Lá chắn mới giúp thanh niên tránh bẫy mua bán người trên mạng

Ngày 27/10, Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) phối hợp cùng Đại sứ quán Canada tại Việt Nam chính thức khởi động chương trình “ThinkB4UClick” - một sáng kiến nhằm nâng cao nhận thức, trang bị kỹ năng phòng vệ số và thúc đẩy tư duy phản biện cho thanh niên trong phòng, chống mua bán người trên không gian mạng.

Chương trình thu hút gần 300 đại biểu là sinh viên, chuyên gia công nghệ và thành viên Mạng lưới Thanh niên IOM, tham gia trực tiếp và trực tuyến. Các học viên được tìm hiểu mối liên hệ giữa di cư an toàn, tội phạm mạng và vai trò trung tâm của giới trẻ trong việc lan tỏa nhận thức về vấn nạn này.

Nội dung tập huấn bao gồm phân tích dữ liệu, xử lý tình huống thực tế và thiết kế chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội, hướng tới xây dựng một thế hệ thanh niên chủ động, am hiểu và biết tự bảo vệ mình.

"Tấm khiên bảo vệ mỗi cá nhân"

Phát biểu khai mạc chương trình, bà Kendra Rinas, Trưởng Phái đoàn IOM Việt Nam, nhấn mạnh: “Ngày nay, mua bán người không chỉ xảy ra qua tiếp xúc trực tiếp mà còn lan rộng trên không gian mạng. Với 22 triệu thanh niên Việt Nam thường xuyên kết nối trực tuyến, việc trang bị tư duy phản biện và khả năng tự bảo vệ mình là một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa mua bán người”.

Bà Kendra Rinas, Trưởng Phái đoàn IOM Việt Nam phát biểu tại chương trình.

Theo Đại sứ Canada tại Việt Nam Jim Nickel, năng lực số không còn là đặc quyền mà là “tấm khiên bảo vệ” của mỗi cá nhân.

“Khi hơn 50% các vụ mua bán người diễn ra trên không gian mạng, việc dạy thanh niên ‘nghĩ trước khi nhấp chuột’ chính là ranh giới giữa an toàn và bóc lột”, ông nói.

Đại sứ Canada tại Việt Nam Jim Nickel phát biểu khai mạc chương trình.

Đại sứ nhấn mạnh rằng sự hỗ trợ của Canada dành cho sáng kiến ThinkB4UClick thể hiện niềm tin vào vai trò tiên phong của thanh niên trong công tác phòng ngừa lừa đảo trên không gian số.

"Khi người trẻ cất lên tiếng nói của mình, chúng ta cùng nhau xây dựng một hệ sinh thái số bảo vệ phẩm giá, quyền lợi và cơ hội cho tất cả mọi người", Đại sứ Jim Nickel khẳng định.

Nạn mua bán người trong thời đại số

Theo Báo cáo của IOM, số nạn nhân bị mua bán trong khu vực Đông Nam Á được tổ chức hỗ trợ đã tăng hơn 3 lần - từ 296 trường hợp năm 2022 lên 1.093 trường hợp năm 2025.

Đáng chú ý, một nửa số nạn nhân có trình độ đại học và phần lớn bị lừa bởi các lời mời việc nhẹ lương cao, sau đó bị tịch thu giấy tờ, giam giữ và ép buộc thực hiện các hành vi lừa đảo.

Tại Việt Nam, tình trạng “bắt cóc trực tuyến” đang nổi lên khi tội phạm sử dụng AI và giọng nói giả lập để mạo danh người thân, cơ quan chức năng nhằm chiếm đoạt tài sản. Chỉ riêng Tổng đài quốc gia 111 đã ghi nhận hơn 50% cuộc gọi phản ánh liên quan tới các vụ việc diễn ra trên mạng.

Từ năm 2020 đến nay, hoạt động mua bán người chuyển dịch mạnh sang môi trường trực tuyến với năm thủ đoạn phổ biến: lừa tuyển dụng qua mạng xã hội; môi giới hôn nhân quốc tế trá hình; lừa đảo xuyên biên giới, ép buộc tham gia đường dây lừa đảo trực tuyến; giả danh trên ứng dụng hẹn hò; và sử dụng tài khoản ẩn danh, mã hóa, chuyển tiền điện tử.

Các chuyên gia và gần 300 đại biểu là sinh viên tham dự chương trình.

Ông Frédéric Margotton, Bí thư thứ nhất phụ trách an ninh mạng của Đại sứ quán Canada tại Singapore, cảnh báo: “Tội phạm mạng ngày càng chuyên môn hóa, sử dụng AI, deepfake và game trực tuyến để giăng bẫy người dùng”. Thiệt hại do lừa đảo trực tuyến tại ASEAN hiện ước tính lên tới 7 tỷ USD mỗi năm.

Theo một nghiên cứu năm 2025, email giả mạo có yếu tố AI đạt tỷ lệ người dùng nhấp chuột lên tới 54%, cao gấp 4 lần so với email giả thông thường.

Hàng phòng ngự đầu tiên: Nghĩ kỹ trước khi nhấp chuột

“Việc dừng lại một nhịp, kiểm tra và xác thực thông tin trước khi nhấp chuột hay chia sẻ dữ liệu chính là hàng phòng ngự đầu tiên trong cuộc chiến trên không gian mạng”, ông Margotton khuyến nghị.

Ông Frédéric Margotton, Bí thư thứ nhất phụ trách an ninh mạng của Đại sứ quán Canada tại Singapore.

Dưới góc nhìn của chuyên gia an ninh mạng, ông Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), Giám đốc Công ty TNHH Doanh nghiệp Xã hội Chống lừa đảo, nhận định rằng trong thời đại của AI và điện thoại thông minh, bất kỳ ai cũng có thể trở thành một “tội phạm mạng tiềm năng” nếu thiếu hiểu biết và cảnh giác.

Ông cho biết, các mối đe dọa trên không gian số đang gia tăng nhanh chóng, nhắm vào mọi người dùng ở mọi lứa tuổi và hoàn cảnh từ học sinh, sinh viên đến người lao động, cán bộ văn phòng. Những chiêu trò lừa đảo phổ biến nhất hiện nay bao gồm tin nhắn khẩn cấp mạo danh người thân, tuyển dụng việc làm giả mạo, hay các chương trình tặng quà, trúng thưởng ảo.

Chuyên gia cũng cảnh báo rằng mọi hành động trên mạng từ đăng bài, bình luận đến chia sẻ hình ảnh, video đều góp phần hình thành “danh tiếng số” của mỗi người. Dấu vết này tồn tại lâu dài và có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội học tập, nghề nghiệp hay quan hệ xã hội trong tương lai.

Ông Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), Giám đốc Công ty TNHH Doanh nghiệp Xã hội Chống lừa đảo.

Vì vậy, ông khuyến nghị người dùng chủ động kiểm soát lượng thông tin cá nhân chia sẻ trực tuyến, thường xuyên rà soát cài đặt quyền riêng tư và giữ thói quen “nghĩ kỹ trước khi nhấp chuột” để tự bảo vệ mình trên không gian mạng.

Sau khóa tập huấn, các học viên sẽ khởi động chiến dịch truyền thông trên các nền tảng Facebook, TikTok, Zalo và Instagram, nhằm lan tỏa thông điệp “Nghĩ trước khi nhấp chuột”, thúc đẩy di cư an toàn và nâng cao ý thức cộng đồng về phòng, chống mua bán người.

Lâm Phương