4 vị vua Việt đăng cơ đúng ngày mùng 1 Tết

Vua Mạc Thái Tông

Mạc Thái Tông (1500-1540), tên húy Mạc Đăng Doanh, là hoàng đế thứ hai nhà Mạc, quê huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương ngày nay. Ông là con trai trưởng của vua Mạc Thái Tổ (Mạc Đăng Dung).

Năm 1527, khi Mạc Đăng Dung lên ngôi, lập con trưởng Đăng Doanh làm Thái tử. Đúng ngày mùng 1 Tết Nguyên đán năm 1530, ông truyền ngôi cho con rồi lên làm Thái thượng hoàng.

Sách Đại Việt thông sử viết: "Năm Canh Dần (1530), tháng Giêng, ngày Đinh Hợi, mồng 1, Đăng Doanh tiến hiệu Hoàng đế, ban lệnh đại xá thiên hạ, đổi niên hiệu là Đại Chính năm thứ nhất".

Một số vị vua trong lịch sử phong kiến Việt Nam được xác lên ngôi vào ngày mùng 1 Tết - ngày đầu tiên của năm mới âm lịch.

Dưới sự trị vì nghiêm khắc của vị vua này, nước Đại Việt được ghi nhận ''đêm ngủ mọi nhà không phải đóng cửa''.

Đại Việt Sử ký toàn thư viết về thời thịnh trị của Mạc Thái Tông như sau: ''Ban đêm không còn trộm cướp, trâu bò thả chăn không phải đem về, có khi sinh đẻ cũng không biết được là gia súc nhà mình. Trong khoảng vài năm, người đi đường không nhặt của rơi, cổng ngoài không phải đóng, được mùa liên tiếp, trong cõi tạm yên''.

10 năm ở ngôi vua, Mạc Thái Tông giúp Đại Việt có giai đoạn thịnh trị ngắn ngủi sau thời kỳ loạn chiến thời Lê Sơ. Đánh giá về vua Mạc Thái Tông, các nhà sử học sau này, dù không mấy ủng hộ nhà Mạc, cũng phải ghi nhận đây là thời kỳ thịnh vượng, quốc thái dân an.

Vua Lê Thế Tông

Lê Thế Tông (1567-1599) tên húy là Lê Duy Đàm. Ông là con thứ năm của vua Lê Anh Tông, sinh ra trong thời kỳ Nam - Bắc triều.

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, năm 1573, thấy Tả tướng Trịnh Tùng lấn lướt hết quyền hành triều đình, vua Lê Anh Tông lập mưu giết Trịnh Tùng nhưng không thành. Vua liền dẫn bốn hoàng tử bí mật bỏ ra Nghệ An tránh loạn. Hoàng tử Đàm vì còn nhỏ nên không đi theo được.

Đúng ngày đầu năm Quý Dậu (1573), Trịnh Tùng cho người đến đón con thứ năm của vua Anh Tông là Lê Duy Đàm về lập làm vua, lấy hiệu Lê Thế Tông.

Đại Việt sử ký toàn thư viết: "Mùa xuân, tháng giêng, ngày mồng 1, Tả tướng Trịnh Tùng và các quan văn võ cùng tôn hoàng tử lên ngôi hoàng đế, đổi niên hiệu, đại xá thiên hạ".

Vua Lê Thế Tông cai trị trong thời kỳ Trịnh Tùng chiếm được kinh thành từ tay nhà Mạc. Quyền lực thực sự rơi vào tay Trịnh Tùng. Ông ở ngôi đến năm 1599 thì qua đời, thọ 33 tuổi.

Vua Minh Mạng

Vua Minh Mạng (1791-1841) tên thật là Nguyễn Phúc Đảm. Ông là hoàng tử thứ tư của vua Gia Long và là vua thứ hai của triều Nguyễn, lên ngôi sáng mùng 1 Tết năm Canh Thìn (1820). Sách Quốc sử di biên viết: “Mùa xuân, tháng giêng, ngày mồng 1, hoàng tử lên ngôi ở điện Thái Hòa, đổi niên hiệu, đại xá".

Minh Mạng được mô tả là vị vua cần mẫn và làm việc không biết mệt mỏi, luôn hết lòng vì nước. Để ngăn chặn tội ác của tham nhũng, vua thi hành những phán quyết nghiêm khắc, thậm chí là xử tử và chặt ngón tay của những kẻ có hành vi tham nhũng. Trong số những vụ án trị quan tham của vua, có vụ nổi tiếng là vụ tử hình bố vợ Huỳnh Công Lý vì tội tham nhũng 30.000 quan tiền.

Dưới thời trị vì của mình, vua Minh Mạng cho đổi quốc hiệu thành Đại Nam. Lãnh thổ nước Việt được củng cố, mở rộng, kéo dài từ tận Lạng Sơn đến Mũi Cà Mau như ngày hôm nay.

Tại vị được 21 năm thì vua lâm bệnh nặng và qua đời, hưởng thọ 50 tuổi.

Vua chọn ngày mùng 1 Tết để đăng cơ, đánh dấu sự khởi đầu mới mẻ và hy vọng về một triều đại tươi đẹp.

Vua Thành Thái

Vua Thành Thái (1879-1954) là vị hoàng đế thứ 10 của nhà Nguyễn, tại vị từ 1889-1907. Ông tên húy Nguyễn Phúc Bửu Lân (tên khác là Nguyễn Phúc Chiêu) - con thứ 7 của vua Dục Đức và bà Từ Minh Hoàng Hậu (Phan Thị Điểu).

Ông được chọn lên ngai vàng vào ngày 1 Tết Kỷ Sửu (1889) và đăng cơ vào ngày 2 (tức 2/2/1889 dương lịch) tại điện Thái Hòa, lấy hiệu là Thành Thái. Khi đó, nhà vua mới 10 tuổi.

Vua Thành Thái tính cách đặc biệt, bộc lộ tinh thần ham học hỏi từ bé, tuổi nhỏ nhưng chí lớn. Khi lên làm vua, thể hiện phong thái đĩnh đạc của người lớn, tư thế ung dung, giao thiệp đàng hoàng với quan lại kể cả người Nam và người Pháp.

Từ khi lên cai trị, vua Thành Thái bộc lộ tinh thần dân tộc, kháng Pháp rất cao, khinh ghét những bọn quan lại xu phụ. Trong những giai thoại về cuộc đời gây cảm tưởng về sự phóng đãng của ông cũng có những giải thích về tinh thần kháng Pháp.

Vì tư tưởng chống Pháp, năm 1907, ông bị thực dân Pháp ép thoái vị để nhường ngôi cho con, sau đó bị quản thúc ở Vũng Tàu. Năm 1916, khi con trai Thành Thái - vua Duy Tân khởi binh chống Pháp thất bại, cả gia đình bị đày sang đảo Reunion ở Ấn Độ Dương.

Năm 1947, vua Thành Thái được đưa về nước nhưng vẫn bị thực dân Pháp bắt ở Sài Gòn để kiểm soát. Tháng 4/1954, vua Thành Thái băng hà và được an táng tại khuôn viên thành An Lăng (lăng Dục Đức, thọ 75 tuổi).

Thiên Bình