Xác lập cơ sở pháp lý cho mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp

Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đại biểu Quốc hội tham dự Phiên làm việc sáng 16/6. Ảnh: ST

Sáng 16/6, với 466/466 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 97,49% tổng số đại biểu), Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Luật có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua. Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 65/2025/QH15 hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Hội đồng nhân dân (HĐND), các cơ quan thuộc HĐND, Ủy ban nhân dân (UBND), Chủ tịch UBND, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND huyện, quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị xã (sau đây gọi chung là cấp huyện) kết thúc hoạt động từ ngày 01/7/2025.

Tạo cơ sở pháp lý đồng bộ để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, việc Quốc hội xem xét biểu quyết thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) ngay sau khi biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 sẽ tạo cơ sở pháp lý đồng bộ để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Để khẩn trương tổ chức thực hiện các văn bản nêu trên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phân công các cơ quan của Quốc hội chủ động phối hợp với Bộ Nội vụ, các Bộ có liên quan để giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ triển khai thực hiện các công việc thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với việc tổ chức thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp trong thời gian vừa qua và cả trong thời gian tới.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành Phiên họp. Ảnh: ST

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Văn phòng Quốc hội phối hợp với Văn phòng Chủ tịch nước; đã có sự chuẩn bị để trình Chủ tịch nước ký lệnh công bố Nghị quyết về sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương để có hiệu lực từ hôm nay.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng giao Ủy ban Công tác đại biểu chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn thực hiện theo thẩm quyền đổi với việc sắp xếp các đoàn ĐBQH; tổ chức HĐND cấp tỉnh, cấp xã đồng bộ với quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Đồng thời, giao Ủy ban Dân nguyện và Giám sát chủ trì, phối hợp với Ban Thường trực Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tham mưu Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam việc đổi mới công tác tiếp xúc cử tri của các ĐBQH ngay sau Kỳ họp này.

Phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền

Trước đó, trình bày Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) trước khi Quốc hội bấm nút, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Dự thảo Luật xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền; thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu.

Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Ảnh: ST

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị ĐBQH, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung các quy định về đơn vị hành chính (ĐVHC), nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn, thực hiện triệt để nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Tiếp thu ý kiến của các vị ĐBQH, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung hoàn thiện các quy định về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp và ủy quyền, cụ thể là: Bổ sung chủ thể phân cấp là HĐND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh; Bổ sung cơ chế theo dõi, đánh giá và giám sát để điều chỉnh kịp thời các nội dung phân quyền, phân cấp; Trao quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc cấp mình và của UBND, Chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Tiếp thu ý kiến của các vị ĐBQH, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý các điều quy định về chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã như: Điều chỉnh một số nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cho Chủ tịch UBND (UBND tỉnh có 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch UBND tỉnh có 23 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; UBND xã có 10 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch UBND xã có 17 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn); Bổ sung quy định Chủ tịch UBND được quyết định các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND (trừ những nội dung theo yêu cầu phải thảo luận tập thể UBND) và báo cáo UBND tại phiên họp UBND gần nhất.

“Đây là một bước cải cách mạnh mẽ nhằm đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, tạo động lực đổi mới trong quản trị địa phương. Theo đó, các quy định này của Luật sẽ bảo đảm phát huy sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt, nâng cao hơn trách nhiệm của Chủ tịch UBND, hiệu lực, hiệu quả điều hành, quản lý hành chính nhà nước ở địa phương phù hợp với yêu cầu thực tiễn” - Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nói.

Dự thảo Luật đã kết hợp giữa kế thừa có chọn lọc và đổi mới nhằm hoàn thiện các quy định về tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện các nội dung này tại dự thảo Luật.

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp là một bước cải cách quan trọng và có tính chất lịch sử. Để đảm bảo sự liên tục, thông suốt và ổn định trong quá trình chuyển đổi này, Dự thảo Luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội và căn cứ Kết luận số 167-KL/TW ngày 13/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự thảo Luật đã chỉnh lý, bổ sung các quy định như: Quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị (hiện nay đang chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND) sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương (có đầy đủ HĐND và UBND) được vận hành thông suốt, hiệu quả kể từ ngày 01/7/2025.

Quy định chuyển tiếp trong việc bàn giao công việc, giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính từ chính quyền địa phương cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động bảo đảm không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp.

Đặc biệt, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất mà chưa có trong quy định của pháp luật, Dự thảo Luật đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định tại Luật này (nội dung này được quy định tại dự thảo Luật./.

LÊ HÒA