Áp lực với gạo Việt

80% gạo xuất khẩu của Việt Nam thuộc phân khúc chất lượng cao nên ít bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh từ gạo giá rẻ của Ấn Độ

Giá xuất khẩu gạo giảm

Trong hai tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo mang về 613 triệu USD, tăng 5,9% về khối lượng, nhưng giảm 13,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá gạo xuất khẩu bình quân trong hai tháng qua ước đạt 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam chịu áp lực giảm khi Ấn Độ gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm vào ngày 7/3/2025. Thị trường gạo Ấn Độ mở cửa sau 2 năm siết chặt đồng nghĩa với gia tăng nguồn cung, gạo Việt gặp áp lực cạnh tranh. Trong khi đó, giới phân tích đánh giá, nhu cầu nhập khẩu gạo của các thị trường lớn như Philippines, Indonesia có sự giảm sút khi đã tích lũy dự trữ đủ cho năm 2024 và chờ đợi giá giảm trước khi tái nhập khẩu. Các thị trường lớn khác của xuất khẩu gạo Việt Nam như Bờ Biển Ngà, Ghana có sức mua không còn mạnh như trước.

Nguồn cung toàn cầu tăng lên khi Ấn Độ gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm, trong khi nhu cầu nhập khẩu của các nước lớn vẫn thận trọng, là yếu tố chính khiến giá gạo giảm. Dự báo, giá gạo xuất khẩu có thể giảm thêm trong năm 2025, trước áp lực nguồn cung toàn cầu gia tăng.

Doanh nghiệp ngành gạo đang theo dõi sát sao động thái trên thị trường, đặc biệt tại các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan để có sự điều chỉnh kế hoạch hoạt động phù hợp.

Bộ Công Thương đang nỗ lực hỗ trợ ngành gạo nói chung, các doanh nghiệp trong ngành nói riêng, đẩy mạnh công tác đàm phán mở cửa thị trường mới bên cạnh thị trường truyền thống, đảm bảo xuất khẩu gạo bền vững. Bộ này dự kiến tổ chức các đoàn xúc tiến thương mại tại các thị trường như Philippines, Indonesia, Trung Quốc để thúc đẩy xuất khẩu gạo.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến chia sẻ, bộ này sẽ khắc phục những khó khăn của một số mặt hàng đang có giá giảm như hoa quả, lúa gạo bằng hệ thống các giải pháp để nâng giá trị xuất khẩu trong những tháng tiếp theo.

Bên cạnh áp lực về giá xuất khẩu, doanh nghiệp Việt còn gặp khó khăn về sản xuất. Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đang đối mặt với tình trạng xâm nhập mặn ngay từ đầu mùa khô năm 2025. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, độ mặn tại các cửa sông chính trong vùng đều ở mức cao hơn trung bình nhiều năm, dù chưa nghiêm trọng bằng các năm đỉnh điểm như năm 2015 - 2016, 2019 - 2020 hay 2023 - 2024.

Để đảm bảo ổn định sản xuất và tiêu thụ lúa gạo trong bối cảnh thời tiết và thị trường diễn biến phức tạp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu các địa phương cần bám sát lịch thời vụ, đẩy nhanh tiến độ thu hoạch vụ Đông Xuân, đặc biệt ở các vùng ven biển có nguy cơ ảnh hưởng mặn cao. Ngoài ra, Bộ sẽ phối hợp với các ngành liên quan theo dõi chặt chẽ biến động thị trường gạo thế giới, kịp thời thông tin cho doanh nghiệp để điều chỉnh sản xuất và tiêu thụ phù hợp.

Công ty Chứng khoán An Bình nhận định, sản lượng gạo xuất khẩu năm 2025 của Việt Nam vẫn có khả năng tăng nhờ thị trường Philippines. Sản lượng gạo nhập khẩu của Philippines có thể đạt mức kỷ lục trong năm 2025, khi sản lượng gạo sản xuất trong niên vụ 2024/2025 của nước này sụt giảm, trong khi nhu cầu nội địa gia tăng. Tuy nhiên, áp lực giảm giá gạo từ nguồn cung thế giới, đặc biệt từ Ấn Độ sẽ tác động đáng kể đến giá gạo thế giới, bao gồm Việt Nam.

Thách thức từ biên lãi mỏng

Tại Hội nghị về sản xuất và thị trường lúa gạo tổ chức tại Cần Thơ ngày 7/3/2025, lãnh đạo nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo cho biết, 80% gạo xuất khẩu của Việt Nam thuộc phân khúc chất lượng cao nên ít bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh từ gạo giá rẻ của Ấn Độ. Trong đó, gạo trắng chiếm khoảng 71% trong cơ cấu xuất khẩu gạo nước ta, giá trung bình từ 523 - 540 USD/tấn; các loại gạo thơm như Jasmine, Đài Thơm, ST24, ST25 chiếm tỷ trọng 19%, có giá từ 640 - 700 USD/tấn. Đặc biệt, 4% tỷ trọng thuộc về nhóm gạo Japonica và các loại gạo đặc sản cung cấp cho các thị trường cao cấp.

Do đó, giá bán hiện tại có thể bị ảnh hưởng, nhưng nhìn chung doanh nghiệp không quá lo ngại và dự báo giá sẽ sớm tăng trở lại, bởi phân khúc riêng là lúa gạo chất lượng cao, giá trị cao hơn gạo hàng hóa (chất lượng thấp, giá rẻ). Đây cũng là phân khúc mà nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo niêm yết đang đẩy mạnh kinh doanh.

Công ty cổ phần Tập đoàn Giống cây trồng Việt Nam (Vinaseed, mã NSC) đang tập trung kinh doanh phân khúc gạo chất lượng, gạo có thương hiệu ở cả kênh bán hàng truyền thống và hiện đại, siêu thị và xuất khẩu. Sản phẩm gạo thương hiệu Vinaseed được xuất khẩu vào những thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Úc.

Tại Tổng công ty Lương thực Miền Nam (Vinafood II, mã VSF), mỗi năm, doanh nghiệp này bán ra với tổng sản lượng bình quân từ 2,8 - 3,0 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 1 tỷ USD. Bên cạnh các sản phẩm chất lượng cao như gạo thơm, gạo đặc sản, Vinafood II sản xuất và cung cấp các loại gạo hàng hóa với sản lượng lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Công ty cổ phần Tập đoàn Lộc Trời (mã LTG) cũng chủ yếu đẩy mạnh phân khúc gạo chất lượng cao và gạo đặc sản. Lộc Trời nổi bật với các sản phẩm gạo như Hạt Ngọc Trời, gạo Jasmine 85.

Trong khi đó, Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (mã TAR) nổi tiếng với sản phẩm gạo ST24, ST25, Jasmine 85, giúp Công ty xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như Nhật Bản, Mỹ, EU, châu Á.

Còn phân khúc gạo hàng hóa chất lượng thấp hơn là sản phẩm trọng tâm của Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu An Giang (Angimex, mã AGM). Tuy nhiên, hơn 93% doanh thu bán lúa gạo của Angimex đến từ thị trường trong nước, thị trường xuất khẩu chiếm phần rất nhỏ.

Dù gạo chất lượng cao của các doanh nghiệp có mức giá tốt hơn gạo hàng hóa giá rẻ, nhưng biên lợi nhuận mỏng là vấn đề chính với các doanh nghiệp. Trong những năm gần đây, biên lợi nhuận gộp mảng nông sản gạo của Vinaseed phổ biến từ 7 - 12%, Lộc Trời từ 2 - 7%, Trung An từ 3 - 5%.

Nguyên nhân là dù giá xuất khẩu cao nhưng các doanh nghiệp phải thu mua gạo từ nông dân với giá cao hơn, dẫn đến chi phí đầu vào tăng và biên lợi nhuận không tăng tương ứng.

Chưa kể, các doanh nghiệp còn phải duy trì nguồn nợ vay ngắn hạn để bổ sung vốn cho các hoạt động thu mua lúa gạo của nông dân, khiến chi phí tài chính tăng cao, nhất là chi phí lãi vay, ảnh hưởng đến lợi nhuận ròng.

Trong năm 2024, lãi vay của Trung An là 129 tỷ đồng, cùng với biên lãi gộp thu hẹp khiến Công ty lỗ ròng xấp xỉ 52 tỷ đồng, dù đây là giai đoạn giá gạo liên tục lập đỉnh mới.

Tương tự, chi phí lãi vay năm 2024 của Angimex là 92,6 tỷ đồng, cộng hưởng với chi phí quản lý doanh nghiệp tăng 91%, lên 128 tỷ đồng, khiến Công ty lỗ tới 251 tỷ đồng.

Vinafood II cũng phải chịu khoản lãi vay gia tăng, lên hơn 192 tỷ đồng trong năm 2024, dẫn tới lãi sau thuế giảm hơn một nửa, chỉ còn 30 tỷ đồng, dù doanh thu đạt 21.460 tỷ đồng.

Ông Trần Tấn Đức, Tổng giám đốc Vinafood II cho rằng, các doanh nghiệp cần được sớm xem xét hoàn thuế xuất khẩu; hỗ trợ vốn, lãi vay cho chu kỳ luân chuyển vốn 12 tháng thay vì 6 tháng, bởi mua lúa gạo tạm trữ khi giá chưa tốt đã phải bán tháo để đáo hạn vay. Bên cạnh vốn ngắn hạn, doanh nghiệp cũng cần nguồn vốn dài hạn để đầu tư máy móc, kho chứa lúa, cơ cấu thời hạn trả nợ.

Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trung An chia sẻ, các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo hiện nay đều phải đầu tư xây dựng nhà máy, kho chứa, máy móc, thiết bị, nếu không thì sẽ không thể hoạt động được, không có gạo để xuất khẩu. Bởi vậy, nhu cầu chính của các doanh nghiệp gạo là rất cần nguồn vốn, đặc biệt là vốn trung và dài hạn.

Hải Minh - Kiều Trang