Áp lực cho logistics Việt trên đường đua số và xanh

Đây là sự kiện chuyên ngành quan trọng, góp phần thúc đẩy đối thoại chính sách và kết nối hợp tác giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp, tổ chức trong nước và quốc tế.

Các đại biểu thảo luận về cơ hội để logistics phát triển bền vững. Ảnh: Uyên Hương/ BNEWS/TTXVN

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Văn Minh – Tổng Biên tập Báo Công Thương nhấn mạnh: Ngành logistics Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để phát triển và trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp thiết thực cho tăng trưởng kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, chúng ta cần đồng bộ hóa chiến lược – từ đầu tư hạ tầng, nâng cao chất lượng nhân lực đến ứng dụng công nghệ mới và hoàn thiện hành lang pháp lý.

Theo ông Nguyễn Văn Minh, Bộ Công Thương đang hoàn thiện Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025–2035, tầm nhìn đến năm 2045, đặt mục tiêu giảm chi phí logistics xuống 12–15% tổng ngân sách quốc nội (GDP), tốc độ tăng trưởng ngành đạt 15–20% mỗi năm. Đồng thời, logistics sẽ được tích hợp trong Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia, với 30% phương tiện chuyển sang năng lượng sạch và 80% doanh nghiệp áp dụng chuyển đổi số.

Chia sẻ về định hướng phát triển ngành logistics trong giai đoạn mới, ông Bùi Bá Nghiêm- Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho hay: Thời gian qua, ngành dịch vụ logistics đã có sự phát triển nhanh, trở thành ngành dịch vụ đóng góp ngày càng quan trọng đối với sự phát triển của kinh tế đất nước.

Cơ sở hạ tầng logistics đã có những bước phát triển nhất định, từng bước dần đáp ứng nhu cầu phát triển của các hoạt động logistics. Cùng với đó, số lượng doanh nghiệp dịch vụ logistics ngày càng tăng nhanh cả về số lượng, năng lực kinh doanh và chất lượng dịch vụ cũng dần được cải thiện và thị trường dịch vụ logistics ngày càng được mở rộng, tận dụng được lợi ích từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đem lại trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Nhiều giải pháp công nghệ và được ứng dụng trong các hoạt động logistics.

Theo đánh giá, tốc độ phát triển ngành logistics ở Việt Nam những năm gần đây đạt khoảng 14-16%, với quy mô thị trường năm 2024 ước tính trên 45 tỷ USD. Ngân hàng Thế giới xếp hạng Việt Nam hiện đứng thứ 43/155 nước về Chỉ số hiệu quả logistics (LPI) và thuộc nhóm 5 nước dẫn đầu ASEAN (sau Singapore, Malaysia, Thái Lan và cùng thứ hạng với Philippines).

Tuy nhiên, chi phí logistics còn cao, dao động từ 16-20% GDP, cao hơn trung bình toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Cùng đó, cơ sở hạ tầng logistics còn thiếu tính liên kết, thiếu trung tâm logistics cấp vùng và quốc gia; chưa hình thành được mạng lưới kho bãi, cảng cạn, cảng trung chuyển hiện đại. Ứng dụng công nghệ số còn hạn chế, nhiều doanh nghiệp logistics, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có đủ nguồn lực để đầu tư vào chuyển đổi số.

Ông Nguyễn Văn Minh- Tổng biên tập Báo Công Thương. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Trong khi đó, nguồn nhân lực logistics thiếu hụt cả về số lượng và chất lượng, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển theo hướng chuyên nghiệp, quốc tế hóa. Đáng lưu ý, tác động của biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển xanh đang đặt ra áp lực rất lớn, đòi hỏi logistics phải thay đổi căn bản để giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và hướng đến kinh tế tuần hoàn.

Hiện nay, ở một số ngành, một số lĩnh vực, hoạt động chuyển đổi số đã có bước tiên phong. Đơn cử, nhiều cảng đã áp dụng các công nghệ tự động để nâng cao công suất bốc xếp, giảm bớt quy trình thừa, giảm bớt sự tác động của con người vào quy trình, góp phần xanh hóa logistics tại cảng.

Mặt khác, các trung tâm logistics là nơi lưu giữ và xử lý rất nhiều loại hàng hóa khác nhau. Việc áp dụng chuyển đổi số vào giúp hoạt động quản lý hàng hóa tại trung tâm logistics sẽ nhanh hơn, chính xác hơn, thuận tiện hơn và tốn ít nhân lực hơn.

Ông Cáp Trọng Cường - Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Macstar cho biết, phát triển logistics xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn đa quốc gia đang đặt ra tiêu chuẩn rất cao về phát thải và môi trường.

Macstar là đơn vị tiên phong triển khai vận tải thủy nội địa bằng sà lan, kết nối Hải Phòng với các tỉnh Bắc Trung Bộ. Tuyến vận tải này giúp giảm 70% phát thải so với vận tải đường bộ. Ngoài ra, công ty đang đầu tư kho thông minh sử dụng năng lượng tái tạo và thử nghiệm trồng rừng để tạo tín chỉ carbon. Tuy nhiên, có bộ tiêu chí logistics xanh quốc gia, đồng thời có chính sách tài chính ưu đãi như tín dụng xanh, giảm thuế phí để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi.

Theo bà Trương Thị Mùi - Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Logistics Quốc tế Bắc Giang, vùng trung du miền Bắc có lợi thế kết nối đường bộ, đường thủy và đường sắt nhưng hiện tại các phương thức này vẫn phát triển rời rạc. Việc đồng bộ hóa, xây dựng chuỗi cung ứng đa tầng sẽ giúp giảm 10-15% chi phí logistics cho các ngành hàng chủ lực như thương mại điện tử, điện tử, dệt may.

Do đó, rất cần việc tích hợp vận tải đa phương thức với hệ thống kho thông minh. Muốn vậy, cần thúc đẩy chính sách ưu đãi đầu tư hạ tầng giao thông kết nối, hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng hệ thống WMS, IoT, AI trong quản lý kho bãi, đồng thời tạo điều kiện cho các kho thông minh phát triển theo chuẩn quốc tế.

Bà Trương Thị Mùi dẫn chứng cụ thể rằng: Chẳng hạn như với vận tải đường sắt có thể nhìn thấy rất rõ Nhà nước rất chú trọng đến hình thức vận tải này và có đẩy mạnh. Tuy nhiên, với hạ tầng ở các nhà ga hiện nay đang còn yếu kém. Năng lực xếp dỡ nếu chạy tuyến trục tốt nhưng mà ở tất cả điểm nghẽn lại nằm ở các nhà ga; năng lực vận tải xếp dỡ ở đó kém cũng sẽ không thu hút được nhu cầu về sử dụng các loại dịch vụ đó.

Vì thế, với việc ra đời của Trung tâm Logistic Bắc Giang, Công ty TNHH Logistics Quốc tế Bắc Giang hướng đến việc giải quyết tất cả các điểm nghẽn của ngành. Với việc hạ tầng của nhà ga kém phát triển thì chúng tôi đưa giải pháp để bù đắp vào đó và phối hợp với các đơn vị vận tải đường trục để giải quyết được bài toán chung và thông qua đó, công ty hướng đến việc cung cấp một giải pháp toàn trình cho đường sắt để tăng nhu cầu lên, qua đó cũng giảm áp lực cho các phương thức vận tải khác.

Từ những thay đổi rất đáng ghi nhận nhờ ứng dụng công nghệvà chuyển đổi số của nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực logistics, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khẳng định, đây là yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp logistics Việt Nam và cần phải thực hiện việc này càng nhanh càng tốt, càng sớm càng tốt. Bởi, đây là xu hướng chung của thời đại, nếu không làm, trong khi doanh nghiệp của các nước khác đã thực hiện sẽ mất đi lợi thế ngay trên sân nhà.

Chuyến tàu thương mại đầu tiên chính thức cập bến tại cầu cảng số 3,4 thuộc Công ty CP Cảng Hải Phòng. Ảnh: TTXVN

Đối với doanh nghiệp logistics, có thể thấy rằng, đây là lĩnh vực ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội. Khi lượng hàng hóa sản xuất, lưu thông, xuất nhập khẩu ngày càng tăng thêm thì vai trò của logistics ngày càng khẳng định rõ. Mặt khác, đây cũng là ngành có sự cạnh tranh rất khốc liệt.

Việc mở cửa thị trường đang cởi mở và sự cạnh tranh trên thị trường khá bình đẳng. Do vậy, chuyển đổi số là "chìa khóa" giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh. Với quy mô chưa lớn và nhân lực chưa nhiều, khi áp dụng chuyển đổi số sẽ giúp doanh nghiệp logistics Việt Nam cắt giảm chi phí, nâng cao hiệu suất, nâng cao tốc độ xử lý công việc.

Tại hội thảo, các chuyên gia cho rằng: Để logistics không chỉ là mắt xích hỗ trợ, mà trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng thương mại và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, rất cần những định hướng chiến lược rõ ràng và kịp thời từ các cơ quan quản lý nhà nước.

Hơn hết, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái logistics hiện đại, gắn kết chặt chẽ với chuỗi cung ứng toàn cầu; trong đó, hai trụ cột chiến lược là logistics số và logistics xanh sẽ là đòn bẩy giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường.

Trước đó, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo trình Chính phủ về Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 với mục tiêu Phát triển ngành dịch vụ logistics Việt Nam bền vững, hiệu quả, chất lượng và có giá trị gia tăng cao, khả năng cạnh tranh trong khu vực và thế giới, phát huy lợi thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị logistics toàn cầu.

Để phát triển logistics bền vững trong kỷ nguyên 4.0, cần có sự đồng hành của cả Nhà nước và doanh nghiệp. Bộ Công Thương sẵn sàng lắng nghe, hỗ trợ và tạo điều kiện để các sáng kiến, mô hình tiên tiến được nhân rộng.

Uyên Hương/BNEWS/TTXVN