50 năm quan hệ Việt Nam - Mozambique: Nền tảng 5 thập kỷ đưa quan hệ song phương lên một tầm cao mới

Đại sứ Trần Thị Thu Thìn. Ảnh: Đại sứ quán Việt Nam tại Mozambique

Đại sứ đánh giá thế nào về thành tựu quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Mozambique trong 50 năm qua? Theo Đại sứ, đâu là những thế mạnh cần phát huy?

Trải qua 50 năm kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 25/6/1975, mối quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và Mozambique đã không ngừng được củng cố, mở rộng trên nhiều lĩnh vực với những bước phát triển tích cực, bền vững. Có thể nói những thành tựu hợp tác trong nửa thế kỷ qua là kết tinh của những nỗ lực không ngừng nghỉ của các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước. Hai nước cùng chia sẻ những giá trị lịch sử, luôn sát cánh trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trước đây và đồng hành trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước hiện nay.

Về chính trị - ngoại giao, trong những năm qua, trao đổi đoàn, hội đàm, điện đàm, tiếp xúc các cấp diễn ra liên tục, đều đặn trên tất cả các kênh Đảng, Nhà nước, Chính phủ và Quốc hội, góp phần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, định hướng cho hợp tác toàn diện và bền vững hơn, đồng thời góp phần khẳng định chính sách nhất quán của cả hai nước coi trọng quan hệ hữu nghị truyền thống và đối tác Việt Nam - Mozambique. Một số chuyến thăm cấp cao gần đây của lãnh đạo hai nước bao gồm chuyến thăm của Chủ tịch Quốc hội Mozambique Esperanca Bias đến Việt Nam (2022), chuyến thăm của Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân đến Mozambique (2023), chuyến thăm của Tổng thống Mozambique Filipe Jacinto Nyusi đến Việt Nam (9/2024). Lãnh đạo hai bên cũng thường xuyên quan tâm, chúc mừng, thăm hỏi nhân các dịp kỷ niệm quan trọng hay các sự kiện lớn của nhau.

Về kinh tế, trao đổi thương mại được hai bên duy trì đều đặn. Việt Nam xuất khẩu khoảng trên 100 triệu USD/năm sang thị trường Mozambique với các mặt hàng chủ lực là gạo, phân bón. Ở chiều ngược lại, trong một vài năm gần đây, Mozambique đang nổi lên là đối tác xuất khẩu than quan trọng của Việt Nam.

Về đầu tư, dự án đầu tư của Tập đoàn Viettel tại Mozambique đã trở thành một biểu tượng tiêu biểu không chỉ cho hợp tác song phương Việt Nam-Mozambique mà còn cho hợp tác Nam - Nam, góp phần mang lại những hiệu quả kinh tế lớn, tạo đà cho quá trình chuyển đổi số, mở rộng mạng lưới viễn thông đến tất cả các vùng sâu vùng xa, tạo công ăn việc làm, đào tạo nguồn nhân lực và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của Mozambique.

Trong khuôn khổ các hiệp định hợp tác song phương, ngay từ những năm 80 của thế kỷ trước, các chuyên gia y tế, giáo dục, nông nghiệp… của Việt Nam đã đến Mozambique để cùng đồng hành với người dân nước bạn trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Thông qua các chương trình học bổng của Chính phủ Việt Nam, đến nay đã có hơn 100 sinh viên Mozambique sang học tập tại các trường đại học của Việt Nam trong ngành nông nghiệp, công nghiệp chế biến, nuôi trồng thủy sản, y học cổ truyền, hàng hải… để rồi mang những kiến thức đã học được trở về góp phần xây dựng quê hương. Trong giai đoạn 2013-2017, hai nước đã hợp tác triển khai thành công dự án phát triển sản xuất lúa, đậu tương và rau màu tại các tỉnh miền Trung Mozambique để phát triển một số cây trồng chủ lực.

Những thành tựu hợp tác đạt được trong suốt nửa thế kỷ qua trong quan hệ Việt Nam - Mozambique là kết quả của quyết tâm chính trị cao từ cả hai Đảng và Chính phủ, cùng sự ủng hộ chân thành và bền bỉ từ nhân dân hai nước. Mối quan hệ này được xây dựng trên nền tảng truyền thống đoàn kết, gắn bó, tương trợ lẫn nhau từ thời kỳ đấu tranh giành độc lập. Đặc biệt, tình cảm thủy chung, sự tin cậy chính trị và sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc là yếu tố cốt lõi tạo nên sức mạnh bền vững cho quan hệ song phương. Bên cạnh đó, hai nước còn đang tích cực khai thác những động lực phát triển mới về kinh tế, xã hội, như hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp, viễn thông, giáo dục và y tế, năng lượng, khai khoáng, xây dựng… từ đó đưa quan hệ hữu nghị truyền thống phát triển mạnh mẽ, thực chất và toàn diện hơn trong giai đoạn mới.

Đại sứ nhận định thế nào về tiềm năng hợp tác giữa hai nước trong thời gian tới cả trong quan hệ song phương cũng như phối hợp trên trường quốc tế và tại các diễn đàn đa phương?

Nhìn về tương lai, tôi tin tưởng rằng quan hệ Việt Nam - Mozambique còn rất nhiều tiềm năng để phát triển sâu rộng hơn nữa.

Về quan hệ song phương, Mozambique có thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên và có vị thế địa chiến lược ở khu vực phía Nam châu Phi, đất đai màu mỡ và dân số trẻ và đang trong quá trình cải cách, mở cửa. Trong khi đó, Việt Nam là nước phát triển năng động, có kinh nghiệm dày dạn trong phát triển nông nghiệp, xây dựng, viễn thông, giáo dục, y tế cộng đồng, xóa đói giảm nghèo… Đây là những lĩnh vực bổ trợ lẫn nhau mà hai bên có thể khai thác và mở rộng triển khai trong thời gian tới.

Về nông nghiệp, dự án hợp tác phát triển sản xuất cây nông nghiệp tại các tỉnh miền Trung Mozambique do Việt Nam triển khai đã mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện giống cây trồng và nâng cao năng suất. Đây là cơ sở để hai bên nhân rộng mô hình ra các địa phương khác, hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững và bảo đảm an ninh lương thực tại Mozambique.

Về viễn thông và chuyển đổi số, hoạt động của Movitel là biểu tượng cho sự thành công của doanh nghiệp Việt Nam tại châu Phi, góp phần thiết thực thu hẹp khoảng cách số cho người dân Mozambique, kể cả ở những vùng sâu, vùng xa nhất. Trong bối cảnh Chính phủ Mozambique đang đẩy mạnh chuyển đổi số, các doanh nghiệp Việt Nam có thể khai thác dư địa ở các lĩnh vực như dịch vụ tài chính số, giáo dục từ xa, chính phủ điện tử… Tôi rất kỳ vọng sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp Việt Nam sang tìm hiểu thị trường và đầu tư vào Mozambique.

Về giáo dục, y tế và phát triển nguồn nhân lực, Mozambique đánh giá cao mô hình phát triển của Việt Nam. Hai nước có thể tăng cường trao đổi học bổng, hợp tác đào tạo nghề, đưa chuyên gia y tế Việt Nam sang hỗ trợ các chương trình phòng chống dịch bệnh và chăm sóc sức khỏe cộng đồng tại Mozambique.

Bên cạnh đó, hai nước cũng có thể mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, chia sẻ kinh nghiệm về gìn giữ hòa bình, hỗ trợ đào tạo sĩ quan, hợp tác trong phòng chống tội phạm xuyên quốc gia…, đồng thời quan tâm thúc đẩy hợp tác văn hóa, nghệ thuật, du lịch và giao lưu nhân dân để tăng cường hiểu biết và gắn bó giữa nhân dân hai nước.

Trên trường quốc tế và tại các diễn đàn đa phương, Việt Nam và Mozambique chia sẻ lập trường chung về gìn giữ hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế và thúc đẩy vai trò của các nước đang phát triển. Hai nước có thể tiếp tục phối hợp chặt chẽ tại Liên hợp quốc (LHQ), Phong trào Không liên kết, Nhóm 77 nước (G77) và các cơ chế hợp tác Nam – Nam cũng như các tổ chức quốc tế khác thông qua việc ủng hộ các sáng kiến, đề xuất, ứng cử của nhau, trao đổi kinh nghiệm và quan điểm trong các vấn đề cùng quan tâm…

Tôi tin tưởng rằng với nền tảng 50 năm quan hệ tốt đẹp cùng với quyết tâm và sự đồng hành của chính phủ, doanh nghiệp và người dân hai nước, Việt Nam và Mozambique có thể đưa quan hệ song phương lên một tầm cao mới, sâu sắc, thực chất và hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Trong năm nay, hai bên đã phối hợp với nhau thế nào để tổ chức kỷ niệm sự kiện này?

Năm 2025 đánh dấu mốc son đặc biệt trong quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác giữa Việt Nam và Mozambique - 50 năm kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao (25/6/1975 – 25/6/2025). Với tinh thần trân trọng lịch sử và hướng tới tương lai, hai bên đã phối hợp chặt chẽ để tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm xuyên suốt trong cả năm, góp phần làm sâu sắc thêm quan hệ song phương trên nhiều phương diện. Đây là dịp thuận lợi để hai bên tăng cường trao đổi đoàn các cấp, qua đó củng cố tin cậy chính trị, tạo đà cho hợp tác trên các lĩnh vực khác. Vừa qua, Mozambique đã cử hai đoàn đại biểu đến Thành phố Hồ Chí Minh tham dự Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, gồm đoàn đại biểu Chính phủ Mozambique do Quốc vụ khanh phụ trách đối ngoại và cộng đồng Mozambique ở nước ngoài Maria de Fatima Simao Manso dẫn đầu và đoàn đại biểu cấp cao đảng Mặt trận giải phóng Mozambique (FRELIMO) do Tổng thư ký Chakil Aboobacar dẫn đầu. Nhân dịp 50 năm Ngày Độc lập Mozambique, Việt Nam cũng cử đoàn đại biểu do Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng tham dự Lễ kỷ niệm được tổ chức tại thủ đô Maputo.

Vừa qua, Đại sứ quán Việt Nam tại Mozambique đã phối hợp với Bộ Ngoại giao và Hợp tác Mozambique, đảng Mặt trận giải phóng Mozambique và các cơ quan, đối tác liên quan tổ chức Giải bóng đá hữu nghị nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) và 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mozambique (25/6/1975 - 25/6/2025). Đây không chỉ là dịp giao lưu thể thao mà còn là minh chứng sinh động cho tình đoàn kết, hữu nghị, hợp tác và tăng cường kết nối giữa Việt Nam và Mozambique.

Ngoài ra, Đại sứ quán cũng đang phối hợp với Đại học Joaquim Chissano tổ chức Triển lãm ảnh với chủ đề “Việt Nam - Mozambique: 50 năm đoàn kết và phát triển” vào ngày 26/6/2025. Thông qua những tư liệu ảnh quý giá, triển lãm không chỉ ghi lại những dấu mốc lịch sử đáng nhớ mà còn phản ánh sinh động chiều sâu của tình hữu nghị, sự gắn bó và hợp tác bền chặt giữa nhân dân hai nước trong suốt năm thập kỷ qua.

Trong thời gian tới, Đại sứ quán Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với sở tại để tổ chức tham vấn chính trị song phương và chuỗi các Hội thảo thúc đẩy hợp tác kinh tế, đầu tư song phương. Dự kiến, trong tháng 7/2025, Đại sứ quán sẽ phối hợp với các đối tác Mozambique tổ chức trọng thể một lễ kỷ niệm tại thủ đô Maputo để chúc mừng chặng đường hợp tác và phát triển giữa hai nước 50 năm qua.

Theo Đại sứ, hai nước cần làm gì để quan hệ song phương tiếp tục phát triển trong thời gian tới? Trọng tâm hợp tác giữa Việt Nam và Mozambique trong năm nay cũng như những năm tiếp theo là gì?

Để quan hệ song phương tiếp tục phát triển mạnh mẽ và thực chất hơn nữa trong thời gian tới, theo tôi, hai nước cần tập trung vào ba hướng chính:

Thứ nhất, tiếp tục củng cố nền tảng chính trị - ngoại giao thông qua việc duy trì thường xuyên các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao, cũng như duy trì đều đặn các cơ chế hợp tác song phương như Ủy ban liên Chính phủ, tham vấn chính trị... qua đó làm sâu sắc thêm sự tin cậy chính trị, tạo điều kiện thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực khác.

Thứ hai, ưu tiên hợp tác kinh tế và thương mại, coi đây là nền tảng của quan hệ song phương thông qua các biện pháp cụ thể như trao đổi đoàn doanh nghiệp, địa phương và thúc đẩy các sáng kiến xúc tiến thương mại, đầu tư, giới thiệu tiềm năng, chính sách, thị trường của mỗi bên. Đồng thời, tiếp tục đà phát triển của hợp tác đầu tư, với minh chứng là thành công của liên doanh Movitel tại Mozambique, qua đó nhân rộng các mô hình tương tự, khuyến khích thêm nhiều doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào Mozambique trong các lĩnh vực mà cả hai bên cùng quan tâm, có lợi ích.

Thứ ba, tăng cường hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp, giáo dục – đào tạo và y tế. Đây là lĩnh vực mà Mozambique có nhu cầu và Việt Nam có thế mạnh, góp phần tạo ra những giá trị thiết thực cho người dân sở tại.

Trong năm nay và trong thời gian sắp tới, hai nước xác định trọng tâm hợp tác là tiếp tục triển khai hiệu quả các khuôn khổ hợp tác sẵn có, mới đây nhất là các thỏa thuận hợp tác trong chuyến thăm của Tổng thống Filipe Nyusi đến Việt Nam hồi tháng 9/2024 trong lĩnh vực nông nghiệp, năng lượng và khai thác tài nguyên khoáng sản, đồng thời mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, xây dựng, công nghệ thông tin và chuyển đổi số.

Đại sứ có thể chia sẻ một vài cảm nhận cá nhân về đất nước và con người Mozambique?

Trong cuộc đời ngoại giao của mình, tôi đã có cơ hội công tác tại nhiều quốc gia khác nhau. Mỗi quốc gia đều có một giai điệu riêng và với tôi, Mozambique là một bản hòa ca rực rỡ của ánh sáng, biển cả và tình người. Ngay từ những ngày đầu đặt chân đến đây, tôi đã ấn tượng sâu sắc với màu xanh ngọc của Ấn Độ Dương, tiếng sóng vỗ dịu dàng xô bờ cát trắng trên bãi biển Costa de Sol ngay ở thủ đô Maputo và sự nồng hậu, ấm áp trong ánh mắt, nụ cười của những người dân bản địa. Mozambique không chỉ đẹp bởi thiên nhiên hoang sơ, mà còn đẹp bởi chiều sâu văn hóa, sức sống sau bao thăng trầm của lịch sử và tiềm năng vươn lên mạnh mẽ trong tương lai. Con người Mozambique, với tôi, là biểu tượng của sự lạc quan và thân thiện. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, họ luôn biết cách mỉm cười, chia sẻ, và mở lòng với bạn bè quốc tế như Việt Nam.

Trong sâu thẳm, tôi cảm nhận giữa Việt Nam và Mozambique có một sợi dây vô hình nối liền – đó là tình cảm giữa những con người đã từng đồng hành trong cuộc đấu tranh vì độc lập và nay đang cùng nhau xây đắp một tương lai phát triển bền vững.

Xin trân trọng cảm ơn Đại sứ.

Hồng Minh (TTXVN)