AI trong y tế Việt Nam: Hướng tới nền y học nhân văn, chính xác và công bằng

Vừa qua, Trường Đại học Y Dược chủ trì tổ chức Hội nghị khoa học “Trí tuệ Nhân tạo (AI) trong Y tế Việt Nam: Cơ hội, Thách thức và Định hướng Phát triển - AI4Health 2025”, thu hút sự tham gia của các chuyên gia, nhà quản lý và nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực AI và y tế.

GS-TS.TTND.Lê Ngọc Thành, Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội nói về vai trò của AI trong khám chữa bệnh.

Điểm nhấn quan trọng của hội nghị là công bố văn kiện “Đồng thuận AI4Health 2025” khẳng định, AI là động lực then chốt để kiến tạo một hệ thống y tế hiện đại, an toàn và bền vững.

Văn kiện đề ra sáu nguyên tắc phát triển AI trong y tế, nhấn mạnh các giá trị cốt lõi: lấy con người làm trung tâm, bảo đảm đạo đức và an toàn, chuẩn hóa và bảo mật dữ liệu, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng cường hợp tác quốc tế, phát triển bền vững vì sức khỏe cộng đồng.

Đồng thời, Hội nghị thống nhất năm cam kết hành động xây dựng khung pháp lý và đạo đức cho AI y tế, phát triển hạ tầng dữ liệu y tế quốc gia, thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực AI, đào tạo nhân lực liên ngành về y tế và công nghệ, thành lập Liên minh Vietnam AI4Health Alliance, mạng lưới hợp tác và chia sẻ dữ liệu y sinh học quy mô quốc gia.

Nói về tầm quan trọng của dữ liệu Al trong y tế, ông Đỗ Trường Duy, Giám đốc Trung tâm Thông tin Y tế quốc gia, Bộ Y tế cho biết, nếu trí tuệ nhân tạo là bộ não, thì dữ liệu chính là máu nuôi hệ thần kinh của ngành y tế số. Bởi trong y tế, dữ liệu không chỉ phục vụ điều trị mà còn dự báo, quản lý và hoạch định chính sách.

Chúng ta có nhiều dữ liệu y tế nhưng hiện phân mảnh, chưa có dữ liệu đủ tin cậy để AI học và hiểu con người Việt Nam về y tế Việt nam. Dữ liệu rời rạc, thiếu bảo mật, thiếu nhân lực có trình độ công nghệ thông tin.

Theo báo cáo khảo sát của Trung tâm Y quốc gia năm 2024, 13% cơ sở thiếu dữ liệu, 66% thiếu kinh phí, 28% thiếu nhân lực công nghệ thông tin. Bảo hiểm y tế mới chỉ dùng công nghệ thông tin để thanh toán, còn có > 200 triệu bản ghi/năm Toàn quốc.

Khám chữa bệnh bảo hiểm y tế mà mà chưa chia sẻ để phát triển ứng dụng y tế số khác bao gồm AI. Hoặc y tế dự phòng 34 CDC tỉnh/thành phố chưa liên thông; Tiêm chủng: 98% dân số thiếu tích hợp dữ liệu lâm sàng; 3.321 Trạm y tế xã/phường Đủ điện năng, nhưng thiếu thiết bị AI.

GS-TS.TTND.Lê Ngọc Thành, Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội, khẳng định, AI không chỉ là công nghệ mà đó là lời hứa về một nền y học nhân văn, chính xác và công bằng hơn. Việt Nam cần nắm bắt cơ hội này để trở thành trung tâm khu vực về nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong y học.

Từ góc nhìn của bác sỹ, PGS-TS.Nguyễn Lê Bảo Tiến, Phó trưởng khoa Y, Phó giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở Linh Đàm, chỉ ra rằng hệ thống y tế Việt Nam hiện chia thành ba tuyến là trung ương, tỉnh/thành phố và xã/phường.

Bảo hiểm y tế đã bao phủ 93% dân số, nhưng chất lượng chưa đồng đều, tập trung quá mức ở bệnh viện tuyến trung ương. Thiếu nền tảng dữ liệu y tế quốc gia, bệnh viện chưa số hóa toàn diện, nhân lực y tế tập trung tại đô thị, thiếu chuyên khoa tại tuyến huyện, xã dẫn đến quá tải bệnh viện tuyến trung ương. Trong bối cảnh này, AI có thể hỗ trợ điều phối, phân tầng bệnh nhân, tối ưu hóa quy trình chăm sóc, đào tạo, chẩn đoán từ xa và giảm tải hành chính.

PGS.Nguyễn Lê Bảo Tiến nhấn mạnh rằng AI có thể trở thành “người trợ lý số” giúp bác sỹ tuyến dưới đọc phim, gợi ý chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị. Tuy nhiên, dữ liệu hiện phần lớn còn trên giấy, thiếu chuẩn hóa, trùng lặp và sai lệch, nên việc đầu tiên cần làm là làm sạch dữ liệu.

Đồng thời, việc triển khai AI đòi hỏi khung pháp lý rõ ràng. Ông khẳng định, AI là công cụ tăng sức mạnh cho bác sỹ, không phải đối thủ. Bác sỹ biết dùng AI sẽ là người dẫn đầu y học tương lai.

Còn theo GS-TS.Nguyễn Thanh Thủy, Chủ tịch FISU Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Công nghệ thông tin, Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, thách thức lớn nhất hiện nay không phải là độ chính xác của mô hình AI, mà là tính sẵn sàng, chuẩn hóa và liên thông của dữ liệu y tế.

Dữ liệu được coi là tài nguyên quý giá nhưng đang bị phân mảnh, chưa chuẩn hóa và thiếu đồng bộ, là nút thắt cần tháo gỡ cấp bách.

Để AI thực sự kiến tạo một hệ thống y tế hiện đại và bền vững, GS.Nguyễn Thanh Thủy đề xuất ba trụ cột chiến lược: thứ nhất, chuẩn hóa dữ liệu y tế quốc gia theo chuẩn quốc tế để mọi ứng dụng AI có thể mở rộng, khách quan và hiệu quả; thứ hai, đào tạo nguồn nhân lực liên ngành, xuyên ngành, vừa hiểu bệnh lý vừa thành thạo khoa học dữ liệu và AI; thứ ba, xây dựng khung pháp lý và đạo đức AI, đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và không để “hộp đen” ra quyết định liên quan sinh mạng con người.

Về phía Bộ Y tế, theo ông Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế, ngành y tế Việt Nam đã ứng dụng AI tương đối sớm trong nhiều lĩnh vực như chẩn đoán hình ảnh, tối ưu hóa phác đồ điều trị, hỗ trợ điều trị ung thư, quản lý hồ sơ bệnh án điện tử, khám chữa bệnh từ xa, dự báo dịch bệnh.

Bước đầu, các ứng dụng này đã mang lại kết quả khả quan, giúp giảm tải thủ tục hành chính, tối ưu vận hành bệnh viện và nâng cao chất lượng điều trị, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế con người.

Để ứng dụng AI đúng hướng, Bộ Y tế xác định cần hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý, xác định chiến lược nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI trong y tế, xây dựng nền tảng số và kho dữ liệu lớn, bảo vệ dữ liệu người bệnh và thiết lập hướng dẫn đạo đức, đảm bảo mọi quyết định điều trị cuối cùng có giám sát và xác nhận của bác sỹ.

Lãnh đạo Bộ Y tế nhấn mạnh, hành lang pháp lý phải đi trước một bước. Bộ Y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các cơ quan, chuyên gia để xây dựng khung pháp lý, quy tắc đạo đức cho thử nghiệm, triển khai và chịu trách nhiệm giải trình của các sản phẩm AI y tế, đồng thời tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo phát triển một cách có kiểm soát và an toàn.

D.Ngân