'Vũ khí mềm' trong các cuộc chiến thương mại

Chiều 16/11, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam (SVVN), Hội SVVN TPHCM và Hội SVVN tại Hungary phối hợp cùng Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM tổ chức Hội thảo khoa học sinh viên lĩnh vực công nghệ đất hiếm, đại dương, lòng đất, với chủ đề “Khai phá tài nguyên Việt Nam bằng công nghệ, hướng tới phát triển xanh và tuần hoàn”.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh phát triển bền vững và an ninh năng lượng, lĩnh vực đất hiếm, đại dương và lòng đất giữ vai trò then chốt trong chuỗi chiến lược khoa học – công nghệ (KHCN) quốc gia.

Sự kiện là hoạt động thuộc chuỗi 11 hội thảo khoa học sinh viên toàn quốc, gắn với các nhóm ngành công nghệ chiến lược theo định hướng Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Quyết định số 1131 của Thủ tướng Chính phủ về công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược.

Người trẻ cần tham gia phát triển lực lượng sản xuất mới

Phát biểu tại hội thảo, anh Lâm Tùng - Phó Trưởng ban Công tác Thanh thiếu nhi Trung ương Đoàn, Phó Chủ tịch Trung ương Hội SVVN, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ và Phát triển SVVN - chia sẻ: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhấn mạnh vai trò của tài nguyên thiên nhiên và khoa học địa chất trong kiến thiết đất nước với nhận định “Tài nguyên thiên nhiên của ta rất phong phú. Nếu biết khai thác hợp lý thì đất nước ta sẽ giàu mạnh”.

Phó Chủ tịch Thường trực Trung ương Hội SVVN Lâm Tùng phát biểu tại hội thảo.

Trong bối cảnh thế giới chuyển mạnh sang mô hình phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và thực hiện các cam kết liên quan giảm phát thải, vai trò của ngành địa chất - khoáng sản càng trở nên cấp thiết. Việt Nam đang đẩy nhanh lộ trình chuyển đổi năng lượng và cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Điều này đòi hỏi cần nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới trong thăm dò, khai thác và chế biến các khoáng sản chiến lược phục vụ năng lượng sạch, đặc biệt là lithium, niken, cobalt và đất hiếm.

Mặt khác, đất hiếm là đầu vào thiết yếu của nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn như bán dẫn, năng lượng tái tạo và công nghiệp quốc phòng; làm chủ công nghệ đất hiếm là yêu cầu gắn liền với mục tiêu phát triển công nghệ chiến lược theo tinh thần Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.

Tuy nhiên, hoạt động khai thác và chế biến sâu trong nước hiện còn hạn chế; nguồn nhân lực chuyên môn, cơ sở hạ tầng và năng lực công nghệ vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong khi nhiều quốc gia trên thế giới đã phát triển lĩnh vực này trong nhiều thập kỷ, từ đó nắm giữ lợi thế vượt trội trong toàn bộ chuỗi giá trị.

“Từ những yêu cầu đặt ra, ngành địa chất - khoáng sản và đội ngũ trí thức trẻ, đặc biệt là sinh viên, cần chủ động nghiên cứu, ứng dụng KHCN, tham gia phát triển lực lượng sản xuất mới, thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và đóng góp cho mục tiêu phát triển bền vững của đất nước”, anh Lâm Tùng nhấn mạnh.

“Vũ khí mềm” để đàm phán trong các cuộc chiến thương mại

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu trẻ trong nước và quốc tế đã trình bày, thảo luận chuyên sâu xoay quanh các mô hình ứng dụng, ý tưởng khởi nghiệp, kết nối nghiên cứu và đào tạo thực tiễn…

GS.TS. Nguyễn Kim Lợi - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biến đổi khí hậu, Trưởng bộ môn Tài nguyên và GIS, Trường Đại học Nông Lâm TPHCM.

Các bạn sinh viên theo dõi trực tiếp hội thảo tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM.

Nhà giáo ưu tú, PGS.TS Nguyễn Văn Vượng - nguyên Trưởng khoa Địa chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội - cho biết, thị trường cung cầu, tiêu thụ đất hiếm phân bố không đồng đều giữa các quốc gia. Trung Quốc là quốc gia hàng đầu về trữ lượng, năng lực sản xuất, cung cấp đất hiếm và do đó giá thành cũng rẻ hơn các nước khác. Các quốc gia khác có trữ lượng lớn tiếp theo là như Việt Nam, Brazil, Myanmar, Ấn Độ…

Theo thăm dò về trữ lượng đất hiếm, Việt Nam là một trong những nước có tiềm năng đất hiếm tương đối dồi dào. Các mỏ có quy mô tương đối lớn tập trung ở Lai Châu, Lào Cai.

TS Nguyễn Văn Vượng cho biết, hiện nay nước ta chỉ mới tham gia phần “thượng nguồn” tức phần khởi đầu của quy trình, chưa nằm ở phần mang lại giá trị gia tăng cao nhất của quy trình khai thác, chế biến các thành phẩm liên quan đến đất hiếm.

Ông Vượng nhấn mạnh, đất hiếm ngày càng trở nên “hiếm” bởi các ngành công nghệ cao đòi hỏi nhu cầu lượng đất hiếm ngày càng tăng. Nước ta có tiềm năng trở thành nhà cung ứng, sản xuất đất hiếm lớn và có cơ hội hợp tác phát triển với các đối tác nước ngoài. Mặt khác, Nghị quyết 57 đã đưa động lực tăng trưởng kinh tế mới gắn liền với KHCN, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo. “Những cơ hội này sẽ mở ra một xu thế để đất nước ta phát triển về công nghệ đất hiếm cũng như qua đó nâng cao vị thế quốc gia và tiềm lực kinh tế - xã hội”, TS Vượng nói và nhấn mạnh, quốc gia nào sở hữu nguồn tài nguyên này có thể nắm giữ một nguồn “sức mạnh mềm, vũ khí mềm” để đàm phán, trao đổi trong các cuộc chiến thương mại như Mỹ với hàng loạt quốc gia vừa qua.

Vị chuyên gia cho rằng sinh viên ở nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau đều có thể tham gia chuỗi giá trị gia tăng của đất hiếm. Theo đó, khi còn ngồi trên ghế nhà trường, các bạn trẻ cần xác định rõ động lực học tập cũng như định hướng sẽ tham gia khai phá thị trường đất hiếm này.

Các nhà khoa học trao đổi các vấn đề liên quan chủ đề đất hiếm, đại dương và lòng đất.

Các chuyên gia trong và ngoài nước cùng tham luận tại hội thảo.

Trao đổi qua sóng trực tuyến, TS Phạm Anh Tuấn - chuyên gia địa kỹ thuật và môi trường xây dựng, Học viện Công nghệ hoàng gia KTH, Thụy Điển - cho rằng, giới trẻ ngày nay không chỉ là người thụ hưởng tri thức mà phải là người sáng tạo tri thức mới. Làm chủ đất hiếm phải bắt đầu từ việc làm chủ “tri thức hiếm”. TS Anh Tuấn mong các nhà khoa học trẻ đóng vai trò là những đại sứ và cầu nối tri thức - công nghệ - cộng đồng.

Các chuyên gia, nhà khoa học cùng đông đảo sinh viên dự hội thảo. Ảnh: Ngô Tùng

Ngô Tùng