Xuất khẩu gạo tăng trưởng nhưng còn nhiều nỗi lo

Xuất khẩu tăng cả sản lượng và giá trị

Từ đầu năm đến nay, xuất khẩu tiếp tục là điểm sáng trong bức tranh kinh tế khi duy trì được đà tăng trưởng hết sức ấn tượng.

Xuất khẩu gạo tăng 15,8% so với cùng kỳ. Ảnh: TL

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 5 đạt 32,81 tỷ USD, tăng 15,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, 5 tháng qua, cả nước đã xuất khẩu được gần 4,2 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch gần 2,7 tỷ USD, tăng gần 15% về lượng và tăng tới hơn 38% về giá trị.

Trong nửa đầu năm 2024, các bộ, ngành đã hỗ trợ doanh nghiệp đưa sản phẩm lúa gạo Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu; hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm cơ hội thâm nhập, phát triển ở những khu vực, phân khúc thị trường mới, tiềm năng như khu vực thị trường châu Phi, Mỹ Latinh…

Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương cho biết, các hiệp hội, doanh nghiệp đã khai thác có hiệu quả các thị trường truyền thống, đồng thời khai mở thêm nhiều thị trường mới, tiềm năng. Thương hiệu gạo Việt Nam tiếp tục được khẳng định trên thị trường quốc tế; nhiều doanh nghiệp, người sản xuất đã tiếp cận tốt hơn và khai thác tốt hơn các lợi thế từ các FTA mà nước ta là thành viên. Cùng với đó, các hiệp hội ngành hàng đã, đang phát huy vai trò tích cực, giúp doanh nghiệp thành viên nâng cao chất lượng, hoạt động sản xuất và xuất khẩu.

Để đạt được kết quả trên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, các bộ, ngành, địa phương đã tích cực triển khai nhiều giải pháp trọng tâm để thúc đẩy xuất khẩu gạo phát triển thị trường, trước sự cạnh tranh trên thương trường quốc tế. Trong đó, chú trọng công tác đàm phán để cắt giảm thuế quan nhập khẩu, tiếp tục đàm phán, ký kết và nâng cấp các FTA với các đối tác ở nhiều thị trường tiềm năng nhằm giữ vững các thị trường truyền thống và khai mở, phát triển thị trường xuất khẩu mới.

Lo cạnh tranh về giá và chất lượng

Bên cạnh những kết quả đạt được, các chuyên gia kinh tế cũng thẳng thắn thừa nhận còn những tồn tại, hạn chế và các vấn đề đặt ra trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu gạo của nước ta cần tập trung nhận diện và có giải pháp căn cơ để khắc phục.

Tại cuộc họp về thúc đẩy xuất khẩu nông sản giữa Bộ Công thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) mới đây, Bộ trưởng Bộ NN& PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh: “Trong xuất khẩu gạo, hiện chúng ta mới đang xuất khẩu một sản phẩm của doanh nghiệp chứ không phải xuất khẩu sản phẩm của một ngành hàng”.

Ông Minh Hoan cho rằng, cần phải tăng cường sự liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp, cùng với đó là nâng cao vai trò của các hiệp hội ngành hàng. Chỉ khi doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng thay đổi từ tư duy mua bán sang tư duy liên kết, hợp tác thì mới nâng cao sức mạnh của một ngành hàng, tăng được sức cạnh tranh của sản phẩm khi ra thị trường quốc tế.

Các chuyên gia kinh tế cũng cảnh báo, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam từ cao hàng đầu thế giới đã đảo chiều, giảm về thấp nhất trong nhóm các nước xuất khẩu chủ lực. Trên thị trường xuất khẩu, giá gạo xuất khẩu đã giảm từ 5 - 8 USD/tấn. Trong đó gạo tiêu chuẩn 5% tấm giảm 8 USD, xuống còn 574 USD/tấn; gạo tiêu chuẩn 25% tấm giảm 5 USD, xuống còn 552 USD/tấn. Trong khi đó, giá gạo của Thái Lan là 620 USD/tấn (cao hơn 46 USD/tấn) và Pakistan là 593 USD/tấn (19 USD/tấn).

Thu hoạch lúa tại đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: TL

Đối mặt với sự cạnh tranh về mặt hàng gạo giữa các nước tham gia xuất khẩu ngày càng khốc liệt, ông Vũ Bá Phú cho hay, các doanh nghiệp xuất khẩu và người sản xuất gạo Việt Nam phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, thích ứng các quy định về tiêu chuẩn chất lượng, yêu cầu kiểm nghiệm kiểm dịch, bao bì đóng gói, hàng hóa, truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu của nước nhập khẩu...

Trong thời gian tới, để đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo bền vững, Bộ Công thương sẽ sớm ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động xuất khẩu gạo, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân xuất khẩu gạo.

Tiếp tục tái cơ cấu ngành lúa gạo

Tại cuộc họp về thúc đẩy xuất khẩu mới đây, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên đề nghị Bộ NN&PTNT tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo, rau quả theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Làm tốt công tác định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản…

Song Linh