Xu hướng 'AI Hiring Freeze' và sự chuyển mình của thị trường lao động

AI là xu hướng tất yếu

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành yếu tố then chốt trong các lĩnh vực kinh tế và xã hội, thuật ngữ “AI Hiring Freeze” - đóng băng tuyển dụng do AI ngày càng xuất hiện phổ biến trên các diễn đàn nhân sự, blog công nghệ và báo cáo DN. Trong nhiều tổ chức hiện nay, việc xem xét AI thay thế tuyển dụng nhân sự không còn là dự đoán, mà đã trở thành một thực tế đang diễn ra. Câu hỏi đặt ra là liệu đây có phải là một cuộc khủng hoảng hay chỉ là một cú hích thúc đẩy con người tái định vị năng lực của mình?

Theo anh Taddy Trương - CEO của BenKon (DN chuyên ứng dụng AIoT vào quản lý năng lượng thông minh), AI không phải là mối đe dọa, mà là một công cụ hỗ trợ, đồng hành với con người trong quá trình phát triển xã hội.

Để lý giải vì sao AI nhanh chóng chiếm được niềm tin của DN và trở thành “ứng viên sáng giá” trong các quyết định nhân sự, chúng ta cần quay lại mô hình TAM (Technology Acceptance Model) được phát triển bởi Fred Davis vào năm 1989. Đây là một trong những lý thuyết kinh điển giúp phân tích cách con người tiếp nhận và áp dụng công nghệ.

Theo mô hình TAM, quyết định chấp nhận một công nghệ mới chủ yếu phụ thuộc vào hai yếu tố: cảm nhận về tính hữu ích và tính dễ sử dụng. Người dùng sẽ chấp nhận công nghệ nếu họ tin rằng nó sẽ cải thiện năng suất và hiệu quả công việc. Bên cạnh đó, yếu tố tính dễ sử dụng cũng đóng vai trò quan trọng, khi công nghệ được đánh giá là dễ học, dễ vận hành và không gây ra phức tạp trong quá trình tiếp cận.

Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM)

Từ góc nhìn của người sử dụng, nhiều quan điểm vẫn còn do dự trước AI vì họ chưa cảm nhận được hiệu quả thực tế mà nó mang lại hoặc cảm thấy công cụ quá khó tiếp cận. Một số thậm chí từ chối sử dụng mặc dù các công cụ AI hiện nay đã được mở rộng với nhiều tính năng hỗ trợ. Ngược lại, dưới góc nhìn của người điều hành DN, AI lại được đánh giá cao về hiệu quả và tính gần gũi. Các nhà lãnh đạo DN nhận thấy rõ ràng AI giúp cải thiện năng suất, tối ưu hóa quy trình và hỗ trợ quyết định nhanh chóng hơn, qua đó khẳng định giá trị mà công nghệ này mang lại trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của DN.

Sau khi thu thập và phân tích dữ liệu về xu hướng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong các ngành nghề tại những thành phố lớn trên thế giới, một số kết quả đáng chú ý đã được rút ra. Các ngành sản xuất, giáo dục và nghiên cứu khoa học công nghệ hiện đang dẫn đầu trong việc áp dụng AI, với tỷ lệ doanh nghiệp ứng dụng lần lượt là 11,6%, 11,4% và 11,2%. Các lĩnh vực như y tế (40,5%), vận tải (30,8%) và năng lượng (30,6%) cũng ghi nhận tỷ lệ ứng dụng AI cao, thuộc nhóm dẫn đầu. Tuy nhiên, phần lớn các ngành nghề hiện chỉ đang áp dụng AI ở mức độ trung bình hoặc thấp. Điều này không có nghĩa là họ hoàn toàn "miễn nhiễm" với công nghệ này, mà phản ánh thực tế rằng các ngành vẫn đang trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi số.

Một biểu đồ dự báo xu hướng thị trường việc làm trong 5 năm tới cho thấy, những ngành được dự báo sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sự phát triển của AI bao gồm tài chính (43,4%), giáo dục (42,1%) và y tế (35,7%). Trong khi đó, các ngành thông tin truyền thông, vận tải và khoa học công nghệ có xu hướng ổn định, chủ yếu phụ thuộc vào những biến động của thị trường. Ngược lại, công nghiệp sản xuất, bán lẻ và năng lượng đang đứng trước nguy cơ suy thoái trong thị trường việc làm, khi các xu hướng công nghệ ngày càng thay đổi nhanh chóng.

Khi phân tích các chuyên môn có nguy cơ bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo (AI), rõ ràng nhất là kỹ năng bán hàng, với tỷ lệ bị thay thế lên tới 49%. Tiếp theo là các lĩnh vực như quản lý dự án (38,3%), phân tích dữ liệu (36,7%), học máy (36,5%) và lập trình Java (36,4%). Ngược lại, những kỹ năng như an ninh mạng, lập trình Python, truyền thông và thiết kế UI/UX, với mức nguy cơ chỉ từ 25% đến 31%, vẫn được đánh giá là khó bị thay thế, cho thấy sự ưu thế của những lĩnh vực này trong kỷ nguyên AI.

Một cuộc cách mạng, hai góc nhìn

Taddy Trương cho rằng: “Đối với người điều hành, bài toán tuyển dụng giờ đây không chỉ là tìm người làm việc, mà là tìm người biết sử dụng AI vào chuyên môn một cách hiệu quả nhất. Nhiều vị trí tuyển dụng đầu vào hiện nay đang bị “đóng băng” không phải vì không còn nhu cầu, mà bởi vì AI đã thay thế được những công việc đó. DN chỉ sẵn sàng tuyển thêm nhân sự nếu họ có khả năng làm việc với “trợ lý vô hình” tên là AI.

Với vai trò của một nhà quản trị, hiệu quả và tối ưu hóa chi phí luôn là ưu tiên hàng đầu. Trong bối cảnh hậu đại dịch và nền kinh tế còn nhiều khó khăn, các DN đang đối mặt với thách thức lớn: cắt giảm ngân sách nhưng vẫn phải đảm bảo chất lượng và tốc độ tăng trưởng. Và AI, với khả năng tự động hóa, học máy, xử lý ngôn ngữ và phân tích dữ liệu, đã trở thành giải pháp chiến lược xuất hiện đúng lúc để giúp các DN vượt qua bài toán này.

Dữ liệu từ dashboard đã củng cố nhận định này. Gần như không có sự khác biệt quá lớn giữa mức độ ứng dụng AI ở doanh nghiệp nhỏ (34.2%), vừa (32.6%) và lớn (33.2%). Điều đó cho thấy AI không còn là công nghệ “đặc quyền” cho các ông lớn mà đã trở thành công cụ phổ biến cho cả những doanh nghiệp quy mô khiêm tốn.

Từ góc độ xã hội, AI đang tái cấu trúc giá trị nghề nghiệp. Những người biết nâng cấp kỹ năng và tận dụng AI sẽ không chỉ giữ được việc mà còn thăng tiến nhanh hơn. Ngược lại, những người từ chối thích nghi sẽ dần bị đẩy vào những vị trí ít giá trị hơn và sớm bị đào thải. Sự thật này đã diễn ra tại các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, nơi AI và robot hóa đã len lỏi vào mọi ngóc ngách sản xuất, khiến các công việc tay chân, phổ thông trở nên khan hiếm.

“Không có AI nào cướp việc của bạn, nhưng sẽ có người dùng AI làm tốt hơn bạn, và họ sẽ lấy công việc đó”. Đây không phải là cảnh báo bi quan, mà là thực tế đang diễn ra. Thị trường lao động hiện đang trao cơ hội công bằng cho tất cả, và vấn đề là bạn có sẵn sàng nắm bắt hay không.

Huỳnh Hoàng