Ý tưởng 'NATO Ả Rập' từ việc Israel không kích Qatar

Ai Cập đang thúc đẩy việc thành lập một liên minh quân sự Ả Rập tương tự Tổ chức Bắc Đại Tây Dương (NATO) sau cuộc không kích của Israel nhằm vào các lãnh đạo Hamas tại Qatar hồi đầu tháng này.

Đối với nhiều quốc gia trong khu vực, hành động quân sự chưa từng có của Tel Aviv ở Doha cho thấy không một nước nào nằm ngoài tầm ngắm không kích từ Israel.

Sự phẫn nộ trước vụ tấn công đã dẫn tới hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp của các nước Ả Rập và Hồi giáo tại Doha. Tại đây, Cairo đã đề xuất khôi phục ý tưởng cũ về việc thành lập một lực lượng chung của Ả Rập để bảo vệ các quốc gia trước thế lực bên ngoài và những mối đe dọa an ninh.

“Việc hình thành một liên minh quân sự như vậy hiện nay đang trở nên quan trọng. Lực lượng này sẽ đủ sức răn đe những ai nghĩ rằng có thể tiến hành tấn công hoặc chiếm đóng lãnh thổ Ả Rập mà không phải chịu hậu quả” - tướng Nasr Salem, cựu chỉ huy Đơn vị Giám sát của quân đội Ai Cập, nói với tờ The New Arab.

Hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp giữa các nhà lãnh đạo Ả Rập và Hồi giáo tại thủ đô Doha (Qatar) ngày 15-9. Ảnh: QATAR NEWS AGENCY

NATO Ả Rập

Liên minh quân sự Ả Rập được đề xuất dựa trên một hiệp ước phòng thủ chung do các quốc gia Ả Rập ký kết vào năm 1950. Hiệp ước này được hình thành trong giai đoạn cao trào của xung đột Ả Rập - Israel, chỉ hai năm sau khi Nhà nước Israel ra đời.

Hiện nay, hiệp ước này rơi vào tình trạng “ngủ yên”, khi mỗi nhóm quốc gia Ả Rập lại hình thành chiến lược quốc phòng và an ninh riêng phù hợp với khu vực địa lý nơi họ sinh sống.

Chẳng hạn, các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập có liên minh phòng thủ riêng với nhiệm vụ bảo vệ các nước thuộc Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) trước các mối đe dọa.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh Ả Rập - Hồi giáo ở Doha ngày 15-9, Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập một cơ chế phối hợp an ninh và quốc phòng giữa các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo.

Đến nay, rất ít thông tin được tiết lộ về thành phần lực lượng dự kiến cũng như cơ chế hoạt động của nó. Truyền thông đồn đoán rằng dự kiến sẽ có cơ chế chỉ huy luân phiên giữa 22 quốc gia thành viên Liên đoàn Ả Rập, tất cả đều đóng góp cho lực lượng này, trong khi một quan chức dân sự đảm nhiệm vai trò tổng thư ký.

Ai Cập sẽ nắm quyền chỉ huy đầu tiên của lực lượng, vốn sẽ bao gồm các đơn vị bộ binh, không quân, hải quân và đặc nhiệm, và có thể đóng góp tới 20.000 binh sĩ. Saudi Arabia được kỳ vọng sẽ là nước đóng góp lớn thứ hai. Việc kích hoạt liên minh sẽ cần có yêu cầu từ một quốc gia thành viên, tham vấn giữa các nước trong khối và phê chuẩn từ bộ chỉ huy quân sự.

“Nếu các quốc gia Ả Rập có thể vượt qua bất đồng và thành lập lực lượng như kỳ vọng, điều này sẽ hiệu quả trong việc bảo vệ an ninh và toàn vẹn lãnh thổ của các nước này” - theo ông Rakha Ahmed Hassan, một nhà ngoại giao đã nghỉ hưu và thành viên Hội đồng Các vấn đề Đối ngoại Ai Cập.

“Nhưng tôi phải nói rằng con đường đi tới mục tiêu này có thể sẽ rất dài” - ông Hassan nói thêm.

Theo giới quan sát, lực lượng này có thể phối hợp các biện pháp ứng phó chung, từ tập trận quân sự cho đến những biện pháp ngoại giao có sự hậu thuẫn của Liên Hợp Quốc.

Những thách thức phía trước

Giới phân tích cho rằng việc thành lập một lực lượng quân sự Ả Rập nói thì dễ nhưng làm thì khó.

Khi Ai Cập lần đầu đưa ra đề xuất về một liên minh vào năm 2015, ý tưởng này đã nhanh chóng rạn nứt dưới sức nặng của những lợi ích an ninh và liên minh khác nhau. Kể từ đó, những khác biệt này chỉ gia tăng, dù các quốc gia Ả Rập có nhiều lý do thuyết phục để đoàn kết.

Chẳng hạn, các nước vùng Vịnh tập trung nhiều hơn vào mối đe dọa từ Iran đối với an ninh và toàn vẹn lãnh thổ. Trong khi đó, các quốc gia Ả Rập có chung biên giới với Israel lại lo ngại hơn về các mục tiêu của Tel Aviv.

Các quốc gia Ả Rập ở Bắc Phi có những mối quan tâm an ninh và quốc phòng khác, đặc biệt những nước đang vướng vào tranh chấp lãnh thổ. Họ cũng chú trọng nhiều hơn đến việc đẩy lùi các mối đe dọa khủng bố từ khu vực Sahel và Trung Phi.

Ngoài ra, nếu liên minh quân sự Ả Rập được thành lập, Mỹ có thể coi lực lượng này là yếu tố làm suy giảm vai trò của Washington trong khu vực, còn Israel có thể nhìn nhận liên minh như một mối đe dọa.

Theo các nhà phân tích, việc phối hợp nhiều quân đội Ả Rập với năng lực và chương trình nghị sự chính trị khác nhau có thể trở thành thách thức hậu cần không thể vượt qua.

“Rất tiếc phải nói rằng, các quốc gia Ả Rập còn xa mới đạt tới sự thống nhất, điều này khiến khả năng thành công của liên minh quân sự như một cơ chế chung là khó có thể xảy ra” - tướng Ali Hefzi, cựu trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Ai Cập, nhận định.

“Các quốc gia này trước hết cần phải vượt qua những bất đồng, điều đó sẽ giúp họ tăng đáng kể khả năng tận dụng ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế” - vị chuyên gia lưu ý.

THẢO VY