Xuất khẩu lao động: Cơ hội rộng mở, rào cản vẫn chồng chất

Cơ hội bứt phá từ chính sách

Theo báo cáo của Cục Quản lý Lao động ngoài nước (Bộ Nội vụ), trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã đưa hơn 120.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài, đạt khoảng 93,2% kế hoạch năm. Trong đó, các thị trường trọng điểm, truyền thống vẫn duy trì số lượng tiếp nhận lao động ở mức ổn định, thị trường Nhật Bản dẫn đầu với 55.049 lao động, tiếp theo là thị trường Đài Loan (Trung Quốc) với 47.135 lao động và Hàn Quốc với 9.996 lao động. Số lao động đi làm việc tại các thị trường khu vực châu Âu như Đức, Romania, Hungary... vẫn giữ ở mức ổn định.

Ước tính đến cuối năm 2025, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài sẽ đạt 636.000 lao động, đạt 127,3% kế hoạch giai đoạn 2021-2025. Giai đoạn 2021-2025, kế hoạch đưa lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là 500.000 lao động. Bình quân hàng năm người lao động đi làm việc ở nước ngoài gửi về nước khoảng 6,5-7 tỷ USD, đóng góp đáng kể vào nguồn ngoại tệ của đất nước, tăng tích lũy và cải thiện đời sống lao động và gia đình.

Phát biểu tại Hội nghị gặp gỡ, đối thoại với các doanh nghiệp đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng khẳng định, Nhà nước không chỉ quản lý mà còn phải đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Doanh nghiệp cần được tạo cơ hội để thúc đẩy thị trường, nâng cao năng lực tổ chức đào tạo, mở rộng hợp tác quốc tế. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển mà còn bảo đảm quyền lợi của người lao động và nâng cao uy tín quốc gia. Ông Thắng nhấn mạnh, trong bối cảnh thị trường lao động quốc tế đang thay đổi nhanh chóng, doanh nghiệp phải chủ động, linh hoạt hơn; còn nhà nước thì cần hoàn thiện thể chế, giảm rườm rà, tháo gỡ vướng mắc, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu lao động phát triển bền vững.

Bình quân hàng năm người lao động đi làm việc ở nước ngoài gửi về nước khoảng 6,5-7 tỷ USD

Thủ tục phức tạp, chi phí cao và yêu cầu ngày càng khó khăn

Bên cạnh điểm sáng, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng thừa nhận lĩnh vực này vẫn đang đối diện với rất nhiều khó khăn và thách thức do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan.

Ông Thắng dẫn chứng, một trong những khó khăn nổi bật là về thủ tục và điều kiện của doanh nghiệp để được cấp phép hoạt động dịch vụ đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp vẫn phải “vật vã” xin giấy phép do quy trình xin cấp phép hiện nay kéo dài, đòi hỏi nhiều loại giấy tờ và xác nhận, gây tốn kém thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh. Bên cạnh đó, vẫn còn tình trạng doanh nghiệp thu phí cao, thu phí không đúng quy định hoặc thu thêm các khoản ngoài hợp đồng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động và uy tín của ngành.

Về phía người lao động, ông Vũ Trường Giang, Quyền Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Nội vụ) cho biết, dù nhiều nước mở rộng ngành nghề tiếp nhận, nhưng yêu cầu về kỹ năng và ngoại ngữ ngày càng khắt khe. Tại Nhật Bản, nhiều ngành đòi hỏi chứng chỉ tay nghề và khả năng giao tiếp tốt; trong khi tại Hàn Quốc, tình trạng lao động bỏ trốn và cư trú bất hợp pháp vẫn khiến các cơ quan chức năng phải siết chặt quản lý. Ông Giang cho rằng: “Nếu không nâng cao chất lượng đào tạo, lao động Việt Nam sẽ gặp khó khi cạnh tranh với lao động các nước khác như Philippines, Indonesia hay Bangladesh”.

Để tháo gỡ những tồn tại này, theo ông Thắng, Bộ Nội vụ đang rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi Nghị định 112/2021/NĐ-CP. Bộ Tư pháp sẽ họp thẩm định để trình Chính phủ ban hành trong tháng 11/2025. Lãnh đạo Bộ Nội vụ cũng khẳng định, sẽ chuyển đổi tư duy quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”; cắt giảm, đơn giản hóa tối đa các điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính không cần thiết, tiến tới triệt tiêu cơ chế “xin - cho”, hạn chế tiêu cực và nhũng nhiễu. Song song với cải cách thể chế, Bộ cũng đẩy mạnh mở rộng các thị trường chất lượng cao, ưu tiên đưa lao động sang các quốc gia có thu nhập tốt, điều kiện lao động an toàn và ổn định.

Dự kiến trong tháng 12/2025, Bộ Nội vụ sẽ ban hành Thông tư thay thế Thông tư 21/2021/TT-BLĐTBXH quy định chi tiết một số điều của Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Trong đó Thông tư mới sẽ tiếp tục sửa đổi triệt để về thủ tục đăng ký hợp đồng cung ứng lao động nhằm đơn giản hóa, tạo điều kiện để doanh nghiệp chủ động hơn trong việc khai thác, phát triển thị trường mới nhưng cũng sẽ gắn trách nhiệm nhiều hơn đối với doanh nghiệp khi triển khai thực hiện. Song song với cải cách thể chế, Bộ cũng đẩy mạnh mở rộng các thị trường chất lượng cao, ưu tiên đưa lao động sang các quốc gia có thu nhập tốt, điều kiện lao động an toàn và ổn định.

Thái Thu