Ăn quả hạch mỗi ngày giảm đột quỵ?

PREDIMED

Trong nghiên cứu PREDIMED, từ PREvencíon con DIeta MEDiterránea (Phòng bệnh bằng chế độ ăn Địa Trung Hải) trong tiếng Tây Ban Nha, 7.447 người có nguy cơ bị đau tim cao được chia ngẫu nhiên thành ba nhóm.

Để biết thêm chi tiết, hãy xem video của tôi tại see.nf/predimed, nhưng về cơ bản, mặc dù ban đầu các nhà nghiên cứu không hề có ý định, nhưng đến cuối cùng những người tham gia đã được chọn ngẫu nhiên để (1) chuyển từ ăn khoảng ba muỗng dầu ôliu bán nguyên chất mỗi ngày sang bốn muỗng dầu ôliu siêu nguyên chất, (2) chuyển từ ăn khoảng 14 gam quả hạch mỗi ngày lên khoảng 28 gam, hoặc (3) gần như vẫn ăn như bình thường trong khoảng bốn năm. Kết quả đã được công bố trên tạp chí The New England Journal of Medicine.

Chẳng phải PREDIMED đã bị rút lại rồi sao?

Thử nghiệm PREDIMED là một trong những nghiên cứu ngẫu nhiên về chế độ ăn có ảnh hưởng nhất từng được tiến hành, tuy nhiên, vào năm 2018, bài nghiên cứu gốc đã bị rút lại do có sự bất thường trong quy trình chỉ định ngẫu nhiên tại hai trong số 11 địa điểm tiến hành nghiên cứu.

Các thành viên trong cùng một gia đình đã được mời tham gia và được chỉ định cùng một chế độ ăn. Tránh chỉ định các chế độ ăn khác nhau cho những người trong cùng một gia đình là hoàn toàn hợp lý, nhưng mục đích tối thượng của các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng là chỉ định chế độ ăn một cách ngẫu nhiên. Rất may, điều này chỉ xảy ra với khoảng 6% số người tham gia nghiên cứu. Và, khi dữ liệu được hiệu chỉnh, phân tích lại và công bố lại thì các kết quả và kết luận ban đầu vẫn được giữ nguyên.

Bổ sung vào chế độ ăn nhóm quả hạch có tác dụng thần kỳ. Ảnh: Healthify.

Chuyện gì đã xảy ra với lượng mảng xơ vữa trong động mạch của các đối tượng PREDIMED theo thời gian? Tình trạng thành động mạch cảnh dày lên và bị xơ vữa đã trở nên trầm trọng hơn đáng kể ở nhóm đối chứng về cơ bản vẫn ăn như bình thường và không thay đổi đáng kể ở nhóm ăn dầu ôliu, nhưng những người thuộc nhóm ăn nhiều quả hạch hơn đã đảo ngược đáng kể tình trạng dày lên và ngăn chặn mảng xơ vữa tiến triển.

Các nhà nghiên cứu kết luận các loại quả hạch không chỉ là nguồn chất béo lành mạnh hơn dầu ôliu mà chúng còn giúp “làm chậm tiến triển của chứng xơ vữa động mạch, dấu hiệu báo trước các biến cố tim mạch trong tương lai,” như đột quỵ. Và đó chính xác là những gì đã xảy ra. Những người chuyển sang ăn dầu ôliu siêu nguyên chất có nguy cơ đột quỵ thấp hơn khoảng một phần ba trong khi những người thêm nhiều quả hạch hơn vào chế độ ăn hàng ngày đã giảm nguy cơ đột quỵ xuống gần một nửa, với nguy cơ đột quỵ trong mười năm giảm từ khoảng 6% xuống còn 3%.

Nếu các loại quả hạch cũng có tác dụng tương tự với đại chúng, điều đó có nghĩa là hơn 85.000 ca đột quỵ có thể được ngăn ngừa mỗi năm chỉ riêng ở Mỹ. Hãy tưởng tượng: Chúng ta có thể ngăn ngừa khoảng mười cơn đột quỵ mỗi giờ chỉ bằng cách thêm khoảng năm quả hạnh nhân, quả óc chó và quả phỉ vào chế độ ăn hàng ngày của một người.

Vì không có khác biệt đáng kể về lượng tiêu thụ thịt và sản phẩm từ sữa giữa các nhóm đối tượng, cũng không có khác biệt đáng kể về lượng tiêu thụ chất béo bão hòa hoặc cholesterol, nên không bất ngờ khi không có khác biệt đáng kể về nồng độ cholesterol trong máu hoặc số lượng cơn đau tim xảy ra sau đó.

Trong khoảng năm năm diễn ra nghiên cứu, đã có 37 trường hợp bị đau tim ở nhóm ăn dầu ôliu, 31 trường hợp ở nhóm ăn quả hạch và 38 trường hợp ở nhóm đối chứng về cơ bản vẫn ăn như bình thường. Tương tự, không có khác biệt đáng kể giữa ba nhóm về số lượng đối tượng chết vì đau tim, đột quỵ hoặc vì bất kỳ nguyên nhân nào. Tuy nhiên, những người thuộc nhóm ăn dầu ôliu và đặc biệt là nhóm ăn quả hạch bị đột quỵ ít hơn đáng kể.

Cho dù những người tham gia PREDIMED có thuộc nhóm nào đi nữa, những người ăn nhiều quả hạch hơn mỗi ngày vẫn có nguy cơ chết sớm thấp hơn đáng kể. Những người ăn nhiều dầu ôliu hoặc dầu ôliu siêu nguyên chất hơn, hai thực phẩm mà tôi coi là nguồn chất béo Đèn Đỏ và Đèn Vàng, không được hưởng bất kỳ lợi ích nào về khả năng sống sót. Điều này nhất quán với quan điểm của Ancel Keys về dầu ôliu. Người được gọi là cha đẻ của chế độ ăn Địa Trung Hải coi lợi ích của nó chủ yếu là một phương tiện thay thế cho mỡ động vật như mỡ lợn và bơ.

Lãnh địa nguyên chất

Điểm mấu chốt của PREDIMED về dầu ôliu là nếu bạn định dùng thì hãy chọn dầu siêu nguyên chất. Dầu ôliu siêu nguyên chất được sản xuất bằng cách ép trực tiếp dầu từ quả ôliu xay nhuyễn, trong khi dầu ôliu “tinh khiết”, “thông thường” và “nhẹ” được tinh chế hơn, dẫn đến mất nhiều dưỡng chất thực vật có trong quả ôliu hơn.

Những người được chọn ngẫu nhiên để thay thế dầu ôliu tinh chế bằng dầu siêu nguyên chất không chỉ ít bị đột quỵ hơn mà còn có năng lực nhận thức tổng thể tốt hơn và ít bị rung nhĩ, động mạch ngoại biên, tiểu đường, mất thị lực do tiểu đường, suy giảm nhận thức nhẹ, và ung thư vú hơn đáng kể.

Nguyên nhân là do dầu ôliu siêu nguyên chất không làm tăng đột biến các chỉ dấu viêm như dầu ôliu (tinh chế) thông thường và cũng giúp giảm kích ứng oxy hóa tốt hơn, có lẽ là do chiết xuất được nhiều hơn các hợp chất chống viêm và chống oxy hóa có trong quả ôliu. Ngoài ra còn có các độc tố hóa học được hình thành trong quá trình khử mùi cho dầu tinh chế, như 3-MCPD (3-monochloropropane-1, 2-diol).

Dầu ôliu thông thường có nồng độ 3-MCPD cao gấp 25 lần dầu ôliu siêu nguyên chất. Trên thực tế, đó là cách giúp bạn phân biệt các cấp độ chế biến khác nhau của dầu ôliu. Nếu một chai dầu được dán nhãn là “dầu ôliu siêu nguyên chất” nhưng lại chứa nhiều 3-MCPD thì chắc hẳn chai dầu đó đã được pha loãng với một ít dầu ôliu tinh chế. Đặc tính dễ pha trộn, khó phát hiện, động cơ kinh tế và thiếu các biện pháp kiểm soát, tất cả góp phần biến dầu ôliu siêu nguyên chất thành một sản phẩm rất dễ gian lận. Vấn đề này phổ biến đến mức nào?

Trong số 88 chai dầu ôliu mua ở California được dán nhãn là siêu nguyên chất, chỉ có 33 chai được xác định là siêu nguyên chất thật khi kiểm tra. Có khác biệt gì không nếu bạn chỉ mua các thương hiệu nhập khẩu bán chạy nhất, như Colavita, Star, Bertolli, Filippo Berio và Pompeian? Không. Có tới 73% mẫu dầu ôliu siêu nguyên chất của họ không đạt chất lượng. Chỉ khoảng 25% là siêu nguyên chất thật và thậm chí không một thương hiệu bán chạy nhất nào có một nửa số mẫu vượt qua kiểm nghiệm. Vì vậy, ngay cả khi bạn muốn chuyển sang dùng dầu ôliu siêu nguyên chất, chuyện có thể không dễ như bạn tưởng.

Michael Greger/NXB Trẻ