Ấn Độ gỡ 'rào', gạo Việt có chịu tác động?

Ấn Độ đã hoàn toàn quay lại thị trường xuất khẩu

Cuối ngày 7/3 (giờ địa phương), Chính phủ Ấn Độ đã chính thức gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm. Quyết định trên được đưa ra để ứng phó với tình trạng lượng hàng tồn kho đạt mức cao kỷ lục vào đầu tháng 2/2025, gấp gần 9 lần so với mục tiêu của Chính phủ, cũng như nhu cầu quốc tế ngày càng gia tăng, đồng thời báo hiệu sự thay đổi lớn trong chiến lược thương mại và an ninh lương thực của Ấn Độ.

Ấn Độ gỡ ‘rào’, gạo Việt có chịu tác động?

Việc nối lại xuất khẩu gạo 100% tấm của Ấn Độ sẽ cho phép các nước nghèo ở châu Phi đảm bảo nguồn cung ngũ cốc với giá thấp hơn, đồng thời hỗ trợ những nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và ethanol châu Á phụ thuộc vào loại gạo này.

Trước đó, vào tháng 9/2022, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm. Tiếp đến, tháng 7/2023, nhà cung cấp gạo lớn nhất thế giới, cấm xuất khẩu gạo trắng phi basmati để đảm bảo nguồn cung và giá cả trong nước ổn định. Một tháng sau đó, Ấn Độ áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo đồ (loại gạo thu được từ thóc được ngâm nước nóng hoặc sấy trong hơi nước rồi phơi khô). Các động thái này đã đẩy giá gạo ở châu Á tăng lên mức cao nhất trong 15 năm trong tháng 8/2023 từ khoảng 450 USD/tấn lên tới mức đỉnh điểm là 700 USD/tấn đối với gạo 5% tấm.

Hơn một năm sau lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng không phải gạo basmati và áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo đồ, ngày 28/9/2024, Chính phủ Ấn Độ đã đình chỉ lệnh cấm xuất khẩu gạo đối với gạo trắng không phải gạo basmati, đồng thời, nước này cũng giảm thuế xuất khẩu gạo lứt và gạo đồ từ 20% xuống còn 10%, thị trường lúa gạo thế giới bước dần vào chu kỳ giá giảm.

Theo đó, mức giảm mạnh nhất được ghi nhận từ khoảng cuối năm 2024, đầu năm 2025 đến nay. Trong đó, gạo 5% tấm của Việt Nam và Thái Lan đã giảm từ 38 - 45%. Với Việt Nam, giá mặt hàng gạo 5% đã giảm từ mức 680 - 700 USD/tấn và hiện đã giảm mạnh xuống còn 390 - 400 USD/tấn. Đây là mức giảm lớn chưa từng có tiền lệ.

Ấn Độ chiếm khoảng 40% thương mại gạo toàn cầu và xuất khẩu gạo tới khoảng 150 nước. Với việc gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm ngày 7/3/2025, như vậy, thị trường Ấn Độ đã hoàn toàn quay lại thị trường xuất khẩu.

Các chuyên gia trong ngành nhận định, cùng với nguồn cung gạo thế giới tăng, nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn sẽ tiếp tục tạo áp lực lên thị trường toàn cầu.

Một số ý kiến còn cho rằng, ngay cả khi Ấn Độ chưa bỏ lệnh cấm xuất khẩu, giá gạo dự kiến vẫn giảm. Nguyên nhân được cho thị trường gạo, lúa mì, bắp trên toàn cầu đang trong tình trạng dư cung. Đồng thời, dự báo trong hai năm tới, thị trường ngũ cốc sẽ trải qua thời kỳ dư cung và giá thấp.

Gạo Việt Nam không cạnh tranh trực tiếp với gạo Ấn Độ

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Đỗ Hà Nam - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) - cho biết giống lúa của Ấn Độ khác với Việt Nam. Gạo Ấn Độ chủ yếu là gạo phẩm cấp thấp và xuất khẩu sang thị trường châu Phi. Còn tại Việt Nam, phần lớn diện tích đã được nông dân chuyển sang trồng các giống lúa chất lượng cao và xuất khẩu sang các thị trường chủ lực như: Philippines, Indonesia và Malaysia.

“Giá lúa trong nước và giá gạo xuất khẩu liên tục giảm từ đầu năm 2025 đến nay, khiến Việt Nam trở thành một trong những nguồn cung rẻ nhất. Tuy nhiên, 80% lượng gạo xuất khẩu là gạo chất lượng cao, không cạnh tranh trực tiếp với gạo 100% tấm của Ấn Độ. Dù vậy, áp lực từ nguồn cung lớn của Ấn Độ vẫn có thể ảnh hưởng đến giá cả, đặc biệt ở phân khúc gạo cấp thấp”, đại diện VFA thông tin.

Trước đó, trao đổi với báo chí, ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cũng nhận định, gạo của Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang các quốc gia trong khu vực châu Á như: Philippines, Indonesia, Malaysia, Trung Quốc, Singapore; trong khi đó, gạo Ấn Độ chủ yếu xuất khẩu sang các quốc gia thuộc khu vực châu Phi và Trung Đông. Có thể thấy thị trường và phân khúc gạo xuất khẩu của Việt Nam và Ấn Độ rất khác nhau.

Việt Nam đang bước vào vụ thu hoạch lúa gạo lớn nhất trong năm – vụ Đông Xuân. Về phía các doanh nghiệp xuất khẩu nhận định, việc Ấn Độ quay trở lại hoàn toàn thị trường lúa gạo toàn cầu, gạo Việt Nam cũng sẽ bị cạnh tranh gay gắt hơn. Sản lượng dồi dào nhờ thời tiết thuận lợi, do đó, giá gạo khó quay lại mức 500 USD một tấn. Các doanh nghiệp xuất khẩu cũng sẽ phải thận trọng hơn trong thu mua do thị trường biến động liên tục và xuất khẩu chậm lại.

Trước những diễn biến của thị trường lúa gạo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết sẽ chỉ đạo các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất bảo đảm sản lượng và diện tích theo kế hoạch đề ra, trước mắt tập trung sản xuất, thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đúng thời vụ; theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình hạn mặn nhằm hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất lúa.

Đồng thời, tiếp tục chỉ đạo, phối hợp với các địa phương trong triển khai thực hiện Đề án Phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu, nghiên cứu chính sách xuất nhập khẩu của các nước, tạo điều kiện mở cửa thị trường cho xuất khẩu lúa gạo và nông sản của Việt Nam ra quốc tế.

Về phía các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường để có giải pháp ứng phó phù hợp, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát thị trường gạo thế giới; nắm bắt nhu cầu gạo tại các thị trường còn dư địa như: Hoa Kỳ, EU, châu Phi... để có những điều chỉnh kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Về các giải pháp lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cần nghiên cứu, tổ chức sản xuất theo nhu cầu thị trường và đặt hàng doanh nghiệp. Trên cơ sở điều hành chung về sản xuất, các địa phương chủ động điều chỉnh cơ cấu mùa vụ theo đặc thù của địa phương bảo đảm thuận lợi cho sản xuất và hoạt động thu mua, chế biến, xuất khẩu...

Nguyễn Hạnh