Xây dựng thương hiệu 'Dứa Sơn La' từ cây trồng mới thành đòn bẩy giảm nghèo bền vững

Một chiều cuối tháng 7, Công ty TNHH Tư vấn và Phát triển Thương hiệu AMC Việt Nam phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La đã tổ chức Hội thảo đánh giá kết quả vận hành mô hình quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận (NHCN) “Dứa Sơn La”. Đây là hoạt động thuộc Dự án Đăng ký bảo hộ, xây dựng và triển khai hệ thống quản lý NHCN “Dứa Sơn La” do UBND tỉnh phê duyệt từ năm 2022.

Tại hội thảo, 2 hợp tác xã (HTX) được cấp quyền sử dụng NHCN là HTX Nông nghiệp Đán Đăm và HTX Nông lâm nghiệp Huổi Mo đã được ghi nhận là những đơn vị tiêu biểu có sản lượng dứa cung cấp nguyên liệu ổn định cho doanh nghiệp chế biến và đáp ứng tốt các tiêu chí chất lượng, truy xuất nguồn gốc.

“Thành tích” này như một minh chứng cho vai trò hạt nhân liên kết sản xuất của các HTX trong mô hình đưa dứa từ cây trồng mới thành đòn bẩy giảm nghèo bền vững cho bà con Sơn La.

Hành trình xây dựng thương hiệu nông sản

Trong những năm gần đây cây dứa trở thành sản phẩm nông sản mang lại giá trị kinh tế ổn định cho người dân Sơn La.

Sơn La có điều kiện sinh thái thuận lợi cho cây dứa: đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa, biên độ nhiệt ngày - đêm lớn. Dự án Đăng ký bảo hộ, xây dựng và triển khai hệ thống quản lý NHCN “Dứa Sơn La” có mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị sản phẩm dứa Sơn La và tạo tiền đề để phát triển theo chuỗi giá trị bền vững.

Khi bắt đầu triển khai, diện tích dứa toàn tỉnh mới đạt khoảng 296 ha, tập trung ở các huyện cũ như Quỳnh Nhai, Sông Mã, Sốp Cộp, Mường La và Thuận Châu. Đến nay, diện tích đã tăng lên hơn 440 ha, năng suất trung bình 20 - 35 tấn/ha, với 3 giống chủ lực: Queen, Cayenne và MD2 - những giống được thị trường trong nước và quốc tế ưa chuộng nhờ độ ngọt, hương thơm và hình thức đẹp.

Theo Kỹ sư Nguyễn Thị Thu Hương, Chủ nhiệm dự án, gần 3 năm qua, dự án đã triển khai đăng ký bảo hộ NHCN “Dứa Sơn La”, xây dựng quy chế sử dụng, quy định kiểm soát chất lượng, sổ tay kỹ thuật, hệ thống truy xuất nguồn gốc; đồng thời thiết lập các công cụ quảng bá như bộ nhận diện thương hiệu, fanpage Facebook, TVC quảng cáo. 8 lớp tập huấn được tổ chức cho 240 cán bộ, nông dân, tập trung vào kỹ thuật sản xuất, quản lý và quảng bá sản phẩm.

Nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ đó, cuối năm 2024, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký NHCN “Dứa Sơn La”, từ đây, sản phẩm có vị thế mới trên thị trường, mở ra cơ hội xuất khẩu.

HTX - cầu nối sản xuất và thị trường

Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, sản phẩm dứa Sơn La được biết đến với hương vị ngọt ngào, thơm nồng và độ giòn đặc biệt.

Trong câu chuyện của “Dứa Sơn La”, các HTX đóng vai trò như những “mắt xích” then chốt, kết nối nông dân từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, qua đó nâng tầm giá trị nông sản địa phương. Tham gia HTX, bà con không chỉ được tiếp cận kỹ thuật mới và thông tin thị trường, mà còn tránh được cảnh “được mùa mất giá” vốn ám ảnh người nông dân bấy lâu.

HTX Nông lâm nghiệp Huổi Mo là một minh chứng sống động. Anh Lò Văn Ngoan, Giám đốc HTX, kể rằng sau khi tiên phong đưa giống dứa Queen về trồng ở Sông Mã, anh đã chủ động thành lập HTX để tập hợp bà con cùng sản xuất. Ban đầu, nhiều hộ vẫn dè dặt vì đây là cây trồng mới. Nhưng nhờ chính sách hỗ trợ 50% chi phí giống và phân bón, cộng thêm nguồn vốn 1 tỷ đồng từ Quỹ “Hỗ trợ nông dân” (20 triệu đồng/ha), người dân đã mạnh dạn chuyển đổi.

Như trường hợp gia đình anh Lò Văn Vĩnh: năm 2021, anh quyết định bỏ hơn 1,2 ha sắn và ngô kém hiệu quả để trồng dứa. Gia nhập HTX Nông nghiệp Đán Đăm, anh được tập huấn bài bản về quy trình trồng, kỹ thuật chăm sóc và nhận hỗ trợ cây giống, giúp cây trồng phát triển đồng đều.

Không chỉ dừng ở đó, tại Sơn La còn nhiều HTX khác như HTX bản Bo Xanh, HTX bản Pha Dảo… cũng tích cực tham gia mô hình trồng dứa, ký kết hợp đồng tiêu thụ với doanh nghiệp và hướng tới mục tiêu đạt chứng nhận OCOP 3 sao cho sản phẩm.

Để hỗ trợ các HTX, hằng năm Liên minh HTX tỉnh Sơn La, Liên minh HTX Việt Nam tổ chức các hội nghị đối thoại, nắm bắt tình hình, đề xuất tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh đó, hỗ trợ các HTX ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong việc quản lý dữ liệu; hỗ trợ quảng bá, giới thiệu sản phẩm chủ lực của các HTX; tổ chức cho các HTX tham gia quảng bá, xúc tiến thương mại, liên kết cung ứng, tiêu thụ sản phẩm thông qua các hội chợ, hội nghị, chương trình liên kết do Trung ương và tỉnh tổ chức. Nhờ vậy, các HTX càng tự tin mở rộng, xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm ngày càng vươn xa.

Hướng đi giảm nghèo bền vững

Dứa Sơn La đang trên hành trình chinh phục thị trường.

Với năng suất trung bình 25 - 30 tấn/ha, giá bán 5.000 - 10.000 đồng/kg, mỗi ha cho lợi nhuận 30 - 50 triệu đồng, cây dứa đã trở thành lựa chọn thay thế hiệu quả cho sắn, ngô ở nhiều vùng, giúp hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số cải thiện thu nhập, ổn định sinh kế.

Đây là minh chứng cho hướng đi đúng đắn của Sơn La khi gắn phát triển nông sản với xây dựng thương hiệu, quản lý chất lượng và liên kết chuỗi.

Với thương hiệu đã được bảo hộ, vùng nguyên liệu ngày càng mở rộng với liên kết doanh nghiệp - HTX - nông dân, cây dứa Sơn La đang có cơ hội lớn để vươn xa, trở thành đòn bẩy phát triển sinh kế, mang lại thu nhập ổn định và lâu dài cho hàng nghìn hộ dân, góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững của tỉnh.

Có thể thấy, đằng sau những mô hình liên kết doanh nghiệp - HTX - nông dân để phát triển cây dứa Sơn La thành công có sự đồng hành, đóng góp tích cực từ Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La. Thời gian qua, Liên minh HTX các cấp đã liên tục hỗ trợ đào tạo kỹ thuật, hướng dẫn HTX xây dựng chuỗi giá trị, hỗ trợ vốn vay ưu đãi và xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Các chương trình đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La như chuyển giao công nghệ, tập huấn kỹ thuật sản xuất sạch, tư vấn quản trị HTX, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc… đã giúp các HTX từng bước trưởng thành, nâng cao vị thế trong nền kinh tế tập thể, trở thành “bà đỡ” cho hàng trăm hộ nông dân vươn lên thoát nghèo, làm giàu.

Với sự tiếp sức từ chính quyền và sự đồng hành hiệu quả của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Sơn La, bức tranh nông thôn miền núi tỉnh Sơn La đang dần “thay da đổi thịt” – không chỉ ấm no hơn mà còn hiện đại hơn, hội nhập sâu hơn với nền kinh tế thị trường. Và trên hành trình ấy, các HTX tiếp tục là “cánh chim đầu đàn”, chắp cánh cho những ước mơ no đủ trên vùng đất từng lắm gian khó này.

Tin rằng các mô hình hiệu quả, bền vững như mô hình trồng dứa sẽ mở ra thêm nhiều cơ hội phát triển nông nghiệp bền vững, hiệu quả; giúp nhiều người dân Sơn La vươn lên thoát nghèo.

Minh Khôi