Alibaba sau 5 năm: Từ kế hoạch IPO đổ bể đến 'gã khổng lồ' AI

Ông Jack Ma trong một lần xuất hiện vào đầu năm 2025 - Ảnh: Bloomberg.

Alibaba, một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới, đã trải qua một hành trình đầy biến động 5 năm qua, từ khi kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của công ty dịch vụ tài chính Ant Group bị hủy vào năm 2020, cho đến khi Alibaba trở thành một trong những “ông lớn” đi đầu về trí tuệ nhân tạo (AI) hiện nay.

Vào một buổi tối tháng 11/2020 tại Thượng Hải, kế hoạch IPO lớn nhất thế giới đã bị các cơ quan quản lý Trung Quốc đột ngột hủy bỏ. Nguyên nhân chính nằm ở việc những bình luận của Jack Ma, nhà sáng lập Alibaba, bị cho là chỉ trích các cơ quan quản lý tài chính của Trung Quốc. Sự kiện này đã mở ra quãng thời gian 4 năm đầy áp lực đối với Alibaba.

Sau khi vụ IPO của Ant Group bị hủy, hơn 400 tỷ USD đã “bốc hơi” khỏi giá trị vốn hóa thị trường của Alibaba Trong những tháng sau khi kế hoạch niêm yết của Ant Group thất bại, Jack Ma đã rút lui khỏi ánh đèn công chúng. Cùng với đó, Alibaba - công ty thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc - dường như đã mất đi động lực, khi những thay đổi về quản lý và cấu trúc không mang lại kết quả như mong đợi.

Tuy nhiên, những ai biết về Jack Ma đều hiểu rằng không nên đánh giá thấp ông. Ông Brian Wong, một cựu Giám đốc điều hành của Alibaba và là tác giả của cuốn sách "The Tao of Alibaba”, đã chia sẻ với hãng tin CNBC rằng tính cách nổi bật của Jack Ma là ông không bao giờ bỏ cuộc.

Sự kiện đổ vỡ kế hoạch IPO của Ant Group đã khởi đầu một thời kỳ đầy khó khăn không chỉ đối với Alibaba mà đối với lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc nói chung. Bắc Kinh bắt đầu siết chặt kiểm soát đối với các công ty công nghệ trong nước, và lý do được cho là mối lo ngại về ảnh hưởng quá lớn của các công ty này và các nhà sáng lập. Alibaba không chỉ ở trong một môi trường giám sát khắc nghiệt mà còn lĩnh án phạt gần 3 tỷ USD trong một vụ kiện chống độc quyền vào năm 2021.

Trong giai đoạn mất phương hướng đó, Alibaba đứng trước thực tại cạnh tranh gay gắt hơn tại thị trường trong nước, với nhu cầu tiêu dùng suy yếu và sự nổi lên của những đối thủ mạnh như PDD và JD.com. Nhiều ý kiến thậm chí cho rằng Jack Ma đã “hết thời”.

Giữa bối cảnh như vậy, Alibaba đã trải qua một trong những cuộc tái cấu trúc lớn nhất trong lịch sử, song những nỗ lực này ban đầu dường như không đi đúng hướng. Daniel Zhang, người kế nhiệm Jack Ma làm CEO và sau đó là Chủ tịch, đã bất ngờ thông báo kế hoạch từ chức vào năm 2023.

Sau đó, những người kế nhiệm ông Zhang là hai “cựu binh” được nể trọng, CEO Eddie Wu và Chủ tịch Joe Tsai - hai lãnh đạo hiện tại của công ty - đã ổn định tình hình, tập trung lại công ty vào mảng kinh doanh thương mại điện tử cốt lõi, đồng thời tăng cường đầu tư vào AI. Kết quả là sự cải thiện rõ rệt trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là trong các quý gần đây.

Thực ra, Alibaba đã âm thầm đầu tư vào AI từ lâu. Từ năm 2016, AI đã trở thành một ưu tiên của công ty. Việc tăng tốc thực sự diễn ra trong những năm đại dịch Covid-19, khi công ty bắt đầu xây dựng các mô hình nền tảng và chip của riêng mình. Khi ChatGPT của OpenAI ra mắt vào cuối năm 2022, Alibaba đã sẵn sàng với sản phẩm AI của riêng mình chỉ vài tháng sau đó.

Khác với một số đối thủ Mỹ, Alibaba tập trung vào các mô hình AI mã nguồn mở hoặc trọng số mở, cho phép các nhà phát triển tải xuống và sử dụng miễn phí. Các mô hình của công ty hiện nằm trong số những mô hình phổ biến nhất trên toàn cầu cho các nhà phát triển sử dụng.

CEO Eddie Wu đã củng cố cam kết của Alibaba về việc tái tạo lại công ty để trở thành một doanh nghiệp AI. Trong lá thư đầu tiên gửi nhân viên sau khi lên nắm quyền, ông Wu kêu gọi Alibaba trở lại tư duy khởi nghiệp và đặt ra hai ưu tiên chiến lược: "người dùng là trên hết" và "dựa trên AI”.

Sự tập trung vào AI đã mang lại lợi ích cho mảng kinh doanh đám mây của công ty. Trong bối cảnh phát triển AI đang được coi là một cuộc đua giữa các công ty Mỹ và Trung Quốc, Alibaba đang nổi lên như một trong những “người chơi” chủ chốt của Trung Quốc trong lĩnh vực này.

Sự chuyển mình của Alibaba từ “cú ngã” mang tên Ant Group tới chỗ trở thành một công ty đi đầu về AI không chỉ là một câu chuyện về sự đổi mới công nghệ, mà còn là một minh chứng cho khả năng thích ứng và kiên trì của công ty. Nhìn lại, sự kiện hủy bỏ IPO của Ant Group có thể được coi là một cú sốc lớn, nhưng nó cũng là động lực thúc đẩy Alibaba tái định hình chiến lược và tập trung vào các lĩnh vực mới.

Giờ đây, các lĩnh vực kinh doanh của Alibaba trải rộng khắp từ giao hàng thực phẩm tới thương mại điện tử toàn cầu, điện toán đám mây và AI. Về phần mình, Jack Ma đã chứng minh được rằng ông chưa “hết thời”. Hồi tháng 2 năm nay, ông là một trong số ít doanh nhân Trung Quốc tham dự một cuộc gặp hiếm hoi với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Lần xuất hiện này được xem như công nhận Bắc Kinh đối với sự trở lại của Jack Ma.

Điệp Vũ