Xem xét cơ chế ngoại lệ có kiểm soát dẫn độ công dân Việt Nam trong trường hợp đặc biệt

Tránh quy định mang tính cứng nhắc

Các ĐBQH đánh giá cao việc xây dựng dự thảo Luật Dẫn độ với cấu trúc chặt chẽ, quy định đầy đủ các nội dung về nguyên tắc, điều kiện, thủ tục và trách nhiệm của các cơ quan trong hoạt động dẫn độ giữa Việt Nam và nước ngoài.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Quan tâm đến cơ chế dẫn độ đối với công dân Việt Nam, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) đề nghị cần làm rõ hơn nội dung này. Theo đó, khoản 1 Điều 41 dự thảo Luật quy định, Việt Nam từ chối dẫn độ công dân Việt Nam cho nước ngoài, tuy nhiên, thực tiễn đang đặt ra nhiều tình huống phức tạp như công dân Việt Nam thực hiện hành vi phạm tội nghiêm trọng ở nước ngoài rồi trở về Việt Nam, hoặc công dân Việt Nam mang quốc tịch kép bị yêu cầu dẫn độ.

Việc từ chối dẫn độ trong mọi trường hợp có thể hạn chế khả năng hợp tác quốc tế về tư pháp hình sự và ảnh hưởng đến việc thực thi các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Do vậy, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị xem xét bổ sung cơ chế ngoại lệ có kiểm soát để dẫn độ công dân Việt Nam trong những trường hợp đặc biệt, ví dụ khi có cam kết rõ ràng của nước yêu cầu về bảo đảm quyền con người, không áp dụng hình phạt tử hình hoặc theo thỏa thuận song phương.

Đồng thời, cần bổ sung quy định về thẩm quyền phê chuẩn cuối cùng đối với việc từ chối hay cho phép dẫn độ công dân Việt Nam, tránh quy định mang tính cứng nhắc không phù hợp với thực tiễn đa dạng hiện nay.

ĐBQH Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nhấn mạnh việc sửa đổi, bổ sung các quy định về dẫn độ là cần thiết để bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, song, ĐBQH Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị bổ sung thêm hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại khoản 1 Điều 6 dự thảo Luật về những trường hợp có thể bị dẫn độ để phù hợp với việc bổ sung hình phạt này theo Điều 32 của dự thảo Bộ luật Hình sự đang được lấy ý kiến hoàn thiện tại Kỳ họp thứ Chín nhằm bảo đảm sự tương thích và đồng bộ trong hệ thống pháp luật Việt Nam.

Chặt chẽ hơn về biện pháp bảo đảm quyền con người

Liên quan đến nguyên tắc dẫn độ tại Điều 4 dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Tạo cho rằng, cần làm rõ các nguyên tắc dẫn độ, đặc biệt là nguyên tắc không dẫn độ công dân Việt Nam và các trường hợp từ chối dẫn độ nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia, đồng thời phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bên cạnh đó, cũng cần quy định chặt chẽ hơn về biện pháp bảo đảm quyền con người, gồm quyền được tiếp cận pháp lý, quyền được trợ giúp pháp lý, quyền không bị tra tấn hoặc đối xử vô nhân đạo trong quá trình dẫn độ, nhằm bảo đảm tinh thần nhân văn và tuân thủ các cam kết quốc tế về quyền con người được ghi nhận tại Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Về việc thi hành quy định dẫn độ tại khoản 2, Điều 35, đại biểu Nguyễn Tạo nêu rõ, dự thảo Luật quy định sau khi nhận được quyết định thi hành quyết định dẫn độ, cơ quan công an có thẩm quyền tiến hành bắt người bị dẫn độ theo quy định Điều 113 của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ Công an tổ chức thi hành quyết định dẫn độ và thông báo bằng văn bản cho nước yêu cầu.

Tuy nhiên, Điều 113 của Bộ luật Tố tụng hình sự quy định việc bắt bị can, bị cáo để tạm giam, trong khi người bị dẫn độ chưa phải là bị can hoặc bị cáo vì chưa bị khởi tố hoặc chưa bị Tòa án nhân dân có thẩm quyền quyết định đưa ra xét xử. Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật cần giải thích rõ hoặc có sự thay đổi về việc áp dụng pháp luật tố tụng hình sự trong trường hợp này.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung quy định rõ ràng về thẩm quyền ra quyết định cuối cùng trong trường hợp từ chối hoặc đồng ý dẫn độ, đặc biệt khi có ý kiến khác nhau giữa các cơ quan. Bởi hiện nay, dự thảo Luật quy định nhiều cơ quan cùng tham gia xem xét (Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân các cấp, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp), nhưng chưa có quy định cụ thể về cơ chế xử lý khi có ý kiến khác nhau, đặc biệt trong các trường hợp phức tạp về chính trị, ngoại giao.

“Cần xem xét, bổ sung một điều khoản độc lập về cơ chế thống nhất ý kiến liên ngành, quy định rõ thẩm quyền quyết định cuối cùng thuộc về cơ quan nào trong trường hợp chưa thể thống nhất ý kiến. Có thể quy định Bộ Công an chủ trì báo cáo Chính phủ và trong những trường hợp đặc biệt trình Chủ tịch nước quyết định, tương tự như một số quốc gia quy định người đứng đầu nhà nước có vai trò quyết định tối hậu trong hoạt động dẫn độ”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị.

Minh Trang