Zhipu AI và MiniMax muốn lên sàn trước OpenAI và Anthropic

Hồ sơ của họ không chỉ phơi bày tốc độ "đốt tiền" khủng khiếp, lên tới 11 tỷ nhân dân tệ (1,6 tỷ USD) chỉ trong ba năm qua mà còn khắc họa rõ nét cuộc vật lộn sinh tồn trước các lệnh cấm vận công nghệ ngày càng siết chặt từ Washington. Với việc Zhipu AI đã bị liệt vào "Danh sách Thực thể đen" của Mỹ và MiniMax đang đối mặt với các vụ kiện bản quyền tại Hollywood, cuộc IPO lần này không chỉ là nỗ lực huy động vốn để duy trì sự sống, mà còn là một cuộc chạy đua chiến lược về thời gian để đón dòng tiền trước khi các gã khổng lồ Mỹ như OpenAI hay Anthropic hút cạn thanh khoản thị trường vào năm 2026.

Cuộc đua "đốt tiền" vào hạ tầng đám mây và áp lực thoát hiểm trước "cơn bão" OpenAI

Hồ sơ IPO của Zhipu AI và MiniMax đã cung cấp một cái nhìn chân thực và tàn khốc về cái giá phải trả để nuôi dưỡng tham vọng AI trong bối cảnh địa chính trị căng thẳng. Con số 11 tỷ nhân dân tệ (1,6 tỷ USD) mà hai công ty này đã tiêu tốn trong ba năm qua là minh chứng cho thấy mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) là cuộc chơi của những "cỗ máy ngốn tiền". Đáng chú ý, khoảng một nửa số tiền này không dành cho nhân sự hay marketing, mà bị "thiêu rụi" vào chi phí thuê sức mạnh tính toán (computing power) để huấn luyện mô hình.

Đây là hệ quả trực tiếp của cuộc chiến tranh công nghệ Mỹ - Trung. Do các lệnh kiểm soát xuất khẩu ngặt nghèo, các công ty Trung Quốc không thể mua trực tiếp các dòng chip AI tiên tiến (như H100 hay B200 của Nvidia). Thay vào đó, họ buộc phải đi đường vòng: thuê sức mạnh tính toán từ các nhà cung cấp dịch vụ đám mây như Microsoft Azure hay AWS tại các trung tâm dữ liệu đặt ở Đông Nam Á hoặc Trung Đông.

Tuy nhiên, khe cửa hẹp này cũng đang đứng trước nguy cơ bị bịt lại khi Quốc hội Mỹ đang nỗ lực đóng lỗ hổng pháp lý cho phép truy cập chip từ xa. Đối với Zhipu AI, công ty được thành lập bởi các giáo sư Đại học Thanh Hoa và nhận vốn từ Tencent, Alibaba, rủi ro này càng hiện hữu khi họ đã bị Bộ Thương mại Mỹ đưa vào "Danh sách Thực thể" (Entity List) vào tháng 1.2025 với cáo buộc hỗ trợ hiện đại hóa quân sự cho quân đội Trung Quốc (PLA). Dù Zhipu tuyên bố việc này chưa gây tác động tài chính trọng yếu ngay lập tức, nhưng bóng ma của các lệnh trừng phạt bổ sung vẫn luôn lơ lửng.

Động lực thúc đẩy hai startup này vội vã lên sàn vào thời điểm này còn đến từ một tính toán chiến lược về dòng tiền. Một nguồn tin thân cận với giới đầu tư tiết lộ với Nikkei Asia rằng Zhipu và MiniMax đang chịu áp lực phải niêm yết "càng sớm càng tốt". Lý do là các siêu kỳ lân của Mỹ như OpenAI và Anthropic dự kiến sẽ thực hiện các đợt IPO lịch sử vào năm 2026. Với mức định giá khổng lồ (OpenAI có thể đạt 830 tỷ USD, Anthropic đạt 350 tỷ USD), các công ty Mỹ này được dự báo sẽ hút sạch thanh khoản của thị trường công nghệ toàn cầu.

Nếu không nhanh chân, các công ty Trung Quốc với mức định giá khiêm tốn hơn nhiều (Zhipu khoảng 5,6 tỷ USD, MiniMax khoảng 4,2 tỷ USD) sẽ khó lòng thu hút được sự chú ý của các nhà đầu tư quốc tế. Zhipu dự kiến huy động 300 triệu USD, trong khi MiniMax đặt mục tiêu táo bạo hơn với 700 triệu USD, phần lớn số tiền này sẽ tiếp tục được đổ vào R&D để duy trì cuộc đua công nghệ vốn dĩ không cân sức.

Hai ngã rẽ chiến lược: "Pháo đài nội địa" Zhipu và canh bạc toàn cầu của MiniMax

Mặc dù cùng chung mục tiêu IPO và cùng chịu áp lực thua lỗ (Zhipu lỗ 2,4 tỷ NDT trong nửa đầu năm 2025; MiniMax lỗ 512 triệu USD trong 9 tháng), hai startup này lại đại diện cho hai triết lý kinh doanh hoàn toàn đối lập của AI Trung Quốc.

Zhipu AI chọn con đường trở thành "xương sống" cho hạ tầng số nội địa. Với tên gọi tiếng Anh là Knowledge Atlas Technology, Zhipu tập trung vào thị trường B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp). Khách hàng cốt lõi của họ là các doanh nghiệp nhà nước (SOEs) và các định chế tài chính lớn tại Trung Quốc. Doanh thu của Zhipu chủ yếu đến từ việc triển khai các mô hình ngôn ngữ lớn cục bộ đảm bảo an ninh dữ liệu cho khách hàng và cung cấp API thông qua nền tảng Model-as-a-Service.

Dù đã bắt đầu tìm kiếm cơ hội tại Đông Nam Á (chiếm 10% doanh thu nửa đầu năm), Zhipu vẫn là một "pháo đài" bám rễ sâu vào thị trường nội địa, nơi quy mô thị trường LLM doanh nghiệp dự kiến đạt 90,4 tỷ NDT vào năm 2030. Chiến lược này mang lại sự ổn định chính trị nhưng giới hạn khả năng bùng nổ doanh thu toàn cầu.

Ngược lại, MiniMax được sáng lập bởi Yan Junjie, cựu chuyên gia thị giác máy tính của SenseTime, lại chọn con đường B2C (doanh nghiệp với người tiêu dùng) đầy mạo hiểm nhưng hấp dẫn. MiniMax tập trung vào các sản phẩm AI tạo sinh trực quan như nền tảng video Hailuo AI và ứng dụng bạn đồng hành ảo Talkie (tên tại Trung Quốc là Xingye).

Số liệu cho thấy một sự dịch chuyển ngoạn mục: doanh thu từ Trung Quốc đại lục của MiniMax đã giảm sốc từ 81% năm 2023 xuống chỉ còn 26,9% trong 9 tháng đầu năm 2025. Thay vào đó, Singapore (24,3%) và Mỹ (20,4%) đã trở thành những thị trường chủ lực. Với 1,8 triệu người đăng ký trả phí cá nhân, MiniMax đang cố gắng trở thành một "TikTok của ngành AI".

Tuy nhiên, chiến lược "đánh bắt xa bờ" này đi kèm với những rủi ro pháp lý nghiêm trọng tại phương Tây. Vào tháng 9, một liên minh các hãng phim lớn của Mỹ bao gồm Disney, Universal và Warner Bros. Discovery đã đệ đơn kiện MiniMax vì vi phạm bản quyền liên quan đến nền tảng Hailuo AI, đòi bồi thường tới 75 triệu USD. Vụ kiện này không chỉ đe dọa tài chính của MiniMax mà còn có thể tạo tiền lệ xấu, cản trở khả năng mở rộng của các ứng dụng AI Trung Quốc tại thị trường Mỹ trong tương lai.

Nhìn chung, cả Zhipu và MiniMax đều đang ở trong giai đoạn "đốt tiền để mua tăng trưởng" và chưa hẹn ngày có lãi. Trong khi OpenAI kỳ vọng có lãi vào năm 2030 và Anthropic vào năm 2028, con đường của hai đại diện Trung Quốc còn chông gai hơn nhiều do thiếu hụt công nghệ lõi (chip) và rào cản địa chính trị. Cuộc IPO tại Hồng Kông sắp tới sẽ là bài kiểm tra khắc nghiệt nhất: Liệu giới đầu tư có đủ niềm tin để đặt cược vào tương lai của AI Trung Quốc khi những cơn gió ngược từ Washington đang ngày càng mạnh lên?

Bùi Tú