AI và bài toán năng lượng

Họa sĩ robot Ai-Da vẽ tranh tại Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Trí tuệ nhân tạo tại Geneva, Thụy Sĩ, ngày 30/5/2024. (Ảnh: THX/TTXVN)

Một báo cáo mới công bố cho thấy cam kết đạt của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đang ngày càng bị nghi ngờ, khi làn sóng phát triển AI thúc đẩy nhu cầu năng lượng gia tăng nhanh chóng và vượt quá tầm kiểm soát. Những chatbot như ChatGPT của OpenAI, Gemini của Google, Copilot của Microsoft hay Llama của Facebook là những ứng dụng phần mềm, nhưng để vận hành chúng, một mạng lưới siêu máy tính trải dài khắp thế giới đang hoạt động không ngừng nghỉ. Mỗi khi một người dùng đặt câu hỏi, hàng triệu phép tính được thực hiện trong các trung tâm dữ liệu, tiêu tốn điện năng khổng lồ.

Một nghiên cứu của MIT Technology Review cho thấy, việc huấn luyện một mô hình AI lớn có thể tiêu tốn nhiều năng lượng hơn mức tiêu thụ trung bình của một thành phố nhỏ trong một năm. Chẳng hạn, quá trình huấn luyện GPT-4, mô hình AI của OpenAI, tiêu thụ lượng điện tương đương với 175.000 gia đình Mỹ sử dụng trong một ngày. Apple, Google và Meta đặt mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2030, trong khi Amazon đặt mốc năm 2040, còn Microsoft tuyên bố sẽ đạt mức phát thải bằng 0 vào cuối thập kỷ. Tuy nhiên, theo các chuyên gia phân tích, những tuyên bố này được đưa ra trước khi cơn sốt AI bùng nổ và giờ đây đang dần trở nên xa rời thực tế.

Một trong những tác giả của báo cáo do Carbon Market Watch và NewClimate Institute thực hiện, ông Thomas Day nhận định, các mục tiêu về khí hậu của những công ty công nghệ đang mất dần ý nghĩa. Nếu mức tiêu thụ năng lượng tiếp tục leo thang mà không có kiểm soát hoặc giám sát đầy đủ, khả năng đạt được các mục tiêu đề ra là rất thấp.

Báo cáo đánh giá tính toàn vẹn trong chiến lược khí hậu của các tập đoàn lớn như Meta, Microsoft và Amazon ở mức kém, trong khi Apple và Google được xếp hạng trung bình. Về chất lượng mục tiêu giảm phát thải, Meta và Amazon bị đánh giá là rất kém, Google và Microsoft đạt mức kém. Chỉ riêng Apple được đánh giá cao hơn. Nguyên nhân chính khiến lượng phát thải tăng mạnh là do sự mở rộng quy mô hoạt động AI và hệ thống trung tâm dữ liệu đi kèm, vốn tiêu tốn lượng điện năng khổng lồ. Trong vòng 3-4 năm qua, mức tiêu thụ điện cũng như lượng phát thải carbon tương ứng của một số công ty đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần.

Theo báo cáo, lượng phát thải hoạt động của 200 công ty công nghệ lớn nhất thế giới đã đạt gần 300 triệu tấn CO2 trong năm 2023. Nếu tính cả chuỗi giá trị hạ nguồn, con số này có thể cao gấp gần 5 lần. Nếu ví ngành công nghệ là một quốc gia, ngành này xếp thứ 5 toàn cầu về phát thải khí nhà kính, cao hơn cả Brazil.

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho biết, lượng điện cung cấp cho các trung tâm dữ liệu đã tăng trung bình 12% mỗi năm từ 2017 đến 2024, dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. Tuy nhiên, phần lớn nguồn điện hiện vẫn chưa đến từ năng lượng tái tạo, bất chấp các tuyên bố đầy tham vọng từ doanh nghiệp.

Một điểm đáng lưu ý là khoảng một nửa công suất xử lý của các trung tâm dữ liệu hiện do các nhà thầu phụ vận hành, nhưng nhiều công ty không đưa lượng phát thải từ đối tác vào tính toán chính thức. Chuỗi cung ứng thiết bị và cơ sở hạ tầng, vốn đóng góp ít nhất một phần ba lượng khí thải, cũng thường bị bỏ sót. Theo chuyên gia Thomas Day, dù các khoản đầu tư vào năng lượng tái tạo đang gia tăng, chúng vẫn không đủ để bù đắp tốc độ tiêu thụ điện ngày càng lớn của ngành.

Báo cáo chỉ rõ, trong bối cảnh AI được xem là động lực tăng trưởng kinh tế và công cụ chiến lược trong chính sách công nghiệp, ít có khả năng các chính phủ sẽ can thiệp để hạn chế đà phát triển của ngành này. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng vẫn còn dư địa để cải thiện. Việc bảo đảm các trung tâm dữ liệu sử dụng nguồn điện tái tạo, kéo dài tuổi thọ thiết bị và tăng tỷ lệ vật liệu tái chế trong sản xuất phần cứng có thể góp phần .

BÌNH MINH