Vụ hàng chục nghìn tấn dầu ăn động vật bán cho người: Hệ lụy khôn lường

Dầu ăn trong chăn nuôi được 'hô biến' thành sản phẩm dành cho người. Ảnh: VTV

Thực tế, dầu ăn cho thức ăn chăn nuôi chủ yếu để bổ sung chất béo, thường là dầu thô, không qua tinh chế, nên vẫn còn lẫn nhiều tạp chất.

Đầu độc cộng đồng là tội ác

Tối 24/6, bản tin của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) đã phanh phui nhãn hiệu dầu ăn OFOOD của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food bị phát hiện bán ra thị trường với số lượng cực lớn - hàng chục nghìn tấn, dưới danh nghĩa dầu ăn cho người. Tuy nhiên, đây thực chất là dầu thực vật dùng để sản xuất thức ăn chăn nuôi, không đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Để che mắt cơ quan chức năng, nhóm chủ mưu sử dụng đường ống ngầm để bơm dầu từ bồn chứa nguyên liệu dành cho vật nuôi sang bồn chứa dầu dùng cho người. Sau đó, các đối tượng công bố sản phẩm là dầu ăn bổ sung vitamin A. Tuy nhiên, kết quả kiểm nghiệm của cơ quan chức năng cho thấy, không hề có vitamin A trong sản phẩm.

Để hợp thức hóa quy trình, các đối tượng lập hàng loạt công ty bình phong, công bố sản phẩm thực phẩm giả mạo rồi sau đó đưa đi tiêu thụ rộng rãi. Nơi tiêu thụ chính là các bếp ăn công nghiệp, nhà hàng, làng nghề sản xuất bánh kẹo, bim bim, đồ ăn vặt…

Theo cơ quan chức năng, các đối tượng hưởng lợi bất chính từ chênh lệch giá giữa dầu ăn cho người (cao hơn 17%) so với dầu dùng cho chăn nuôi, trốn thuế giá trị gia tăng (8% với dầu ăn, 0% với dầu chăn nuôi).

Theo VTV, Công an tỉnh Hưng Yên đã khởi tố 3 bị can cầm đầu, thu giữ hơn 1.000 tấn dầu nhập lậu. Trong vòng 3 năm gần đây, doanh thu của các công ty trong đường dây này lên tới hơn 8.200 tỷ đồng, với một số công ty hoạt động liên tục từ 10 - 14 năm, có doanh thu hằng năm ước tính khoảng 4.500 tỷ đồng.

Trước thông tin trên, đại diện Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khẳng định, theo quy định tại Điều 39 Nghị định số 15/2018 của Chính phủ, mặt hàng dầu thực vật thuộc nhóm sản phẩm do Bộ Công Thương chịu trách nhiệm quản lý Nhà nước về an toàn thực phẩm. Việc quản lý này bao gồm toàn bộ chuỗi sản xuất, chế biến, kinh doanh và lưu thông trên thị trường.

Cục An toàn thực phẩm cảnh báo, loại dầu trên tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Để phòng ngừa rủi ro và bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, đặc biệt là bếp ăn tập thể và đơn vị cung cấp suất ăn sẵn cần yêu cầu nhà cung cấp làm rõ hồ sơ công bố, hồ sơ nguyên liệu của sản phẩm, không chỉ dựa vào bao bì, nhãn mác.

Đồng thời, không sử dụng nguyên liệu không đúng mục đích công bố trong chế biến thực phẩm, kể cả khi có đủ hóa đơn, chứng từ. Khi phát hiện nghi ngờ, các cơ sở cần thông tin kịp thời tới cơ quan chức năng để xử lý theo quy định.

Dầu thô chỉ nên được dùng trong chăn nuôi

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và Thực phẩm, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội so sánh, việc con người không ăn cám lợn cũng tương tự việc không thể sử dụng dầu ăn dành cho động vật. Chuyên gia nhấn mạnh, không thể lẫn lộn giữa thức ăn dành cho người với động vật. Do đó, việc để con người sử dụng dầu ăn cho động vật là phạm luật.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh lý giải, nhu cầu về an toàn thực phẩm và giá trị dinh dưỡng dùng cho động vật khác với con người. Trong đó, có thể kể đến một số yếu tố như độ tinh khiết, ngưỡng an toàn,.. đều khác nhau. Dầu ăn dành cho động vật không được tinh chế. Thực tế, cả dầu ăn dành cho người và động vật đều có gốc dầu, được khai thác từ củ lạc, đậu tương hoặc các hạt khác.

Tuy nhiên, với dầu ăn dành cho người, trước khi đưa vào sử dụng phải được tinh chế. Qua đó, nhằm đảm bảo dầu ăn không chứa độc tố, hoặc nồng độ độc tố rất thấp. Tuy nhiên, với dầu ăn dành cho động vật, không cần trải qua nhiều công đoạn như vậy.

PGS Thịnh cho biết, dầu ăn cho thức ăn chăn nuôi chủ yếu để bổ sung chất béo, thường là dầu thô, không qua tinh chế, nên vẫn còn lẫn nhiều tạp chất. Những tạp chất này động vật có thể tiêu hóa được, nhưng với con người lại có thể gây hại cho sức khỏe. Vì vậy, chuyên gia nhấn mạnh, dầu ăn cho thức ăn chăn nuôi chỉ nên dùng trong chăn nuôi, tuyệt đối không được sử dụng để chế biến thực phẩm cho người.

Chuyên gia đồng thời cảnh báo, dầu ăn dành cho động vật có thể gây hại về lâu về dài khi con người sử dụng. Hậu quả sức khỏe không xảy ra ngay lập tức, nhưng có thể tác động từ từ.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, bằng cảm quan, nếu tinh ý, người dùng có thể phân biệt được dầu thô và dầu đã qua tinh chế. Cụ thể dầu thô sẽ có mùi khó chịu hơn, màu sắc cũng đậm hơn so với dầu đã qua tinh chế.

Vì vậy, người tiêu dùng khi lựa chọn dầu ăn cần lưu ý về màu sắc cũng như mùi vị của loại dầu đó. Thông thường, các loại dầu ăn dành cho người sẽ có màu nhạt hơn, không có mùi hôi, tạp chất.

Theo chuyên gia này, để tránh sử dụng phải dầu ăn không đạt chất lượng, cần chú ý tới hai khía cạnh. Trước hết, nhà sản xuất cần có trách nhiệm đối với sức khỏe con người, tuân thủ pháp luật, không nên vì lợi nhuận mà gây hại cho người tiêu dùng. Mặt khác, người tiêu dùng cũng cần tỉnh táo, biết cách tự bảo vệ sức khỏe của mình.