Xứng danh dòng họ cách mạng

Người cộng sản kiên trung của phong trào Xô-Viết

Đồng chí Hoàng Lạc (SN 1895-1935) tên thật là Hoàng Khoái Lạc (còn có các bí danh như: Đào Viên, Tam, Khang, Thanh Quảng, Yến Sơn…). Thân phụ của ông là cụ Hoàng Hoan - một nhà nho có tư tưởng yêu nước, làm nghề cắt thuốc bắc chữa bệnh ở làng Đỉnh Lự (xã Tân Lộc, huyện Can Lộc cũ, nay là xã Hồng Lộc). Cụ Hoan từng tham gia khởi nghĩa Hương Khê do cụ Phan Đình Phùng lãnh đạo.

Đồng chí Hoàng Lạc và vợ - bà Nguyễn Thị Sính.

Lớn lên trong cảnh nước mất nhà tan, được cha dạy chữ Nho và truyền bá tư tưởng yêu nước từ nhỏ nên chàng thanh niên Hoàng Lạc sớm có cảm tình với cách mạng. Với bầu nhiệt huyết của tuổi trẻ, năm 1920, Hoàng Lạc cùng 8 thanh niên Can Lộc lần lượt vượt biên sang Thái Lan, bắt mối với các tổ chức yêu nước.

Sau một thời gian học tập, rèn luyện, anh cùng các đồng chí của mình trở về quê hương dạy học, tích cực tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia chống chế độ thực dân, phong kiến.

Mùa hè năm 1925, Hoàng Lạc đã vận động nhiều người làng tham gia Hội Phục Việt để thành lập tổ chức Tân Việt làng Đỉnh Lự. Từ 1925 - 1929, hoạt động của tổ chức Tân Việt đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến Nhân dân trong và ngoài tổng Phù Lưu. Nhiều nơi, quần chúng đã tổ chức đấu tranh, giành lại được ruộng công từ bọn cường hào, lý trưởng, quan lại trong vùng.

Đình Đỉnh Lự - nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên ở Can Lộc do đồng chí Hoàng Lạc làm Bí thư.

Tháng 6/1929, Đông Dương Cộng sản Đảng thành lập như một luồng ánh sáng soi tỏ con đường của những thành viên tiên tiến trong tổ chức Tân Việt. Với vai trò kết nối quan trọng của đồng chí Hoàng Lạc và các đảng viên tại địa phương, tháng 2/1930, Chi bộ Đỉnh Lự - chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Can Lộc chính thức ra đời, gồm các đồng chí: Hoàng Lạc (làm Bí thư), Hoàng Liên, Mai Cát, Nguyễn Cứ và Hoàng Kỳ. Trong đó, đồng chí Hoàng Liên, Hoàng Kỳ là em ruột và Mai Cát là người anh vợ của Hoàng Lạc.

Trong những ngày sôi sục đấu tranh của phong trào Xô-viết Nghệ Tĩnh, Hoàng Lạc trực tiếp chỉ đạo treo cờ, rải truyền đơn, diễn thuyết kêu gọi quần chúng. Khi phong trào bị đàn áp, ông được tăng cường giữ nhiều vị trí trọng yếu như: cán bộ tuyên truyền của Huyện ủy Can Lộc, phụ trách in ấn của Tỉnh ủy Hà Tĩnh, rồi được bầu làm ủy viên Xứ ủy Trung Kỳ phụ trách công tác tài chính.

Ngôi nhà của gia đình đồng chí Hoàng Lạc nay trở thành nơi thờ tự những người đã khuất và là nơi gặp gỡ tâm tình của con cháu.

Tháng 2/1932, đồng chí Hoàng Lạc bị bắt trong một cuộc vây ráp của giặc và bị kết án 9 năm tù, 4 năm rưỡi quản thúc, giam tại Nhà lao Hà Tĩnh. Năm 1935, sau nhiều năm tháng bị tù đày, chịu nhiều hình thức tra tấn dã man, đồng chí Hoàng Lạc mắc bệnh hiểm nghèo, được tha tù để đưa về quê nhà chạy chữa. Ngày 23/3/1935, đồng chí trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 40, để lại niềm tiếc thương cho gia đình, dòng tộc và tổ chức đảng.

Đánh giá về những đóng góp của đồng chí Hoàng Lạc và các đồng chí khác, cuốn Lịch sử Xô-viết Can Lộc - Huyện ủy Can Lộc xuất bản năm 1974, khẳng định: “Các đồng chí Võ Quế, Phan Gần, Hồ Ngọc Tàng, Nguyễn Khiên Sức, Hoàng Khoái Lạc, Nguyễn Đình Mai, Nguyễn Nhân và biết bao đảng viên cộng sản Can Lộc đã đem xương máu của mình tô thắm cho trang sử huy hoàng của Đảng”.

Tỏa sáng truyền thống cách mạng của dòng tộc

Ý chí và tinh thần cách mạng của đồng chí Hoàng Lạc đã thấm sâu vào tư tưởng của các thành viên trong gia đình, dòng họ. Trong quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí Hoàng Lạc đã dùng ngôi nhà của cha mẹ mình làm nơi ăn ở, nuôi giấu cán bộ Xứ ủy, Tỉnh ủy, Huyện ủy và hội họp bí mật, bất chấp sự vây ráp của kẻ thù.

Những thành viên trong gia đình cụ Hoàng Hoan tham gia phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Gia đình cụ Hoàng Hoan và vợ là Nguyễn Thị Chước có 8 người con thì 4 người con đẻ và 2 con dâu là đảng viên, đảm nhận những chức vụ quan trọng trong chi bộ đảng những năm 1930-1931, gồm: Hoàng Lạc, Hoàng Kỳ, Hoàng Liên, Hoàng Thị Thiu, Mai Thị Từ (vợ ông Hoàng Kỳ), Nguyễn Thị Nhiều (vợ ông Hoàng Liên).

Chỉ tay về phía nền đất còn lưu dấu tích căn nhà cũ của gia đình cụ Hoàng Hoan, ông Hoàng Minh Tân (SN 1944 - con trai đồng chí Hoàng Kỳ, cháu gọi Hoàng Lạc là bác ruột) chia sẻ: “Sau này chúng tôi nghe cha mẹ kể lại, thực dân Pháp bắt ông bà nội tôi đánh đập, tra khảo nhưng các cụ nhất quyết không khai thông tin của con cháu và tổ chức. Không khuất phục được 2 cụ, chúng đã phóng hỏa thiêu rụi ngôi nhà bằng gỗ mà cả gia đình đang ở, cũng là căn cứ hoạt động bí mật của tổ chức thời kỳ đó”.

Ông Hoàng Minh Tân (bên phải) và ông Hoàng Đình Nguyên là những cụ cao niên còn lưu giữ được nhiều câu chuyện về truyền thống cách mạng của gia đình, dòng tộc.

Sinh thời, 2 người con trai của đồng chí Hoàng Lạc là Hoàng Khang (1916-2000) và Hoàng Cường (1920-2006) cũng sớm dấn thân vào con đường cách mạng. Khi mới 15 tuổi, Hoàng Khang đã là Phó Bí thư Đoàn Thanh niên Xứ ủy Trung Kỳ, bị địch bắt, tra tấn dã man nhưng quyết cắn lưỡi hòng tự tử chứ không khai nửa lời.

Còn Hoàng Cường mới hơn 10 tuổi đã bị địch bắt để làm “mồi nhử”, trấn áp tâm lý các thành viên trong gia đình. Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, 2 anh em tiếp tục hoạt động, đảm nhận nhiều vị trí quan trọng trong bộ máy chính quyền ở Hà Tĩnh, Quảng Trị; trực tiếp tham gia 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ.

Ngôi nhà và căn phòng này từng là địa điểm hoạt động bí mật của cán bộ cách mạng Huyện ủy Can Lộc, Tỉnh ủy Hà Tĩnh và Xứ ủy Trung Kỳ.

Trong những năm tháng chồng con bị tù đày, bà Nguyễn Thị Sính (vợ đồng chí Hoàng Lạc) vừa thay chồng tiếp tục nuôi giấu cán bộ, vừa chạy vạy thăm nuôi chồng con trong nhà lao. Sự bền gan, vững chí của bà trở thành điểm tựa để cả gia đình vững bước trên con đường đã chọn. Năm 1935, sau khi đồng chí Hoàng Lạc qua đời, anh chị em và vợ con của ông vẫn tiếp tục dấn thân, trở thành những hạt nhân kiên trung, vận động quần chúng, góp phần tạo thời cơ cho khởi nghĩa giành chính quyền tại địa phương trong Cách mạng Tháng Tám.

Từ gốc rễ đó, dòng họ Hoàng đã trở thành một gia tộc cách mạng. Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đã có nhiều người tiếp bước cha anh cống hiến tuổi xuân, xương máu cho Tổ quốc như: Hoàng Thoái, Hoàng Huyền, Hoàng Nguyên, Hoàng Mạnh Thưởng, Hoàng Cường, Hoàng Minh Công, Hoàng Vân, Hoàng Thanh Hải, Hoàng Thế Giới, Hoàng Thành, Hoàng Thái…

Tấm bia đá ở Đình Đỉnh Lự còn khắc ghi tên tuổi của đồng chí Hoàng Lạc và hai người em trai là Hoàng Liên, Hoàng Kỳ.

Những công lao to lớn của đồng chí Hoàng Lạc và gia đình, dòng họ đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận là gia đình có công với cách mạng. Đồng chí Hoàng Lạc, Hoàng Huyền là liệt sỹ; Hoàng Thị Lực và Nguyễn Thị Xuyến (con dâu) là Mẹ Việt Nam anh hùng; Hoàng Liên, Hoàng Kỳ, Hoàng Thị Thêu, Mai Thị Từ, Nguyễn Thị Nhiều, Hoàng Khang, Hoàng Cường đều là đảng viên, được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa, được tặng thưởng nhiều huân, huy chương cao quý…

Hiện nay, tấm bia tưởng niệm những người cộng sản kiên trung đã đặt “viên gạch hồng” đầu tiên cho Đảng bộ Hà Tĩnh tại Di tích lịch sử quốc gia đình Đỉnh Lự có khắc tên đồng chí Hoàng Lạc và 2 người em trai là Hoàng Kỳ, Hoàng Liên. Ngôi nhà của gia đình đồng chí Hoàng Lạc được con cháu gìn giữ làm nơi thờ tự và coi như báu vật của gia đình, dòng họ.

Các thế hệ con cháu dòng họ Hoàng luôn tự hào về truyền thống cách mạng của dòng tộc, quê hương và trân quý những cống hiến, hi sinh của lớp lớp cha ông đối với nền độc lập, tự do của dân tộc.

Ông Hoàng Mạnh Trung (SN 1965) - tộc trưởng dòng họ Hoàng chia sẻ: “Thế hệ con cháu chúng tôi vô cùng tự hào về truyền thống của cha ông, dòng họ. Chúng tôi mong muốn, căn nhà này được công nhận là nhà lưu niệm, là một địa chỉ đỏ để thế hệ sau biết đến công lao của những người đi trước, khắc ghi một giai đoạn đấu tranh oanh liệt của quê hương, dân tộc”.

Từ hạt giống cách mạng được đồng chí Hoàng Lạc “gieo trồng”, qua nhiều thế hệ, dòng họ Hoàng vẫn giữ khí phách kiên trung, xứng danh là dòng họ cách mạng tiêu biểu của quê hương Xô-viết Nghệ Tĩnh anh hùng.

Kiều Minh