Xây dựng lòng tin, thúc đẩy đối thoại

Thành phố Thiên Tân chuẩn bị cho Hội nghị thượng đỉnh SCO 2025. (Nguồn: Tân Hoa xã)

Với sự tham dự của các nhà lãnh đạo từ hơn 20 quốc gia và đại diện của ít nhất 10 tổ chức quốc tế, bao gồm Liên hợp quốc, ASEAN và các thể chế đa phương khác, hội nghị năm nay cho thấy quy mô và mức độ ảnh hưởng ngày càng sâu rộng của SCO trên trường quốc tế.

Nền tảng hợp tác toàn diện

Thành lập năm 2001 với mục tiêu ban đầu là xây dựng lòng tin và củng cố an ninh khu vực giữa Trung Quốc và các nước Trung Á hậu Xô viết, SCO đã phát triển vượt ra ngoài khuôn khổ hợp tác an ninh truyền thống. Với sự gia nhập của các quốc gia như Ấn Độ, Pakistan (2017), Iran (2023) và gần đây là Belarus (2024), SCO hiện là một trong những tổ chức khu vực lớn nhất thế giới xét về dân số, diện tích và tầm ảnh hưởng kinh tế, chiếm gần 40% dân số toàn cầu và khoảng 25% GDP thế giới.

Tuy nhiên, điểm tạo nên bản sắc riêng của SCO không nằm ở quy mô, mà ở “Tinh thần Thượng Hải”, tập hợp các nguyên tắc cốt lõi như tin cậy lẫn nhau, bình đẳng, cùng có lợi, tham vấn, tôn trọng sự đa dạng văn hóa và phát triển chung. Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang có xu hướng phân mảnh và căng thẳng gia tăng, “Tinh thần Thượng Hải” một lần nữa trở thành trọng tâm của chương trình nghị sự tại Hội nghị thượng đỉnh Thiên Tân. Phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp các ngoại trưởng và người đứng đầu các cơ quan thường trực của SCO ngày 15/7/2025 khẳng định, SCO không chỉ là liên kết an ninh mà còn là nền tảng hợp tác đa phương hiệu quả, linh hoạt.

Từ định hướng an ninh ban đầu, SCO đang chuyển dịch thành một cơ chế phản ứng với các thách thức xuyên quốc gia hiện đại, từ khủng hoảng năng lượng, gián đoạn chuỗi cung ứng, biến đổi khí hậu đến chuyển đổi số. Mặc dù nhiệm vụ chống khủng bố và cực đoan vẫn duy trì, các trọng tâm hợp tác rõ ràng đang nghiêng về phát triển kinh tế và kết nối hạ tầng. Các dự án như đường sắt Trung Quốc - Kyrgyzstan - Uzbekistan, hợp tác năng lượng tái tạo và y tế cộng đồng sẽ đặt lên bàn nghị sự như ưu tiên chiến lược tại hội nghị sắp tới.

Hội nghị Thiên Tân không chỉ đánh dấu sự gia tăng ảnh hưởng của SCO, mà còn mở ra cơ chế SCO+, khuôn khổ đối thoại mở rộng với các tổ chức như ASEAN, G20 và Liên hợp quốc. Giám đốc Viện Chính sách thế giới Kyrgyzstan Sheradil Baktygulov nhận định, hội nghị diễn ra trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những biến động sâu rộng về chính trị, kinh tế và an ninh toàn cầu, nhưng chính vì vậy, nó càng mang ý nghĩa chiến lược đặc biệt.

Việc chọn Thiên Tân, trung tâm logistics và cảng biển lớn, làm nơi tổ chức hội nghị mang tính biểu tượng của sự kết nối, mở cửa và chủ động hội nhập. Nếu SCO là cây cầu Á - Âu, thì Thiên Tân có thể được xem như điểm tựa chiến lược, thúc đẩy thương mại, công nghệ và giao lưu văn hóa.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi là một trong những vị khách đần tiên đến Thiên Tân, ngày 30/8. (Nguồn: X)

Kỳ vọng "phát triển chất lượng cao"

Là quốc gia sáng lập và hiện giữ chức Chủ tịch luân phiên SCO nhiệm kỳ 2024-2025, Trung Quốc đóng vai trò trung tâm trong việc định hình chiến lược dài hạn của tổ chức. Việc nhiều lãnh đạo có ảnh hưởng xác nhận tham dự thể hiện sức hút chiến lược ngày càng lớn của SCO.

Đặc biệt, sự hiện diện của Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi - hai đối tác quan trọng cho thấy Trung Quốc duy trì được thế cân bằng trong quan hệ hợp tác. Đây cũng là chuyến công du nước ngoài dài nhất (từ 31/8-3/9) của ông Putin kể từ năm 2014 và là lần đầu tiên ông Modi đến Trung Quốc sau bảy năm, phản ánh xu hướng nối lại đối thoại sau căng thẳng song phương.

Sự tham dự của Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres và Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn cho thấy Trung Quốc đang đẩy mạnh gắn kết SCO với các thể chế đa phương nhằm củng cố vai trò của mình trong kiến tạo các nguyên tắc hợp tác toàn cầu mới.

Tại Hội nghị với chủ đề “Duy trì Tinh thần Thượng Hải: SCO trên đà phát triển”, Chủ tịch nước chủ nhà Tập Cận Bình được kỳ vọng đưa ra những sáng kiến chiến lược thúc đẩy “phát triển chất lượng cao” của SCO trong thập kỷ tới, đồng thời tái khẳng định cam kết bảo vệ “Tinh thần Thượng Hải” như một yếu tố ổn định trong bối cảnh cạnh tranh siêu cường gia tăng.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc cũng đặt ra thách thức nội khối: Làm thế nào để duy trì vai trò trung tâm mà không làm mất cân bằng quyền lực, đặc biệt với các quốc gia khác như Nga, Ấn Độ hay Iran. Để làm được điều đó, Bắc Kinh cần vừa thúc đẩy các sáng kiến đa phương, vừa duy trì cơ chế tham vấn bình đẳng và tạo điều kiện để các thành viên khác phát huy vai trò chủ động trong hoạch định chính sách chung.

Nếu duy trì được thế cân bằng chiến lược, Trung Quốc có thể định vị SCO như một mô hình hợp tác khu vực kiểu mới: Hướng tới xây dựng lòng tin, thúc đẩy đối thoại và cùng tìm giải pháp cho các vấn đề chung. Trong bối cảnh chủ nghĩa đơn phương, bảo hộ và khủng hoảng niềm tin toàn cầu ngày càng gia tăng, cách tiếp cận này có thể gợi mở một hướng đi tích cực cho hợp tác quốc tế.

TS. Phạm Ngọc Hùng