Xác định danh tính liệt sĩ qua dữ liệu sinh học: Hành trình của lòng biết ơn và tinh thần nhân văn sâu sắc của dân tộc

Vì thế, dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng còn rất nhiều gia đình vẫn khao khát, mong mỏi thông tin về phần mộ, về hài cốt người thân để đón về an táng ở quê hương. Thời gian ngày càng trôi đi, điều kiện môi trường khắc nghiệt của khí hậu, thời tiết càng gây khó khăn, thách thức cho công tác tìm kiếm, xác định danh tính liệt sĩ.

Không thể chậm trễ thêm một ngày nào

Nhằm thực hiện chính sách đền ơn đáp nghĩa, tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc, ngày 17/7/2024, Bộ Công an đã ban hành Kế hoạch số 356/KH-BCA-C06 về việc triển khai thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính trong lực lượng Công an nhân dân. Ngay sau khi kế hoạch được ban hành, Bộ Công an phối hợp với Bộ Nội vụ tổ chức ra mắt Ngân hàng Gen ADN thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính, dưới sự chứng kiến và chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính.

Tính đến ngày 30/6/2025, căn cứ 696.908 thông tin liệt sĩ được Cục Người có công, Bộ Nội vụ cung cấp, lực lượng Công an đã thu thập, xác minh và cập nhật 336.243 thông tin liệt sĩ chưa rõ danh tính, đồng thời lấy mẫu ADN từ 284.329 thân nhân, đạt 42,3% chỉ tiêu tối thiểu cần thu thập (672.486 mẫu). Nhiều địa phương đã phát huy tốt vai trò xã hội hóa trong việc hỗ trợ nhân lực và vật lực. Tiêu biểu như tỉnh Thanh Hóa với hơn 36.000 mẫu và Ninh Bình với gần 9.000 mẫu đã được thu nhận…

Ở tỉnh Thanh Hóa, theo thống kê của Sở Nội vụ tỉnh và khảo sát, đánh giá của Công an tỉnh Thanh Hóa, toàn tỉnh hiện có 55.932 liệt sĩ. Trong đó, 11.417 liệt sĩ đã xác định được thông tin, 37.720 trường hợp chưa xác định được danh tính và 6.795 liệt sĩ không còn thân nhân do người thân đã qua đời hoặc chuyển đi nơi khác sinh sống. Chỉ trong 17 ngày cao điểm, Công an tỉnh Thanh Hóa đã thu nhận được gần 36.500 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ (chiếm khoảng 64% tổng số mẫu thu được trên toàn quốc), nhằm phục vụ giám định, xác minh danh tính cho hơn 27.700 liệt sĩ trên địa bàn.

Ông Vũ Khắc Thận sinh năm 1957, quê gốc ở huyện Hậu Lộc (cũ) tỉnh Thanh Hóa. Bố mẹ ông sinh được 6 người con, nhưng đến nay tất cả đã qua đời, chỉ còn mình ông đang sinh sống tại TP Hải Phòng. Ông Thận có anh trai thứ ba là liệt sĩ Vũ Khắc Cẩn, tham gia chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị và hy sinh vào ngày 5/10/1971. Ngoài giấy báo tử, từ đó đến nay gia đình chưa có thông tin gì về phần mộ. Ông Vũ Khắc Thận đã được mời đến Hội nghị cao điểm thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính và công bố kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ, diễn ra tại trụ sở Công an tỉnh Thanh Hóa vào ngày 26/7/2025 để thực hiện lấy mẫu ADN, phục vụ công tác tìm kiếm phần mộ người anh trai, liệt sĩ Vũ Khắc Cẩn.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường thăm hỏi các đại biểu tại Hội nghị gặp mặt người có công, nhân chứng lịch sử tiêu biểu năm 2025. (Nguồn: Bộ Nội vụ)

“Mấy hôm trước, tôi được Công an tỉnh Thanh Hóa gọi điện thông báo về đợt thu nhận mẫu ADN thân nhân liệt sĩ. Từ khi nghe tin, tôi rất nóng lòng, muốn đến thật sớm để tham gia. Ngày 26/7/2025, tôi bắt xe từ Hải Phòng vào Thanh Hóa với hy vọng sẽ sớm tìm được mộ anh trai mình. Hàng chục năm kể từ ngày anh trai hy sinh, gia đình tôi không có thông tin gì về phần mộ của anh. Tôi hy vọng, thông qua phương pháp giám định ADN, sẽ sớm tìm được mộ của anh trai”, ông Thận xúc động chia sẻ với truyền thông…

16 niềm vui vô bờ bến đã đến được với gia đình thân nhân liệt sĩ

Có thể nói, sau một năm triển khai Kế hoạch số 356/KH-BCA-C06, kết quả đạt được không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Chính phủ trong công cuộc tri ân các anh hùng liệt sĩ, mà còn khẳng định tinh thần nhân văn sâu sắc của dân tộc.

Cuối tháng 7/20025, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06) Bộ Công an) tổ chức Hội nghị sơ kết Kế hoạch 356/KH-BCA-C06 về việc thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính.

Cán bộ, chiến sĩ Công an và nhân viên Công ty GeneStory tiến hành thu nhận mẫu ADN mẹ liệt sĩ. (Nguồn: Công an tỉnh Đắk Lắk)

Tại Hội nghị, thông tin cho biết căn cứ thông tin 128 hài cốt liệt sĩ được quy tập về nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ - Gia Lai do Cục Chính sách, Bộ Quốc phòng cung cấp, Cục C06 đã chỉ đạo và phối hợp với Công an địa phương rà soát thông tin liệt sĩ, thông tin thân nhân. Qua rà soát, làm sạch, xác định cần thu mẫu ADN thân nhân 89 liệt sĩ. Cục C06 đã phối hợp với Genstory thu được 149 mẫu thân nhân và hoàn thành phân tích mẫu ADN. Ngày 18/6, tiếp nhận dữ liệu phân tích ADN của 64 liệt sĩ được thu mẫu tại nghĩa trang Đức Cơ - Gia Lai từ Viện Pháp y quốc gia. Qua đối sánh dữ liệu hài cốt liệt sĩ được Viện Pháp y quốc gia cung cấp với dữ liệu thân nhân liệt sĩ phát hiện 16 trường hợp ADN hài cốt liệt sĩ nghi trùng quan hệ dòng mẹ với ADN của 27 thân nhân liệt sĩ. C06 đã phối hợp với Cục Người có công, Bộ Nội vụ hoàn thành hồ sơ công nhận danh tính liệt sĩ đối với 16 anh hùng liệt sĩ trên.

Lãnh đạo C06 đánh giá đây là kết quả bước đầu triển khai Ngân hàng Gen (ADN) của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính, với số lượng dữ liệu và tài liệu thu thập còn ít; tuy nhiên, cũng đã đạt được những thành quả nhất định. “Đây là động lực để Bộ Công an tiếp tục phối hợp với các đơn vị xây dựng và mở rộng Ngân hàng Gen (ADN) của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính để bù đắp các mất mát to lớn đối với các gia đình liệt sĩ đã trải qua chiến tranh và trả lại danh tính cho các anh hùng, liệt sĩ”, Thiếu tướng Vũ Văn Tấn, Cục trưởng Cục C06 nhấn mạnh.

Có thể nói, đây là lần đầu tiên Việt Nam tiến hành thu thập và số hóa thông tin thân nhân liệt sĩ theo họ ngoại - một bước đột phá về dữ liệu sinh học nhằm bảo đảm độ chính xác trong việc xác định danh tính. Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, quá trình triển khai công tác thu nhận AND của thân nhân liệt sĩ hiện vẫn gặp phải nhiều khó khăn. Định dạng ADN từ mẹ đẻ được xác định là giá trị tham chiếu cao nhất, song do nhiều mẹ của liệt sĩ đã qua đời trước khi được lấy mẫu, việc này vẫn đang gặp không ít thách thức.

Giám định viên Viện Pháp y quốc gia lấy mẫu hài cốt liệt sĩ chưa xác định được thông tin để phục vụ cho công tác giám định ADN xác định danh tính liệt sĩ. (Nguồn: VPYQG)

Bên cạnh đó vẫn còn những khó khăn khác như Ban Chỉ đạo 515 quốc gia (Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ) chưa ban hành kế hoạch chính thức phân công nhiệm vụ cụ thể; nhiều địa phương chưa quyết liệt vào cuộc; việc thanh toán chi phí giám định ADN còn tồn đọng từ năm 2021 đến nay khiến hàng trăm kết quả chưa được trả về cơ sở dữ liệu…

Nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính trong thời gian tới, Bộ Công an đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng và UBND các tỉnh, thành phố cập nhật toàn diện thông tin thân nhân liệt sĩ; lựa chọn địa bàn có dữ liệu rõ ràng để tập trung đối sánh; hoàn tất thanh toán chi phí giám định ADN và hoàn thiện hệ thống pháp lý liên quan...

Dẫu hành trình xác định danh tính những người con đã ngã xuống vì độc lập, tự do vẫn còn nhiều gian nan, nhưng với sự hỗ trợ của khoa học, sự đồng lòng của Nhân dân và chính sách nghĩa tình của Đảng, Nhà nước, tin rằng hành trình của lòng biết ơn, của nghĩa cử nhân đạo và niềm tin vào sự sớm “trở về” của liệt sĩ đã và đang được tiếp thêm động lực để hoàn thành “mệnh lệnh từ trái tim”.

Tại Hội nghị gặp mặt người có công, nhân chứng lịch sử tiêu biểu năm 2025 do Bộ Nội vụ phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Báo Nhân Dân, UBND TP Hà Nội tổ chức, Tổng Bí thư Tô Lâm tưởng nhớ hàng triệu anh hùng liệt sĩ, cán bộ, chiến sĩ và đồng bào đã ngã xuống trong suốt chiều dài đấu tranh cách mạng đã xúc động nói: “Biết bao ánh mắt mòn mỏi ngóng trông, khắc khoải đợi chờ của những người thân chưa biết phần mộ của con, của cha mẹ, của vợ, chồng mình…”.

Dự Hội nghị trực tuyến sơ kết 1 năm triển khai Kế hoạch số 356/KH-BCA-C06, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: “Nếu chúng ta không làm nhanh thì thân nhân của các liệt sĩ cũng sẽ ra đi mà chưa kịp xác định thông tin. Do đó, công tác này cần tăng tốc, bứt phá, đột phá, thần tốc, thần tốc hơn nữa thì mới có thể đáp ứng được yêu cầu và chúng ta không có cách nào khác là phải chạy đua với thời gian… Việc này không thể tính bằng những giá trị cụ thể, khó cân đong đo đếm; quan trọng nhất là các đồng chí làm với tinh thần cao nhất, hiệu quả nhất có thể, vô tư, trong sáng; không quản ngại mưa nắng, “vượt nắng, thắng mưa, không thua gió bão” để làm”.

Hồng Minh