20% người học độ tuổi 15 - 25 theo học GD nghề nghiệp: Mục tiêu đầy thách thức

Học sinh tham dự Chương trình tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp 2025. Ảnh minh họa: INT

Từ thực tiễn triển khai Đề án 522 về giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025, nhiều ý kiến cho rằng, việc bảo đảm ít nhất 20% người học trong độ tuổi từ 15 - 25 theo học giáo dục nghề nghiệp là chỉ tiêu phù hợp, nhưng đầy thách thức.

Khó khăn phân luồng

Bộ GD&ĐT công bố dự thảo Nghị định quy định về hướng nghiệp và phân luồng trong giáo dục (dự thảo). Trong đó, trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là xác định tỷ lệ phân luồng theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, bảo đảm ít nhất 20% người học trong độ tuổi từ 15 - 25 theo học giáo dục nghề nghiệp; tỷ lệ chuyển tiếp từ THCS lên THPT và các trình độ khác đạt ít nhất 95%.

Ông Nguyễn Minh Nhiên - Phó Trưởng phòng Giáo dục trung học và Giáo dục thường xuyên (Sở GD&ĐT Bắc Ninh) cho biết: Tính đến nay, nhiều địa phương mới đạt khoảng 10 - 15% học sinh THCS hoặc tốt nghiệp THPT chọn giáo dục nghề nghiệp. Việc nâng tỷ lệ này lên 20% hoàn toàn cần thiết để đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng trung bình và cao trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị, không chỉ riêng ngành Giáo dục.

Nhận diện một số khó khăn chủ yếu trong công tác phân luồng hiện nay, ông Nguyễn Minh Nhiên cho rằng, nhiều phụ huynh còn đặt nặng việc học đại học, xem giáo dục nghề nghiệp là lựa chọn “thấp”. Học sinh phổ thông, đặc biệt ở cấp THCS, chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin nghề nghiệp, thị trường lao động, khả năng phát triển các ngành nghề. Nhiều trường nghề chưa thực sự thu hút học sinh do thiếu đầu tư, trang thiết bị lạc hậu, chưa gắn với nhu cầu doanh nghiệp. Việc kết nối giữa giáo dục phổ thông - nghề nghiệp - thị trường lao động lỏng lẻo.

Còn theo ông Phạm Kim Thư - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hữu Nghị (Nghệ An), đạt tỷ lệ 20% học sinh học nghề là khó khăn ở nhiều địa phương, đặc biệt khu vực thành thị, nơi xu hướng phụ huynh và học sinh nghiêng về học tiếp THPT, đại học. Tuy nhiên, nếu có chính sách hỗ trợ tốt và công tác tuyên truyền hiệu quả, tỷ lệ này hoàn toàn khả thi.

Chia sẻ về khó khăn trong công tác phân luồng hiện nay, ông Phạm Kim Thư nhắc đến hàng loạt vấn đề: Tâm lý xã hội, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, thiếu thông tin và tư vấn… Theo đó, nhiều phụ huynh và học sinh coi học nghề là lựa chọn kém hấp dẫn, dẫn đến sự e ngại khi lựa chọn con đường này.

Công tác tư vấn hướng nghiệp còn hạn chế, thiếu sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và doanh nghiệp trong cung cấp thông tin, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu về chất lượng đào tạo, cơ sở vật chất, khiến học sinh không mặn mà với lựa chọn này.

Tại An Giang, sở GD&ĐT đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch 826/KH-UBND về việc thực hiện Đề án 522 “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”.

Ông Hoàng Phát Đạt - Trưởng phòng Giáo dục trung học và Giáo dục thường xuyên, sở GD&ĐT cho biết: Giai đoạn 2018 - 2025, An Giang có khoảng 11% học sinh tốt nghiệp THCS và 27% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục theo học nghề. Vì vậy, việc đặt mục tiêu 20% trong dự thảo được đánh giá khả thi.

Bên cạnh đó, An Giang hiện duy trì khoảng 71,5% học sinh sau khi tốt nghiệp THCS tiếp tục theo học THPT và khoảng 24,3% được phân luồng vào giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp và các trình độ khác. Qua đó cho thấy, khả năng đạt được mục tiêu ít nhất 95% học sinh chuyển tiếp từ THCS lên THPT và các hình thức đào tạo khác theo dự thảo hoàn toàn khả thi.

“An Giang đã có kinh nghiệm triển khai Đề án 522 nên sẽ đạt được mục tiêu dự thảo đưa ra. Tuy nhiên, cần đánh giá kỹ lưỡng kết quả đạt được, những khó khăn còn tồn tại và điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù để xác định tỷ lệ phân luồng phù hợp theo hướng dẫn của quy định mới. Việc tăng cường liên kết với doanh nghiệp trong tỉnh để nắm bắt nhu cầu nhân lực và tạo cơ hội thực tập, việc làm cho học sinh sau khi tốt nghiệp các trường nghề cũng là yếu tố cần được chú trọng”, ông Hoàng Phát Đạt cho hay.

Hướng nghiệp cho học sinh tại Trường THCS Bồng Lai (Quế Võ, Bắc Ninh). Ảnh: NTCC

Tăng sức hút giáo dục nghề nghiệp

Để thực hiện tốt công tác phân luồng thời gian tới, ông Nguyễn Minh Nhiên cho rằng, trước hết cần đổi mới, nâng cao chất lượng tư vấn hướng nghiệp trong trường phổ thông, đảm bảo 100% trường có hoạt động hướng nghiệp thường xuyên, gắn với thực tế địa phương và nhu cầu thị trường. Tuyên truyền thay đổi nhận thức xã hội, đặc biệt là phụ huynh về giá trị thực tế và cơ hội việc làm từ giáo dục nghề nghiệp.

Đầu tư nâng cao chất lượng và hình ảnh giáo dục nghề nghiệp, tăng cường liên kết với doanh nghiệp, phát triển mô hình đào tạo kép. Có chính sách ưu đãi, học bổng, hỗ trợ tài chính để thu hút học sinh vào học nghề. Cần xây dựng kế hoạch phân luồng cụ thể theo vùng miền, ngành nghề mũi nhọn, không áp dụng máy móc chỉ tiêu chung.

“Nâng cao hiệu quả công tác phân luồng học sinh đòi hỏi những giải pháp đồng bộ, toàn diện, thiết thực, mang tính chiến lược hơn trong thời gian tới”. Nhấn mạnh điều này, ông Hoàng Phát Đạt đánh giá cao dự thảo Nghị định quy định chi tiết về công tác hướng nghiệp và phân luồng trong giáo dục.

Để Nghị định phát huy hiệu quả trong thực tiễn, từ đó đẩy mạnh hiệu quả phân luồng học sinh, ông Hoàng Phát Đạt đề nghị dự thảo quy định rõ hơn về cơ chế phối hợp liên ngành giữa ngành Giáo dục, doanh nghiệp, chính quyền địa phương trong triển khai hướng nghiệp và phân luồng. Sự phối hợp này cần được thể chế hóa bằng các quy định cụ thể, tránh tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ.

Đồng thời, tăng cường đầu tư cho hệ thống tư vấn hướng nghiệp trong trường phổ thông, bao gồm cả nhân lực và tài liệu chuyên môn. Dự thảo nên bổ sung quy định về đào tạo, bồi dưỡng giáo viên làm công tác hướng nghiệp, cũng như xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực, sở thích nghề nghiệp cho học sinh.

Cùng đó, cần có chính sách khuyến khích học sinh theo học nghề được quy định rõ trong Nghị định, như miễn giảm học phí, hỗ trợ học bổng, ưu tiên tuyển dụng sau tốt nghiệp… để tạo động lực thực sự cho người học, phụ huynh lựa chọn con đường này.

Hiếu Nguyễn