có đường này hay không? Hiện nay, tỉ lệ là bao nhiêu?.

Đại biểu Tạ Văn Hạ khẳng định, những vấn đề liên quan đến sức khỏe con người, đặc biệt đối với trẻ em thì cần phải xem xét kỹ và có những quy định để hạn chế nhưng cần phải được đánh giá tác động chưa kỹ.

Đại biểu Tạ Văn Hạ lo ngại, công tác đánh giá tác động vẫn chưa được kỹ, cho nên đại biểu Quốc hội khi đưa ra bàn bạc chỉ có thông tin một chiều. Đại biểu Quốc hội phải phản biện những chính sách, phải nhìn tổng thể cả người tiêu dùng, nhà sản xuất cho đến Nhà nước.

Đỗ Văn