Xanh hóa đô thị - Giải pháp kép cho khí hậu và năng lượng

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, nhiệt độ trung bình ở các đô thị lớn gia tăng, nhu cầu sử dụng năng lượng cho làm mát và sinh hoạt tăng vọt, việc xanh hóa đô thị đang nổi lên như một yêu cầu cấp thiết. Không chỉ dừng ở việc trồng thêm cây, đô thị xanh trở thành một mô hình phát triển toàn diện, kết hợp lợi ích về môi trường, năng lượng và xã hội. Các chuyên gia trong nhiều hội thảo gần đây đã khẳng định rằng, đây là con đường duy nhất để các thành phố Việt Nam có thể phát triển bền vững, đáp ứng đồng thời thách thức khí hậu và nhu cầu năng lượng.

Thực trạng phát triển đô thị xanh tại Việt Nam đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết.

Đô thị xanh – từ khái niệm đến yêu cầu bắt buộc

Phát biểu tại Hội thảo “Phát triển đô thị xanh ở Việt Nam – lý luận và thực tiễn”, PGS.TS. Đặng Khắc Ánh nhấn mạnh: “Phát triển đô thị xanh không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc để bảo đảm an ninh môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu và nâng cao chất lượng sống nhân dân.” Lời khẳng định này cho thấy, phát triển đô thị xanh không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành mệnh lệnh phát triển, gắn liền với sự an toàn và ổn định của cộng đồng đô thị trong tương lai.

Còn theo TS. Bùi Phương Đình, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, phân tích: “khái niệm ‘Đô thị xanh’ không chỉ dừng lại ở việc gia tăng diện tích cây xanh mà phải được hiểu là một mô hình phát triển bền vững, kết hợp hài hòa giữa ba trụ cột: môi trường xanh, kinh tế xanh và xã hội xanh.” Đây là một góc nhìn quan trọng, bởi xanh hóa đô thị không chỉ tập trung vào yếu tố cảnh quan mà phải tích hợp đồng bộ cả các hoạt động sản xuất, tiêu dùng và tổ chức xã hội, để tạo ra một hệ thống vận hành cân bằng và bền vững.

Những ý kiến này phản ánh thực tế, việc bổ sung cây xanh, hồ nước hay mái xanh mới chỉ là bước đầu. Điều quan trọng là xanh hóa phải đi kèm với nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, áp dụng công nghệ sạch trong tòa nhà, đồng thời thúc đẩy lối sống và hành vi tiêu dùng thân thiện với môi trường.

Lợi ích kép cho khí hậu và năng lượng

Xanh hóa đô thị mang lại đồng thời hai lợi ích lớn. Một mặt, nó giúp giảm nhiệt đô thị, cải thiện vi khí hậu, hạn chế các hiện tượng đảo nhiệt và góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu. Mặt khác, các giải pháp xanh – từ hạ tầng cây xanh, mái xanh, mặt nước đến công trình tiết kiệm năng lượng – đều giúp giảm nhu cầu điện năng cho làm mát, giảm áp lực lên hệ thống điện quốc gia.

PGS.TS. Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị nhấn mạnh: “Phát triển đô thị xanh theo hướng bền vững không chỉ nhằm tạo ra môi trường sống lành mạnh nhất cho cư dân, mà còn để đóng góp vào cuộc chiến toàn cầu vì một tương lai trái đất xanh và sạch hơn.” Ý kiến này cho thấy, lợi ích của đô thị xanh không chỉ dừng lại trong phạm vi một thành phố, một quốc gia mà còn có tác động tích cực đến toàn cầu.

Cùng quan điểm này, các nhà nghiên cứu năng lượng cũng cho rằng đô thị xanh là chìa khóa để giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành dài hạn. Khi các công trình áp dụng giải pháp tiết kiệm năng lượng, hóa đơn điện được giảm đáng kể, giúp tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế đô thị.

Cần cơ chế chính sách đồng bộ

Mặc dù lợi ích rõ ràng, quá trình phát triển đô thị xanh ở Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội, đã chỉ rõ: “Quá trình phát triển, hình thành đô thị xanh, đô thị thông minh hiện nay phần lớn vẫn do các doanh nghiệp bất động sản tự chủ động triển khai, vẫn còn thiếu cơ chế chính sách đi kèm theo để cụ thể hóa các định hướng phát triển đô thị xanh toàn diện.”

"Vì còn thiếu cơ chế chính sách, nên chưa có các tiêu chí, tiêu chuẩn kỹ thuật nào thống nhất để ứng dụng, nên thực trạng phát triển xanh trên thị trường vẫn đang "trăm hoa đua nở". Điều này dẫn đến tình trạng hiệu quả thực sự đem lại sau quá trình đầu tư công nghệ không được thể hiện rõ nét, dễ dẫn đến lãng phí", TS Nguyễn Đức Kiên nói.

Nhận định này phản ánh đúng thực tế: nhiều doanh nghiệp bất động sản đã đi trước trong việc xây dựng dự án gắn nhãn xanh, công trình tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, nếu thiếu cơ chế hỗ trợ từ phía Nhà nước, từ tín dụng ưu đãi, tiêu chuẩn kỹ thuật, đến quy hoạch đồng bộ, thì các dự án đơn lẻ khó tạo thành mạng lưới đô thị xanh đúng nghĩa.

Các chuyên gia cũng cho rằng cần xây dựng khung pháp lý cụ thể hơn, với những quy định bắt buộc về hiệu quả năng lượng trong công trình, tỷ lệ cây xanh và mặt nước trong quy hoạch, cũng như tiêu chuẩn kỹ thuật cho mái xanh và vật liệu thân thiện môi trường. Chính sách cần đi kèm với ưu đãi tài chính để khuyến khích doanh nghiệp và người dân cùng tham gia.

Xanh hóa đô thị không chỉ là một hướng đi mà đã trở thành một yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an ninh môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu và giảm áp lực năng lượng. Đô thị xanh là giải pháp kép: vừa làm mát, giảm phát thải khí nhà kính, vừa tiết kiệm năng lượng và chi phí vận hành.

Tuy nhiên, để biến khái niệm thành hiện thực, Việt Nam cần có một hệ thống chính sách đồng bộ và chặt chẽ, từ trung ương đến địa phương, từ quy hoạch đô thị đến khung tín dụng xanh, để hỗ trợ doanh nghiệp và cộng đồng. Khi đó, xanh hóa đô thị sẽ thực sự trở thành động lực cho phát triển bền vững, mang lại lợi ích kép cho cả khí hậu và năng lượng, đồng thời nâng cao chất lượng sống của người dân.

Duy Khánh