40 năm 'săn' ảnh động vật hoang dã ở châu Phi

Nhiếp ảnh gia - nhà bảo tồn thiên nhiên Beverly Joubert may mắn sống sót sau 4 lần "chết hụt" khi đang làm việc tại Botswana vào tháng 3/2017. Đồng hành cùng bà trên hành trình ấy là Dereck Joubert. Cặp đôi người Nam Phi là những "nhà thám hiểm trọn đời" của National Geographic, đã sống 40 năm tại Botswana, ghi lại thiên nhiên hoang dã qua hàng loạt tác phẩm nhiếp ảnh và hơn hai chục phim tài liệu. Họ vừa cho ra mắt sách ảnh Wild Eye: A Life in Photographs, tuyển chọn những khung hình đáng nhớ nhất của Beverly.

Tai nạn xảy ra khi họ đang ở vùng đầm lầy Okavango Delta. Một con trâu rừng húc ngã Dereck, rồi lao đến tấn công Beverly. Sừng trâu đâm từ dưới cánh tay, xuyên qua ngực, rạch cổ và cắm thẳng lên mặt bà. "Beverly đã chết trong tay tôi hai lần, và tôi kéo cô ấy lại được", Dereck kể với CNN. "Rồi cô ấy lại chết lần nữa trên máy bay y tế, và thêm lần nữa trong bệnh viện". Trong ảnh, linh dương đầu bò đang tập trung bên bờ sông Mara, Kenya, năm 2024.

7 bác sĩ phẫu thuật và 18 tiếng đồng hồ sau đó, Beverly Joubert bắt đầu quá trình phục hồi kéo dài. "Giờ mặt tôi có 41 chiếc vít và 7 tấm nẹp - gần như là người máy rồi", bà kể. "Lẽ ra tôi không nên sống sót” bà nói. Nhưng thay vì rời xa thiên nhiên, tai nạn càng khiến họ kiên định hơn với công việc bảo tồn.

Trong cuốn sách, bên cạnh các khung hình quen thuộc như linh dương vượt sông hay báo hoa, có cả những khoảnh khắc gây sốc như loạt ảnh sư tử săn voi vào ban đêm. "Chúng tôi chỉ nghe chứ chưa từng thấy", Dereck kể. Mùa khô 1997, tại hố nước Savute (Chobe), sư tử bắt đầu săn voi con lạc mẹ rồi chuyển sang tấn công cả voi trưởng thành. "Lúc 2h, chúng lao vào một con voi cái 21 tuổi", Beverly kể. Trận chiến dữ dội kết thúc với phần thắng thuộc về sư tử. Theo vợ chồng Joubert, những khoảnh khắc hiếm gặp này chỉ có thể ghi lại sau nhiều năm sống giữa thiên nhiên. "Đó là cuộc sống của chúng tôi. Không có bí quyết nào ngoài thời gian", Dereck nói.

Sự gắn bó lâu năm giúp họ xây dựng mối liên kết với một số cá thể đặc biệt. Một trong số đó là Legadema - con báo bị mẹ bỏ rơi sau một lần săn mồi thất bại. Legadema vừa giết mẹ của của chú khỉ đầu chó sơ sinh, và đôi vợ chồng nghĩ rằng con non cũng sẽ chung số phận. Nhưng thay vào đó, "nó lại ôm ấp và chăm sóc chú khỉ bé xíu", Beverly kể. "Đó là điều tạo nên một bức ảnh biểu tượng", Dereck nói. "Nó khiến bạn tự hỏi: chuyện gì đã xảy ra trước đó, và điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?".

Dù cảnh báo việc nhân hóa động vật trong phim tài liệu, Dereck vẫn tin rằng không thể phủ nhận sự tương đồng: "Chúng là động vật có vú như chúng ta. Có cảm xúc, ký ức, khả năng giao tiếp. Voi có thể nghĩ về quá khứ, hiện tại, tương lai… Rất nhiều cảm xúc thiêng liêng ấy không phải của riêng loài người".

Chính vì sống giữa thiên nhiên, họ càng đau lòng khi chứng kiến sự suy giảm của thế giới động vật hoang dã. Ở châu Phi, sư tử đã biến mất khỏi 95% vùng phân bố cũ, báo săn mất 90%, báo hoa cùng các loài mèo lớn khác cũng đang giảm mạnh. "Bạn có hai cách phản ứng", Dereck nói. "Một là nghĩ: mọi thứ đã kết thúc. Hai là tự hỏi: ta có thể làm gì?". Họ chọn câu thứ hai.

Gần 20 năm trước, vợ chồng Joubert bắt đầu thuê đất từ chính phủ và cộng đồng, lập nên Great Plains Conservation - hệ thống safari hiện hoạt động ở Botswana, Kenya và Zimbabwe.

15 khu trại safari tạo việc làm cho khoảng 1.000 người, hình thành mô hình kinh tế xoay quanh bảo tồn thiên nhiên, góp phần hạn chế săn trộm. Họ đang quản lý hơn 1,5 triệu ha đất hoang dã.

Lợi nhuận được chuyển về Quỹ Great Plains để hỗ trợ sáng kiến Big Cats Initiative và nhiều chương trình bảo tồn khác. Họ cũng thực hiện hàng loạt chiến dịch di dời động vật quy mô lớn, như vận chuyển 100 con voi tại Zimbabwe hay đưa 87 cá thể tê giác đến một địa điểm bí mật ở Botswana bằng máy bay và trực thăng giai đoạn 2016-2018.

Việc di dời cực kỳ tốn kém: khoảng 10.000 USD để chuyển một con voi và 45.000 USD cho một con tê giác. Nhưng thành quả rất rõ ràng: từ 87 cá thể tê giác được đưa đến Botswana, đã có 90 con non ra đời.

Mỗi năm, họ gây quỹ 3-10 triệu USD cho bảo tồn và hỗ trợ cộng đồng. Great Plains đã xây trường học, tạo cơ hội giáo dục và cung cấp 7,8 triệu suất ăn cho trẻ em Maasai tại Kenya. Bên cạnh đó những bộ phim và tác phẩm nhiếp ảnh - di sản mà họ để lại.

"Cuộc đời chúng ta nên được xây bằng sự tử tế và lòng trắc ẩn - với voi, với trẻ em, với những bà cụ già, với tê giác. Chúng ta hay bỏ rơi những người cần giúp đỡ", Dereck nói.

Khi nhìn lại sự nghiệp, họ dành lời nhắn gửi cho phiên bản trẻ hơn của mình: "Hãy sống trọn vẹn, luôn tò mò và dám cất tiếng nói", Beverly nói. "Nếu bạn im lặng, động vật - và cả thế giới xung quanh - sẽ biến mất". "Hãy làm lại y chang những điều đã xảy ra trong cuộc đời này. Cậu sẽ bị thương, bị voi húc, bị trâu rừng đuổi, rơi máy bay vài lần, bị bọ cạp và rắn cắn. Đừng thay đổi gì cả, đó là một cuộc đời hoàn hảo".

Hoàng Linh

Ảnh: Beverly Joubert và Dereck Joubert