Anh thất thu hơn 2,6 tỷ bảng khi người dân hút thuốc lá nhập lậu

Hình minh họa. Ảnh: AFP/ TTXVN

Thị trường thuốc “chợ đen” bùng nổ, ngân sách bị ảnh hưởng

Theo số liệu chính thức, ít nhất 14,5% thị trường thuốc lá ở Anh hiện nay là bất hợp pháp, trong khi một số chuyên gia cho rằng con số thực tế có thể lên tới gấp đôi. Điều này đã gây áp lực lớn lên Bộ trưởng Tài chính Anh Rachel Reeves, trong bối cảnh bà phải cân đối ngân sách trước Báo cáo mùa xuân vào ngày 26/3.

Trong một dự tính ban đầu, Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR) – cơ quan giám sát tài chính độc lập – cho biết thuế thuốc lá sẽ mang lại cho ngân sách nước này khoản tài chính 11,4 tỷ bảng Anh. Tuy nhiên, trên thực tế chỉ có khoảng 8,8 tỷ bảng được thu về, giảm 12% so với năm trước, đánh dấu mức sụt giảm doanh thu theo năm lớn nhất từng được ghi nhận.

OBR cho biết nguyên nhân tăng thuế chính là “động lực” để người dân chuyển sang thị trường bất hợp pháp. Trong khi đó, nguồn thuốc lá lậu chủ yếu đến từ các nhãn hiệu Đông Âu được nhập bất hợp pháp vào Anh để không bị chịu thuế. Bên cạnh đó, thuốc lá trôi nổi trên thị trường còn có các loại “hàng nhái” các nhãn hiệu của Anh, được thiết kế không khác gì các nhãn hiệu đang được bày bán hợp pháp. Điều này không chỉ khiến ngân sách thất thu mà còn đẩy các nhà bán lẻ hợp pháp vào tình thế khó khăn.

Chính sách thuế bị chỉ trích là phản tác dụng

Ông Richard Tice, nghị sĩ Đảng Cải cách Vương quốc Anh (Reform UK), khẳng định rằng các số liệu đưa ra cho thấy thuế thuốc lá của Anh đã vượt quá đỉnh của Đường cong Laffer – khi mức thuế quá cao khiến thu ngân sách sụt giảm.

Ông nói rõ: “Đây là một bằng chứng nữa cho thấy việc Chính phủ ‘nghiện’ thuế cao đang khiến đất nước phải trả giá đắt. Thay vì tăng doanh thu, việc tăng thuế ‘liều lĩnh’ của họ lại gây ra hậu quả hoàn toàn ngược lại – đẩy những người hút thuốc vào vòng tay tội phạm và tạo ra một lỗ hổng lớn trong tài chính công”.

“Reform UK tin vào mức thuế thấp hơn, đơn giản hơn sẽ thực sự thúc đẩy doanh thu. Bộ trưởng này phải ‘thức tỉnh’ trước khi bà lặp lại sai lầm tương tự ở nơi khác, vì như thế nước Anh không đủ khả năng để có thể thực hiện thêm nhiều mục tiêu kinh tế”, ông Richard Tice nói thêm.

Lý thuyết Đường cong Laffer, được nhà kinh tế học Mỹ Arthur Laffer giới thiệu, chỉ ra rằng khi thuế suất quá cao, nó sẽ khuyến khích người tiêu dùng tìm kiếm các lựa chọn thay thế theo hình thức bất hợp pháp. Các nhà phê bình cho rằng chính sách thuế thuốc lá hiện tại của Chính phủ đã đẩy người hút thuốc ra khỏi thị trường hợp pháp và làm lợi cho thị trường chợ đen.

Một nghiên cứu của KPMG cho thấy tình trạng buôn bán thuốc lá bất hợp pháp còn nghiêm trọng hơn con số chính thức, chiếm tới 27,9% lượng thuốc lá tiêu thụ ở Anh. Đây là bài toán nan giải khi Chính phủ đang nỗ lực giữ mức vay tối thiểu và đối mặt với các cuộc tranh cãi về cắt giảm phúc lợi.

Lạm phát tăng gần đây, lên tới 3% vào tháng 1, đang khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn đối với Bộ trưởng Tài chính Reeves - người đã chịu nhiều chỉ trích về vấn đề ngân sách vào tháng 10. Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia đã nhiều lần xác định thuế thuốc lá và rượu là một trong những áp lực đang thúc đẩy tình trạng lạm phát gia tăng tại Anh.

Thuế thuốc lá – con dao hai lưỡi?

Trong ngân sách năm ngoái, Chính phủ đã áp dụng mức tăng thuế thuốc lá 2% so với lạm phát, trong khi thuốc lá thủ công bị đánh thuế cao hơn 12%.

Hiện tại, thuế thuốc lá được tính ở mức 16,5% giá bán lẻ cộng với 6,69 bảng Anh cho một gói 20 điếu, hoặc 4,17 bảng Anh cho một điếu xì gà 10g. Trong khi đó, mức thuế đối với thuốc lá cuốn bằng tay là 14,30 bảng Anh cho một gói 30g và 5,50 bảng Anh cho một gói 30g thuốc lá hút và nhai khác. Mức thuế đối với thuốc lá nung nóng là 2,06 bảng Anh cho một gói 6g.

Các chuyên gia đã nhiều lần cảnh báo rằng việc tăng thuế có thể sẽ phản tác dụng với nguồn thu ngân sách. Một ví dụ điển hình là từ năm 2020 đến 2023, khi Chính phủ “đóng băng” thuế rượu, nguồn thu cho ngân sách trên thực tế đã tăng lên. Bộ Tài chính hiện chưa đưa ra bình luận về vấn đề này. Tuy nhiên, với tình trạng thất thu ngày càng nghiêm trọng, Chính phủ Anh có thể phải xem xét lại chính sách thuế thuốc lá của mình trước khi tác động tiêu cực đến thu ngân sách quốc gia.

Bình Thanh/Báo Tin tức