Xuất khẩu hồ tiêu: Lượng giảm, giá trị tăng nhờ chế biến sâu

Tỷ trọng tiêu trắng, tiêu xay, tiêu hữu cơ, tiêu đóng gói đã tăng đáng kể

Xuất khẩu thăng hoa về giá trị

Bức tranh “giảm lượng nhưng tăng giá trị” cho thấy phần nào những nỗ lực mạnh mẽ của doanh nghiệp trong việc thay đổi chiến lược: tập trung vào chế biến sâu, nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng, thay vì chỉ dựa vào xuất khẩu thô.

Nếu trước đây hồ tiêu Việt Nam chủ yếu xuất thô, phụ thuộc giá cả quốc tế, thì nay tỷ trọng tiêu trắng, tiêu xay, tiêu hữu cơ, tiêu đóng gói đã tăng đáng kể. Những mặt hàng này thường có giá bán cao hơn từ 20 - 40% so với tiêu đen thô, thậm chí gấp đôi khi đạt chuẩn hữu cơ hoặc tiêu chuẩn bền vững quốc tế.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) nhận định, thành công của ngành hồ tiêu 9 tháng qua không chỉ nhờ giá thế giới tăng, mà quan trọng hơn là nhờ nỗ lực chế biến sâu của doanh nghiệp. Đây là con đường tất yếu để ngành phát triển bền vững”.

Thực tế, ngành hồ tiêu từng đối mặt với “vòng luẩn quẩn” được mùa mất giá. Khi sản lượng tăng cao, giá rơi xuống mức thấp khiến người trồng thua lỗ, còn doanh nghiệp khó khăn. Từ vài năm trở lại đây, trước biến động của thị trường và sức ép cạnh tranh từ Brazil, Ấn Độ, Indonesia, doanh nghiệp Việt buộc phải thay đổi.

Công ty cổ phần Phúc Sinh là đơn vị xuất khẩu hồ tiêu hàng đầu đã mạnh dạn đầu tư vào nhà máy chế biến hiện đại, áp dụng công nghệ sấy lạnh, nghiền mịn, đóng gói chân không. Đại diện doanh nghiệp cho biết, thay vì bán hạt tiêu thô giá 3.000 - 3.200 USD/tấn, doanh nghiệp tập trung chế biến thành tiêu xay, tiêu đóng gói nhỏ lẻ, có thể bán với giá 5.000 - 6.000 USD/tấn. Nhờ vậy, dù lượng xuất khẩu ít hơn nhưng doanh thu vẫn tăng.

Ngoài Phúc Sinh, nhiều doanh nghiệp khác như Olam Việt Nam, Nedspice, Simexco cũng chuyển hướng sang sản phẩm giá trị gia tăng. Không chỉ tiêu dùng trực tiếp, một số còn tham gia cung ứng nguyên liệu cho ngành thực phẩm chế biến, dược phẩm và mỹ phẩm là những lĩnh vực có biên lợi nhuận cao.

Giải pháp để phát triển bền vững

Một lý do nữa khiến giá trị xuất khẩu hồ tiêu tăng là khả năng đáp ứng tốt các tiêu chuẩn quốc tế. Thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản… ngày càng siết chặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc, chứng nhận bền vững.

Ông Hoàng Phước Bính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê nhấn mạnh, nếu không thay đổi, hồ tiêu Việt Nam sẽ bị loại khỏi các thị trường cao cấp. Nhưng với chứng nhận Organic, Rainforest hay Fairtrade, doanh nghiệp có thể bán giá gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi.

Liên kết sản xuất và nâng cao tiêu chuẩn là chiến lược lâu dài

Sự đầu tư vào quy trình sản xuất sạch từ nông hộ, liên kết vùng nguyên liệu đến chế biến và đóng gói đã giúp hồ tiêu Việt duy trì uy tín với khách hàng. Chính điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh so với nhiều đối thủ khác, bất chấp sức ép từ các chính sách thuế quan mới của Mỹ.

Dù kết quả 9 tháng 2025 rất tích cực, ngành hồ tiêu vẫn đối diện nhiều thách thức. Đó là nguồn cung hạn chế do diện tích trồng tiêu không còn mở rộng, thậm chí giảm vì nông dân chuyển sang cây trồng khác. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất cao (giá vật tư nông nghiệp, phân bón, nhân công). Biến động chính sách thương mại, nhất là khi Mỹ áp các mức thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu.

Theo một số chuyên gia, nếu không đa dạng hóa thị trường và tiếp tục nâng cấp chuỗi giá trị, hồ tiêu Việt có nguy cơ mất lợi thế khi giá thế giới hạ nhiệt.

Để giữ vững đà tăng trưởng, giới chuyên gia và doanh nghiệp đều thống nhất ở một số giải pháp then chốt: Tiếp tục đẩy mạnh chế biến sâu, mở rộng sản phẩm từ hạt tiêu thô sang tiêu chế biến, tiêu gia vị phối trộn, tinh dầu tiêu, ứng dụng trong dược phẩm; Đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và EU, khai thác Trung Đông, Nam Á, châu Phi đang là những thị trường có nhu cầu tăng nhanh; Liên kết nông dân - doanh nghiệp, xây dựng vùng nguyên liệu bền vững, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, đáp ứng chuẩn quốc tế; Đầu tư công nghệ và thương hiệu để hồ tiêu Việt Nam không chỉ nổi tiếng về sản lượng mà còn được định vị như “gia vị cao cấp” trên bản đồ thế giới.

9 tháng năm 2025 đã cho thấy một bước ngoặt của ngành hồ tiêu Việt Nam: không chạy theo số lượng, mà tập trung vào chất lượng và giá trị. Kim ngạch gần bằng cả năm 2024 dù sản lượng thấp hơn là minh chứng rõ nét. Đây là thành quả từ chiến lược chế biến sâu, liên kết sản xuất và nâng cao tiêu chuẩn. Với đà này, ngành hồ tiêu Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để tiếp tục “thăng hoa”, giữ vững vị thế xuất khẩu số 1 thế giới và tiến tới mục tiêu phát triển bền vững.

Đức Hiền