12 ngày xung đột Israel-Iran, cuộc chiến không bên nào thắng

Sau 12 ngày đối đầu khốc liệt, cả Iran và Israel đều tuyên bố giành chiến thắng. Tuy nhiên, những tuyên bố này chỉ phản ánh một phần sự thật. Cả hai bên đều chịu tổn thất lớn, lợi ích đạt được vẫn được cho tính tạm thời, bấp bênh.

Bên cạnh đó, bất chấp những tuyên bố lạc quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, những gì Washington đạt được sau khi điều máy bay B-2 oanh tạc 3 cơ sở hạt nhân của Iran cũng không phải là “chiến thắng vang dội”, theo giới quan sát.

Iran: Vượt qua cuộc chiến, nhưng giấc mơ hạt nhân bị đe dọa

Sau 12 ngày leo thang nghiêm trọng, xung đột Israel-Iran khép lại bằng một thỏa thuận ngừng bắn.

Truyền hình nhà nước Iran nhanh chóng ca ngợi chiến thắng, khẳng định lực lượng vũ trang đã “đẩy lùi sự xâm lược” của Israel và Mỹ. Các cuộc tuần hành ăn mừng bùng nổ tại Tehran và nhiều thành phố lớn. Lãnh tụ tối cao Iran - ông Ali Khamenei gọi kết quả này là “sự bảo vệ danh dự hạt nhân”.

Người dân Iran tuần hành ăn mừng thỏa thuận ngừng bắn. Ảnh: TÂN HOA XÃ

Theo đài TRT World, các đợt không kích phối hợp giữa Mỹ và Israel đã gây thiệt hại nghiêm trọng tại ba cơ sở hạt nhân chiến lược của Iran gồm Fordow, Natanz và Isfahan. Các chuyên gia quốc phòng phương Tây xác nhận nhiều máy ly tâm hiện đại đã bị phá hủy, khiến tốc độ làm giàu uranium của Iran giảm rõ rệt.

Ngoại trưởng Iran - Abbas Araghchi dẫu thừa nhận có tổn thất sau đòn không kích của Mỹ song nhấn mạnh “họ không thể loại bỏ năng lực của chúng tôi, càng không thể đạt được bất kỳ mục tiêu sâu xa nào mà họ đặt ra. Vị ngoại trưởng tuyên bố chiến dịch do Mỹ và Israel phát động “không đạt được mục tiêu then chốt”.

Giới quan sát không loại trừ khả năng hơn 400 kg uranium đã được làm giàu đến 60% - đủ để chế tạo ít nhất 10 đầu đạn hạt nhân - đã được Iran bí mật di chuyển trước các cuộc không kích. Theo hãng tin Al Jazeera, nếu Iran kịp sơ tán thì hiện không rõ số uranium này đang được cất giữ ở đâu, làm dấy lên nghi ngại rằng chương trình hạt nhân của Iran có thể đã chuyển sang mô hình phát triển bí mật, phân tán và khó kiểm soát hơn.

Trên phương diện quân sự, Iran đã chứng minh khả năng đáp trả bằng cách sử dụng tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái (UAV) để tấn công các căn cứ quân sự Mỹ tại Iraq, Qatar cùng một số thành phố Israel.

Tuy nhiên, giới phân tích đánh giá các cuộc tấn công này mang tính biểu tượng nhiều hơn là thực chất. Ngược lại, hệ thống phòng thủ của Iran bị bộc lộ điểm yếu rõ rệt khi không thể ngăn chặn các đòn đánh chính xác và quy mô của đối phương.

Iran cũng chịu thiệt hại nặng nề khi phải hứng hàng chục đợt không kích trong bối cảnh vốn đã phải đối mặt loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây suốt nhiều thập niên.

Trao đổi với TRT World, phó giáo sư Andreas Krieg từ Đại học King’s College London ước tính tổng thiệt hại trực tiếp và gián tiếp đối với Iran dao động từ 24 đến 35 tỉ USD, tương đương 6,3-9,2% GDP.

Thiệt hại lớn tập trung ở các cơ sở hạt nhân, hạ tầng năng lượng và quân sự. Xuất khẩu dầu mỏ - nguồn thu ngoại tệ chính của Iran - cũng giảm mạnh sau các đợt tấn công.

Theo giới quan sát, những tổn thất này không chỉ khiến Iran suy yếu về ngắn hạn mà còn khoét sâu thêm các vấn đề cơ cấu và tài khóa vốn đã tồn tại từ lâu.

“Cuộc chiến đã khoét sâu thêm thách thức tài khóa và xã hội của Iran, kéo theo hệ lụy lâu dài đối với ổn định nội bộ của nước này" - bà Aimen Jamil tại Islamabad, chuyên gia về Iran, bình luận.

Israel: Gửi thông điệp răn đe, nhưng cái giá cũng không nhỏ

Thủ tướng Israel- ông Benjamin Netanyahu tuyên bố chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” đã loại bỏ hai mối đe dọa sống còn: chương trình hạt nhân và năng lực tên lửa đạn đạo của Iran.

Theo tờ The Wall Street Journal và tổ chức Aaron Institute for Economic Policythuộc đại học Reichman University (Israel), Tel Aviv đã chi hơn 5 tỉ USD chỉ trong tuần đầu chiến sự, với mỗi ngày chiến tranh tiêu tốn khoảng 725 triệu USD. Tổn thất hạ tầng, thiệt hại kinh tế và gián đoạn lao động do huy động hàng chục ngàn quân dự bị đã khiến GDP Israel mất từ 2,1-3,3% (tương đương 11,5-17,8 tỉ USD).

Theo Cơ quan Thuế Israel, hơn 10.000 người Israel đã phải di tản trong tuần đầu tiên của cuộc chiến, với hơn 36.000 người nộp đơn xin bồi thường. Đối mặt tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng gia tăng, chính phủ đang cân nhắc cắt giảm chi tiêu, tăng thuế hoặc tăng vay nợ, điều này có thể đẩy nợ công lên trên 75% GDP.

Tên lửa Iran trúng vào khu dân cư ở Tel Aviv ngày 22-6. Ảnh: Ahmad Gharabli/AFP

“Cuộc chiến đã khoét sâu thêm thách thức tài khóa và xã hội của Iran, kéo theo hệ lụy lâu dài đối với ổn định nội bộ của nước này” - theo chuyên gia Aimen Jamil tại Islamabad, người nghiên cứu về Iran.

Tuy tình hình gặp khó khăn, nhưng giáo sư Benjamin Bental tại Đại học Haifa đánh giá rằng nền kinh tế Israel vẫn "chống chịu một cách đáng ngạc nhiên", tờ DW đưa tin.

Theo ông Bental, dù các ngành như du lịch, sản xuất, xây dựng và nông nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề, những lĩnh vực khác như công nghệ cao, quốc phòng và bán lẻ thực phẩm vẫn duy trì được sức bật.

Đối với Mỹ thì sao?

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố đã “đẩy lùi chương trình hạt nhân Iran hàng chục năm” và làm trung gian cho lệnh ngừng bắn.

Tuy nhiên, các báo cáo tình báo mà Al Jazeera và TRT World dẫn lại khẳng định rằng chương trình hạt nhân Iran chỉ bị trì hoãn vài tháng đến hai năm, chứ không bị “phá hủy hoàn toàn”.

Máy bay ném bom chiến lược B-2 Spirit thả Bom phá boong-ke GBU-57. Ảnh: CREATIVE COMMONS

Theo trang MENA Analytica, chiến dịch “Búa Đêm” của Mỹ khiến Washington tiêu tốn từ 1-2 tỉ USD - con số nhỏ so với GDP 28.000 tỉ USD của Mỹ.

Tuy nhiên, theo MENA Analytica, nguy cơ chiến lược lại không nhỏ. Iran đã phóng tên lửa vào nhiều căn cứ quân sự Mỹ ở Trung Đông, chứng minh rằng Mỹ hoàn toàn có thể bị kéo sâu hơn vào khu vực này.

Thêm vào đó, Pháp và Đức đã lên tiếng chỉ trích chiến dịch tấn công, lo ngại cuộc chiến có thể khơi mào một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới ở Trung Đông.

Nhìn chung, giới quan sát cho rằng xung đột Israel-Iran kéo dài 12 ngày qua là một cuộc chiến không bên nào toàn thắng.

“Không bên nào thắng toàn diện. Mỗi bên đều có cái giá phải trả - về an ninh, kinh tế và uy tín” - chuyên gia Krieg kết luận.

DƯƠNG KHANG