Vướng mắc cơ chế phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giúp thay đổi đời sống nhân dân, song việc thực hiện gặp không ít khó khăn.

Chương trình hỗ trợ phát triển sản xuất cộng đồng (thuộc chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) tại huyện Điện Biên Đông bước đầu mang lại chuyển biến tích cực cho người dân. Toàn huyện đã triển khai 78 dự án với quy mô 1.151,68ha, thu hút sự tham gia của 1.474 hộ dân. Trong đó, nổi bật là 41 dự án trồng cây cà phê với diện tích 625,33ha tại 10 xã, thu hút 812 hộ dân tham gia; 18 dự án trồng mắc ca với quy mô 274,43ha, 271 hộ tham gia. Ngoài ra, huyện triển khai các mô hình trồng nhãn chín muộn, khoai sọ, lạc đỏ, bí xanh, sa nhân tím tại nhiều xã, tạo sinh kế mới cho hàng trăm hộ gia đình.

Ông Nguyễn Trọng Huế, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Điện Biên Đông cho biết: Trong quá trình triển khai chương trình, huyện luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của tỉnh và sự phối hợp tích cực của các sở, ban ngành. Đặc biệt, sự ủng hộ của người dân đóng vai trò quan trọng giúp các dự án triển khai đúng tiến độ. Chương trình không chỉ tạo việc làm bền vững mà còn giúp người dân nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các chương trình, dự án, huyện Điện Biên Đông gặp không ít khó khăn. Tỷ lệ giải ngân nguồn vốn thấp, kế hoạch vốn năm 2023 - 2024 phải kéo dài sang năm 2025. Việc huy động nguồn lực xã hội, nhất là từ doanh nghiệp gặp nhiều trở ngại. Trình độ dân trí không đồng đều, nhiều hộ nghèo vẫn e ngại trong việc đối ứng kinh phí tham gia dự án, khiến hiệu quả chưa đạt như kỳ vọng. Một số đơn vị chưa chủ động, tích cực phối hợp thực hiện chương trình, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai.

Việc đóng góp của người dân, cộng đồng vào các dự án hỗ trợ sản xuất tạo việc làm trên địa bàn huyện Điện Biên Đông còn hạn chế.

Là một trong những huyện miền núi khó khăn nhất của tỉnh Điện Biên, Mường Nhé đang nỗ lực triển khai chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây là lần đầu chương trình được triển khai với quy mô lớn, tích hợp nhiều chính sách, dự án và nội dung thành phần, nên địa phương gặp không ít khó khăn. Các văn bản hướng dẫn từ Trung ương tuy đã được ban hành nhưng chung chung, thiếu đồng bộ, dẫn đến sự lúng túng trong cách hiểu và tổ chức thực hiện tại cấp huyện, xã.

Công tác lập hồ sơ dự án chậm, báo cáo chưa kịp thời, trong khi việc vận động người dân tham gia thực hiện mô hình quay vòng vốn còn nhiều vướng mắc. Tâm lý trông chờ, ỷ lại vào hỗ trợ của Nhà nước vẫn tồn tại ở một bộ phận người dân, ảnh hưởng đến hiệu quả chương trình. Bên cạnh đó, địa hình hiểm trở, thời tiết khắc nghiệt, giá cả nông sản bấp bênh, hạ tầng yếu kém cũng trở thành rào cản lớn. Một số cán bộ, nhất là người đứng đầu chưa thực sự phát huy vai trò trách nhiệm; năng lực đội ngũ cán bộ hạn chế, ảnh hưởng đến công tác triển khai. Công tác tuyên truyền cũng chưa thực sự hiệu quả, cần được chú trọng hơn trong thời gian tới.

Nhiều địa phương gặp khó trong xây dựng hạ tầng đường giao thông, chợ nông thôn.

Việc triển khai chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc. Trong đó, dự án hỗ trợ đất ở, đất sản xuất và nước sinh hoạt (dự án 1) nhiều địa phương gặp khó khi nhiều khu vực chưa được đo đạc bản đồ địa chính vì thiếu kinh phí. Nhiều hộ dân vùng cao không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, khiến họ không đủ điều kiện hưởng chính sách. Dự án về quy hoạch, sắp xếp dân cư cũng gặp khó khăn do thủ tục phức tạp: Phải lập quy hoạch điểm dân cư chi tiết, thực hiện giải phóng mặt bằng, trong nhiều trường hợp tách đất rừng tự nhiên, dẫn đến chậm tiến độ và giải ngân. Các tiểu dự án phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị (dự án 3) sử dụng giống vật nuôi không phù hợp tiêu chuẩn bản địa do bị chi phối bởi Luật Chăn nuôi. Việc huy động khuyến khích hộ gia đình sản xuất, kinh doanh giỏi tham gia dự án phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị để dẫn dắt, hỗ trợ, giúp đỡ hộ nghèo, hộ cận nghèo rất khó khăn vì những hộ này không được hưởng chính sách hỗ trợ.

Về hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu (dự án 4), dù Trung ương hỗ trợ làm đường giao thông và chợ dân sinh, mức hỗ trợ được quy định chung cho mọi vùng song không đủ bù chi phí vật liệu và vận chuyển ở vùng núi, gây khó khăn cho địa phương trong cân bằng nguồn vốn. Dự án 8 về bình đẳng giới và an sinh xã hội còn vướng mắc trong thanh quyết toán do hướng dẫn của Hội Liên hiệp Phụ nữ chưa trùng khớp với quyết định của Thủ tướng và Thông tư của Bộ Tài chính. Một số chỉ tiêu vượt thực tế như yêu cầu áp dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất hoặc thành lập hợp tác xã cho phụ nữ, trong khi địa phương chưa chuẩn bị đủ nguồn lực. Đầu tư tiểu dự án 1/dự án 9 (phát triển đặc thù vùng dân tộc) có kinh phí lớn nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể dẫn đến khó tiếp cận. Đề án 10 về phát triển hệ thống thông tin - cơ sở dữ liệu để kiểm tra, giám sát cũng chưa rõ nguồn đầu tư thuộc chi sự nghiệp hay đầu tư; cổng thông tin, phần mềm, phần cứng chưa được cung cấp khiến địa phương không có căn cứ triển khai… Đó là những khó khăn mà Điện Biên đang phải đối diện khi thực hiện chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Một số cơ chế, chính sách chưa phù hợp với thực tế địa phương khiến hiệu quả chương trình còn hạn chế.

Việc triển khai chương trình trên địa bàn tỉnh gặp nhiều rào cản từ cơ chế, chính sách đến thực tiễn địa phương. Để chương trình đạt hiệu quả thiết thực, cần sớm hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, tháo gỡ những vướng mắc trong triển khai và đặc biệt là tăng cường nguồn lực đầu tư, hỗ trợ phù hợp với đặc thù vùng miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số. Sự linh hoạt trong điều hành và phối hợp đồng bộ giữa các cấp sẽ là chìa khóa đảm bảo thành công.

Phạm Quang