Vướng mắc của chính quyền cấp xã: Nhận diện để gỡ 'nút thắt'

Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) Phan Trung Tuấn giải đáp nhiều vấn đề vướng mắc tại địa phương.

Tuy nhiên với số lượng công việc lớn thì việc quá tải ở cấp xã vẫn còn hiện hữu…việc nhận diện khó khăn, vướng mắc, rào cản và có những giải pháp tháo gỡ được các chuyên gia đánh giá là vô cùng cần thiết và cấp bách.

“Bắt mạch” những khó khăn

Mới đây, Học viện Hành chính và Quản trị công tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề: Nhận diện và tháo gỡ những vướng mắc của chính quyền cấp xã trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương hai cấp. Chương trình có sự tham gia của đại diện lãnh đạo chuyên môn Bộ Nội vụ, lãnh đạo hơn 60 xã/phường Hà Nội và một số tỉnh, thành phố khác.

Mở đầu tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Bá Chiến - Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công khẳng định, việc sắp xếp lại đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một chủ trương lớn, mang tầm vóc chiến lược của Đảng và Nhà nước trong kỷ nguyên mới. Qua đó nhằm xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, gần nhân dân và phục vụ nhân dân tốt hơn.

Theo PGS.TS Nguyễn Bá Chiến, trong vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cấp xã tiếp nhận và được chuyển giao thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ khổng lồ với khoảng 90% phạm vi của cấp huyện trước đây.

Đây là một bước tiến mang tính cách mạng, phản ánh quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng và Nhà nước trong việc tái cấu trúc bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương theo quyết tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

“Mục tiêu cốt lõi là hướng mạnh về cơ sở, tăng cường năng lực tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền cấp xã để trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân một cách kịp thời và hiệu quả nhất, giảm thiểu các tầng nấc trung gian, phục vụ nhân dân tốt hơn, chất lượng hơn...”, PGS.TS Nguyễn Bá Chiến nói.

Tại tọa đàm, nhiều đại biểu đánh giá, ghi nhận mô hình được vận hành thông suốt, cơ bản đạt được mục tiêu ban đầu là tinh gọn. Tuy nhiên, nhiều cơ sở vẫn còn khó khăn như: Tắc nghẽn, gián đoạn dịch vụ công và quá tải công việc ở một số phòng chuyên môn... do thiếu nhân lực.

Bà Đồng Thị Nga - Phó Chủ tịch UBND xã Hoài Đức (Hà Nội) cho biết, dù hệ thống chính trị, chính quyền đã nỗ lực chuyển đổi đồng bộ, nhanh chóng để bắt nhịp, song số lượng lớn công việc khiến nhiều bộ phận cán bộ phải “đi sớm về khuya”, đặc biệt là giải quyết thủ tục hành chính cho người dân.

Theo bà Nga, nhiều thủ tục hành chính, cán bộ cấp xã nỗ lực phấn đấu trả đúng hạn, thậm chí trước hạn cho người dân. Tuy nhiên, đa phần người dân có tâm lý “có kết quả mang về ngay”. Vì đó, khi triển khai mô hình chính quyền gần dân, sát dân, cán bộ cũng rất áp lực về công việc.

Ông Bùi Ngọc Kính - Phó Chủ tịch UBND phường Từ Liêm (Hà Nội) chia sẻ về một số bất cập trong công tác cán bộ khi vận hành chính quyền 2 cấp. Đơn cử như Phòng Văn hóa - Xã hội (nơi ông Kính phụ trách) có đến hơn 60% cán bộ văn hóa không có bằng cấp liên quan đến công tác chuyên môn (giáo dục).

“Phòng Văn hóa - Xã hội với nhiều nhiệm vụ, nổi bật là lĩnh vực văn hóa, y tế, giáo dục... song công tác chuyên môn thiếu cấp phó phụ trách, văn bản ở Trung ương còn chồng chéo về nhiệm vụ của các lĩnh vực trong cùng một phòng, cơ quan...”, ông Bùi Ngọc Kính chia sẻ.

Đại diện các xã, phường tham gia tọa đàm.

Nỗ lực để vận hành công việc thông suốt

Chỉ ra những khó khăn trong việc bố trí cán bộ, công chức không đúng nhu cầu và sự lúng túng trong triển khai văn bản, ông Trịnh Việt Khái, Phó Chủ tịch UBND xã Trần Văn Thời (Cà Mau) nêu vấn đề về khối lượng thủ tục hành chính gia tăng tại Trung tâm Dịch vụ hành chính công cấp xã và sự khó khăn của người dân nông thôn trong việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Ông đề xuất ủy quyền một số nhiệm vụ cho bộ phận chuyên môn để giảm tải cho cấp lãnh đạo; bổ sung nguồn lực cho các bộ phận chuyên môn và tăng cường hỗ trợ người dân sử dụng dịch vụ số.

Bà Nguyễn Thị Thu Hằng - Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Long Biên (Hà Nội) cho rằng, để vận hành chính quyền hai cấp thì chính từ cán bộ phải tự đào tạo, tự hoàn thiện chuyên môn để bắt nhịp với công việc.

Theo bà Hằng, quan điểm của lãnh đạo phường là việc mà chuyên viên không làm được thì cấp phó phải làm, cấp phó chưa làm được thì cấp trưởng phải làm. “Ngày 11/8, Đại hội Đảng bộ phường Long Biên, chuẩn bị cho Đại hội thì lãnh đạo phường, Thường vụ Đảng ủy trực tiếp chuẩn bị từ soạn thảo văn bản...”, bà Hằng nói về tính chủ động của cán bộ cấp xã.

Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Long Biên cũng cho biết, có một số cán bộ cấp xã xin thôi công việc một phần do áp lực chuyển đổi, chưa đúng chuyên môn, hoặc có những công chức quản lý chưa thoát vai (Bí thư, Chủ tịch xã theo mô hình trước 1/7/2025) để bắt nhịp được công việc.

Vì vậy, bà Hằng mong muốn làm rõ hơn các văn bản phân cấp, phân quyền, xác định rõ trách nhiệm thẩm quyền của cán bộ cơ sở. Đồng thời, có chương trình tập huấn, đào tạo bồi dưỡng công tác chuyên môn cho cán bộ cấp xã.

Để thực hiện phân quyền theo đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” của Tổng Bí thư Tô Lâm, TS Nguyễn Sỹ Dũng - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề xuất cần cải cách toàn bộ hệ thống pháp luật theo tinh thần Nghị quyết số

66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; tổ chức bộ máy tương ứng với các dịch vụ công, và nghiên cứu mô hình phân quyền bổ trợ như Đức, Nhật Bản để áp dụng phù hợp với Việt Nam.

Tại Hội nghị, Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), Phan Trung Tuấn giải đáp nhiều vấn đề mà các địa phương đặc biệt quan tâm trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Theo ông Tuấn, việc triển khai mô hình mới đồng nghĩa với việc một số quy định pháp luật hiện hành cần rà soát, điều chỉnh để thống nhất với Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). “Vụ Chính quyền địa phương sẽ lắng nghe ý kiến từ cơ sở, tham mưu Bộ Nội vụ để tiếp tục tham mưu cấp có thẩm quyền để kịp thời tháo gỡ, không làm gián đoạn hoạt động của chính quyền cơ sở...”, ông Phan Trung Tuấn nhấn mạnh.

Liên quan đến tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố, ông Phan Trung Tuấn cho biết, theo đề án Chính phủ đã trình và kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trước mắt các địa phương tiếp tục giữ nguyên hiện trạng thôn, tổ dân phố và các tên gọi tương đương (như khóm, ấp, bản, khu phố). Trong giai đoạn hiện nay, chưa thực hiện việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị này nhằm bảo đảm ổn định tổ chức.

Bộ Nội vụ sẽ xây dựng, trình Chính phủ ban hành nghị định về tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố. Đồng thời quy định một số chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở các đơn vị này. Nghị định dự kiến sẽ quy định rõ điều kiện, trình tự, thủ tục, thẩm quyền thành lập; cùng các cơ chế, chính sách nhằm bảo đảm hoạt động hiệu quả của thôn, tổ dân phố và nâng cao vai trò của lực lượng không chuyên trách tại cộng đồng.

Đăng Chung