Vụ người cứu nạn bị hành hung ở Bắc Ninh: Đừng để lòng tốt trở thành 'bia đỡ đòn'

Như VOV.VN đã đưa tin khoảng 23h ngày 7/9, anh Nguyễn Đức Vĩnh (xã Nhân Thắng, tỉnh Bắc Ninh) phát hiện hai người bị tai nạn xe máy nằm bất động trên đường đê, trong đó có Trịnh Đình Luân. Anh Vĩnh sau đó quay lại cùng một số người hỗ trợ.

Khi nhóm của anh Vĩnh tiếp cận hiện trường, Luân cho biết đã gọi người nhà. Ít phút sau, một nhóm khoảng 6 thanh niên, trong đó có em trai Luân là Trịnh Đình Long, xuất hiện. Mặc dù được giải thích rõ ràng và chính Luân cũng xác nhận mình đang được giúp đỡ, nhóm thanh niên vẫn lớn tiếng chửi bới rồi lao vào hành hung. Thậm chí Luân cũng tham gia đánh lại những người vừa cứu giúp mình.

Hậu quả, anh Nguyễn Đức Vĩnh và anh Nguyễn Bá Trung bị thương nặng phải nhập viện, hai người khác bị thương nhẹ. Sau khi gây sự, nhóm đối tượng nhanh chóng rời khỏi hiện trường.

Vụ việc gây bức xúc trong dư luận khi hành động nghĩa hiệp của người dân không nhận được lời cảm ơn, mà lại bị đáp trả bằng bạo lực, biến ân nhân thành nạn nhân.

Hiện trường vụ việc

Phân tích về sự việc này, PGS.TS Trần Thành Nam - Giảng viên Trường Đại học Giáo dục (ĐHQG Hà Nội), chuyên gia tâm lý học, thành viên Hiệp hội Tâm lý Giáo dục Việt Nam cho rằng, hiện tượng người cứu giúp lại trở thành nạn nhân bị hành hung bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau.

Theo ông, một bộ phận thanh niên hiện nay tiếp xúc quá nhiều với “chất liệu bạo lực”, thường xuyên tham gia các nhóm, băng nhóm sử dụng bạo lực như một cách ứng xử mặc định. Ngay cả trong những tình huống được hỗ trợ, họ cũng có thể nghi ngờ động cơ phía sau hành vi giúp đỡ, bởi trong suy nghĩ đã mặc định, không có sự giúp đỡ nào là vô tư. Do quen phản ứng bằng bạo lực, họ thiếu kỹ năng xã hội cần thiết, dễ diễn giải sai và có hành vi tấn công ngược lại người tốt.

Một nguyên nhân khác có thể đến từ việc những người này chịu tác động của rượu, ma túy hoặc các chất kích thích. Trong nhiều trường hợp, người đang cần hỗ trợ có thể chính là đối tượng vi phạm pháp luật, lo sợ bị đưa vào bệnh viện hay nơi công cộng rồi bị phát hiện, xử lý nên phản ứng tiêu cực. Ở góc độ này, người hỗ trợ vô tình bị “tai bay vạ gió”. Thực tế đã có những tình huống, người giúp đỡ không chỉ mất thời gian giải trình, bị hiểu lầm mà còn bị lợi dụng hoặc thậm chí bị hành hung. Những trải nghiệm như vậy khiến nhiều người e ngại, dần hạn chế hành vi tương trợ xã hội.

PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh, khi những vụ việc như vậy xảy ra và được lan truyền, chúng có thể tạo ra hiệu ứng ngược: người dân không còn dám can thiệp khi thấy người gặp nạn. Thay vì ra tay giúp đỡ, nhiều người có thể nghĩ “tốt nhất không nên dính dáng”, vì sợ phiền toái, sợ bị hiểu lầm hoặc bị chính người thân nạn nhân phản ứng. Điều này làm tăng thêm tình trạng thờ ơ, vô cảm trong xã hội, đặc biệt là với giới trẻ. Nếu không có sự khích lệ và bảo vệ, những hành vi hỗ trợ xã hội sẽ ngày càng bị thu hẹp, trong khi xã hội ngày một già hóa, nhu cầu được giúp đỡ lại lớn hơn.

Từ góc độ tâm lý học, TS. Trần Thành Nam cho rằng, để khuyến khích tinh thần tương trợ, trước hết cần điều tra đến cùng, xử lý nghiêm khắc những hành vi hành hung người có lòng tốt, không chỉ bằng chế tài hành chính hay hình sự mà còn qua các kênh truyền thông. Bên cạnh đó, xã hội cần tôn vinh gương “người tốt, việc tốt”, đồng thời quản lý chặt chẽ các băng nhóm bạo lực.

Một giải pháp khác là trang bị kỹ năng cho người dân khi tham gia cứu giúp. Người hỗ trợ cần biết cách ghi lại bằng chứng, có nhân chứng, hoặc thể hiện rõ thiện chí để tránh bị hiểu lầm. Cần có các kỹ thuật giao tiếp để người thân của nạn nhân hiểu đúng hành động cứu giúp, không quay ngược lại buộc tội hay gây hại cho người cứu.

Ông cũng lưu ý, việc lan truyền thông tin trên mạng xã hội cần khách quan, tránh biến sự việc thành những thông điệp sai lệch làm nản lòng những người có ý định giúp đỡ. Theo ông, chỉ khi xử lý nghiêm những hành vi bạo lực, đồng thời khuyến khích và bảo vệ người tốt, xã hội mới giữ được niềm tin và duy trì tinh thần tương trợ lẫn nhau.

Đánh người cứu nạn là hành vi côn đồ, phải xử lý nghiêm

TS, LS. Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp cho biết, với diễn biến của sự việc, hành vi hành hung tại nơi công cộng, gây mất an ninh trật tự là hành vi vi phạm pháp luật, có dấu hiệu tội phạm. Hành vi này không chỉ vi phạm nghiêm trọng đạo đức xã hội mà còn vi phạm pháp luật, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực, vì vậy việc xem xét, xử lý là hoàn toàn cần thiết.

Theo quy định, đường giao thông và các địa điểm sinh hoạt chung được coi là nơi công cộng. Tại đó, mọi hành vi của công dân đều phải tuân thủ pháp luật để đảm bảo an toàn chung. Hành vi tụ tập đông người, hành hung tại nơi công cộng được xem là gây rối trật tự công cộng và có thể cấu thành tội cố ý gây thương tích.

TS, LS. Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp

Luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh, cứu người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng vừa là trách nhiệm pháp lý, vừa là nghĩa vụ đạo đức. Trong vụ việc này, người đàn ông ban đầu đưa vợ từ viện về có thể chưa có điều kiện cứu giúp ngay, nhưng sau đó đã gọi người khác đến cứu nạn nhân, đây là hành vi thể hiện trách nhiệm công dân và phù hợp với chuẩn mực pháp luật, đạo đức. Cơ quan điều tra sẽ làm rõ chi tiết này để xác định việc người đàn ông từ chối cấp cứu ban đầu có chính đáng hay không và việc ông ta quay lại có thực sự vì mục đích cứu người hay không.

Nếu có mâu thuẫn, thách thức từ trước thì sẽ xem xét trách nhiệm cả hai bên. Ngược lại, nếu người đàn ông không kịp thời cấp cứu do trở ngại khách quan, nhưng sau đó đã gọi người đến giúp thì hành vi này là phù hợp pháp luật. Dù người đàn ông có lỗi hay không, việc nhóm đối tượng hành hung người đang cứu giúp vẫn là hành vi vi phạm pháp luật. Nếu chỉ vì mâu thuẫn nhỏ mà dùng bạo lực thì có thể bị coi là hành vi côn đồ.

“Theo quy định, nếu không có điều kiện trực tiếp cứu giúp, công dân không phải chịu trách nhiệm pháp lý, nhưng có thể gọi cấp cứu hoặc nhờ người khác hỗ trợ. Việc từ chối cứu giúp trong tình huống khẩn cấp có thể dẫn đến mâu thuẫn, xung đột hoặc làm mất cơ hội sống của nạn nhân. Trong hoàn cảnh nguy cấp, nhiều người dễ mất bình tĩnh, có hành vi không phù hợp, vì vậy vụ việc lần này cũng là bài học về ứng xử trong tình huống khẩn cấp”, luật sư Đặng Văn Cường cho hay.

Vị luật sư này cũng khẳng định, mọi hành vi đánh người đều vi phạm pháp luật và phải bị xử lý. Vụ việc còn phản ánh sự xuống cấp đạo đức xã hội khi chỉ vì hiểu lầm hoặc mâu thuẫn nhỏ mà sẵn sàng hành hung, xâm phạm trật tự công cộng, gây thương tích. Đây là hành vi đáng lên án, khiến dư luận bức xúc.

Cứu người là hành động nghĩa hiệp và thông thường sẽ nhận được sự biết ơn của nạn nhân và gia đình. Trường hợp người cứu bị hành hung là rất hiếm, chủ yếu xuất phát từ việc người nhà nạn nhân hiểu lầm cho rằng, người cứu chính là người gây ra sự cố. Vì vậy, khi cứu người trong tình huống nguy cấp, cần thể hiện thiện chí rõ ràng, có thể quay phim, chụp ảnh hiện trường hoặc nhờ nhân chứng để tránh hiểu lầm. Nếu xảy ra tranh cãi, cần bình tĩnh giải thích để mọi người nhận thức đúng.

Trong thực tế, đã có những vụ việc hiểu nhầm người cứu là thủ phạm, dẫn đến hành hung. Do đó, khi cứu người, bên cạnh lòng tốt, cũng cần ứng xử thận trọng để tránh mâu thuẫn không đáng có. Luật sư một lần nữa nhấn mạnh, mọi hành vi dùng vũ lực giải quyết mâu thuẫn đều là vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý hình sự.

Chung Thủy/VOV.VN