Xử lý như thế nào?

Hàng hóa gửi qua các nhà xe bị hư hỏng, thất lạc:

Việc gửi hàng hóa qua xe khách vận chuyển không ít rủi ro. Ảnh minh họa

Nỗi lo hư hỏng, thất lạc hàng hóa

Hiện nay, trong bối cảnh thương mại điện tử và dịch vụ logistics phát triển mạnh mẽ, nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, đi kèm với sự sôi động ấy là tình trạng hàng hóa hư hỏng, bị thất lạc trong quá trình vận chuyển vẫn diễn ra khá phổ biến, gây bức xúc cho khách hàng và thiệt hại cho DN.

Thực tế cho thấy, không ít trường hợp người dân gửi hàng qua các công ty vận tải, đơn vị giao nhận nhưng đến tay người nhận, hàng hóa lại bị móp méo, vỡ nát hoặc thậm chí “bốc hơi” không rõ lý do. Những mặt hàng dễ vỡ như: đồ điện tử, gốm sứ, thủy tinh… thường chịu rủi ro lớn, song ngay cả các sản phẩm thời trang, mỹ phẩm, nông sản cũng không tránh khỏi tình trạng hư hỏng, ẩm mốc do quá trình bảo quản, xếp dỡ thiếu chuyên nghiệp.

Nguyên nhân của thực trạng này đến từ nhiều phía. Một số đơn vị vận chuyển vì chạy theo lợi nhuận nên chưa chú trọng đào tạo nhân viên, thiếu trang thiết bị bảo quản chuyên dụng. Công tác kiểm soát khâu trung chuyển, bốc xếp còn lỏng lẻo, dẫn đến việc ném, quăng hàng gây thiệt hại. Không ít trường hợp còn xảy ra thất thoát do nhân viên thiếu trung thực hoặc quản lý thiếu chặt chẽ. Điều này khiến không ít khách hàng “ngậm bồ hòn làm ngọt” khi hàng hóa thất lạc, mất mát trong quá trình vận chuyển. Có những trường hợp, người gửi chỉ nhận được mức đền bù rất thấp dựa trên quy định nội bộ của nhà xe, đơn vị vận chuyển.

Trước thực trạng trên khiến hậu quả không chỉ là thiệt hại về vật chất mà còn ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng đối với dịch vụ vận chuyển. Trong khi đó, uy tín của DN bị suy giảm, kéo theo nguy cơ mất khách hàng trong dài hạn.

Điều đáng nói, khung pháp lý về trách nhiệm bồi thường khi mất, hư hỏng hàng hóa vẫn còn nhiều bất cập, khiến khách hàng gặp khó khăn trong việc đòi quyền lợi. Vậy câu hỏi đặt ra: trong trường hợp mất, hư hỏng hàng hóa, quyền lợi của người gửi được pháp luật bảo vệ ra sao?

Quy định của pháp luật

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Vũ Văn Biên, Công ty Luật TNHH An Phước cho biết: Điều 68 Luật Đường bộ 2024 nêu rõ, hàng hóa ký gửi là hàng hóa gửi theo xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách mà người gửi không đi cùng trên xe, được thực hiện theo thỏa thuận giữa người kinh doanh vận tải và người gửi hàng.

Theo đó, người có hàng hóa ký gửi phải lập tờ khai gửi hàng hóa, trong đó kê khai tên, số lượng, khối lượng hàng hóa; tên, địa chỉ, số định danh cá nhân của người gửi và người nhận hàng hóa. Đơn vị kinh doanh vận tải có trách nhiệm kiểm tra hàng hóa ký gửi theo tờ khai gửi hàng hóa và xác nhận vào tờ khai gửi hàng hóa. Tờ khai gửi hàng hóa được lập thành 2 bản, mỗi bên giữ một bản. Người nhận hàng hóa ký gửi phải xuất trình giấy tờ tùy thân khi nhận hàng. Việc bồi thường thiệt hại hàng hóa ký gửi thực hiện theo quy định.

Luật Đường bộ 2024 cũng quy định, xe khách được miễn bồi thường thiệt hại hàng hóa ký gửi trong các trường hợp: do đặc tính tự nhiên hoặc khuyết tật vốn có của hàng hóa ký gửi hoặc hao hụt ở mức cho phép; do việc bắt giữ hoặc cưỡng chế của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với hàng hóa ký gửi; do nguyên nhân bất khả kháng; do lỗi của người thuê vận tải, người áp tải hàng hóa của người thuê vận tải hoặc người nhận hàng hóa.

Đối chiếu theo Điều 530 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015, hợp đồng vận chuyển hàng hóa là sự thỏa thuận giữa các bên. Theo đó, bên vận chuyển có nghĩa vụ vận chuyển hàng hóa đến địa điểm đã định trong thời hạn thỏa thuận, bảo đảm an toàn cho hàng hóa; bên thuê vận chuyển có nghĩa vụ trả cước phí.

Điều đó có nghĩa bên vận chuyển phải giao hàng nguyên vẹn, đúng thời hạn, đúng nơi nhận thì bên thuê mới trả phí. Bên vận chuyển phải bồi thường khi để mất hoặc làm hư hỏng hàng. Bên vi phạm nghĩa vụ gây thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ.

Theo luật sư, việc các nhà xe tự ban hành “quy định nội bộ” về mức bồi thường khi hàng hóa vận chuyển bị hư hỏng, thất lạc không thể có giá trị cao hơn quy định của pháp luật hiện hành. Mặt khác, nếu muốn giới hạn mức bồi thường, nhà xe phải thông báo và được khách hàng đồng ý trước. Nếu khách hàng chưa từng biết hoặc ký vào điều khoản này, thì "quy định nội bộ" không có giá trị. Do vậy, khi hàng hóa bị thất lạc, hư hỏng do lỗi của bên vận chuyển, người gửi hàng có thể yêu cầu bên vận chuyển bồi thường, trường hợp không thỏa thuận được mức bồi thường thì bồi thường theo giá trị thực tế.

“Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, chỉ cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mới được ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nếu muốn giới hạn mức bồi thường, nhà xe phải thông báo rõ và được khách hàng đồng ý trước. Nếu khách chưa từng biết hoặc ký vào điều khoản này, thì ‘quy định nội bộ’ đó không có giá trị ràng buộc”, luật sư giải thích.

Điều 534 BLDS quy định rất rõ nghĩa vụ của bên vận chuyển, trong đó quan trọng nhất là bảo đảm giao hàng đầy đủ, an toàn, đúng thời hạn và địa điểm. “Điều đó có nghĩa là hàng không được thiếu, không bị biến dạng, hư hỏng, mất khả năng sử dụng, và phải giao đúng người nhận. Đây là nghĩa vụ tiên quyết, nếu vi phạm, bên vận chuyển có thể bị buộc bồi thường thiệt hại”, luật sư nhấn mạnh.

Về trách nhiệm bồi thường, luật sư dẫn Điều 534 kết hợp với khoản 1 Điều 541 BLDS, bên vận chuyển phải bồi thường khi để mất hoặc làm hư hỏng hàng, trừ khi có thỏa thuận khác hoặc pháp luật quy định khác.

Đạt Lê