Viết tiếp khát vọng mở đường từ 'chảo lửa'

Kỳ tích dưới mưa bom, bão đạn

Bước sang tuổi 98, câu chuyện về những ngày hừng hực khí thế mở đường chi viện chiến lược Trường Sơn của kỹ sư, công nhân, thanh niên xung phong (TNXP) ngành GTVT vẫn được ông Đào Thanh, Bí thư Đảng ủy đầu tiên của Cục Công trình I (tiền thân của Tập đoàn Cienco4 sau này) kể lại tỉ mỉ.

Đường 20/7 - cửa khẩu thứ 3 vượt qua Tây Trường Sơn - do Cục Công trình I thi công (1967).

Trong câu chuyện có đôi lần ngắt quãng, tiếng bom đạn thuở nào như vẫn còn văng vẳng bên tai, chiến trường khốc liệt như hiển hiện ngay trước mắt. Một trong những "bản hùng ca" được nhắc nhớ chính là đường 20 tháng 7.

Sau thắng lợi bẻ gãy chiến lược bình định của Mỹ, cục diện chiến trường miền Nam chuyển sang thế chiến dịch lớn, đòi hỏi lực lượng GTVT nỗ lực lớn hơn trong vùng giáp ranh với chiến trường, phục vụ nhu cầu quân sự.

Giữa năm 1967, Chính phủ quyết định mở một con đường nối QL15A ở Lệ Ninh (Quảng Bình) với tuyến số 9 thuộc vùng địch kiểm soát và đặt tên là đường 20 tháng 7.

Cục Công trình I được giao nhiệm vụ thi công tuyến đường này. Hơn 6.000 cán bộ, công nhân, TNXP, 40 máy gạt và hàng trăm thiết bị khác đã lên đường với tinh thần không đạn bom nào có thể ngăn nổi.

"Thi công được khoảng 10km, địch phát hiện. Chúng ráo riết dội bom đến nỗi suốt dọc đường không còn nguyên một chiếc lá khô, công trường khi ấy thành "chảo lửa". Song, công nhân và các TNXP vẫn kiên cường chiến đấu, bám tuyến để mỗi ngày mở thêm 1km đường", ông Thanh kể.

Nhớ lại thuở đầu Cục Công trình được chuyển từ Hà Nội vào Nghệ An, đổi tên thành Cục Công trình I nhận nhiệm vụ xây dựng, đảm bảo giao thông các tuyến đường trọng điểm Khu IV cũ, ông Thanh cho biết: Tiếp nhận công việc tại khu IV, bên cạnh khoảng 3.000 kỹ sư, công nhân chuyên nghiệp, Cục còn có tới 15.000 TNXP từ Nam Định, Thái Bình, Hà Tĩnh… để bắt tay vào công trình đầu tiên là đường 21.

Khó khăn vô cùng lớn, việc thi công chủ yếu dùng sức người nhưng mặt trận đường 21 vẫn lập nên kỳ tích. Chỉ trong 420 ngày đêm, hàng nghìn công nhân, TNXP đã chọc thủng 53km rừng già mở tuyến mới từ ngã ba Thạch Nhọc - Tân Đức, chia lửa cho mặt trận đường từ Địa Lợi - La Khê tuyến 15A bị uy hiếp.

6 tháng phá núi làm xong 120km đường

Nhớ lại khoảng thời gian đi trong "mưa bom, bão đạn" mở những trục đường dọc - ngang ở Trường Sơn, đường 20 Quyết Thắng, Thiếu tướng Võ Sở nguyên Bí thư Đảng ủy, Phó Tư lệnh Binh đoàn 12, Chủ tịch Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh kể, cuối năm 1965, đường 128 đã xây dựng xong nhưng bình độ thấp, mùa mưa khu vực Seng Phan thành một túi nước mênh mông. Đường 128 và 129 không sử dụng được.

Trước tình thế đó, Bộ Tư lệnh 559 (do Thiếu tướng Phan Trọng Tuệ là Tư lệnh kiêm Chính ủy) đã báo cáo và được Quân ủy Trung ương đồng ý mở thêm một tuyến vượt khẩu sang Lào tại huyện Bố Trạch, Quảng Bình (cũ), phá thế độc đạo của tuyến đường 12 qua đèo Mụ Giạ. Mục tiêu đến mùa khô 1966-1967 phải có đường ngang phục vụ vận chuyển.

Với yêu cầu cấp thiết của chiến trường, đoàn khảo sát do ông Nguyễn Nam Hải (nguyên là Viện phó Viện Thiết kế giao thông) làm trưởng đoàn nhanh chóng chia thành hai mũi nhập tuyến nghiên cứu 12 ngày liên tục.

Ngày 21/1/1966, đúng mùng 1 tết Bính Ngọ, Phó tư lệnh Nguyễn Tường Lân ra lệnh nổ bộc phá đầu tiên mở màn chiến dịch "Chọc thủng Trường Sơn, mở đường Thắng lợi".

"Đường 20 đi qua hệ thống núi đá rất lớn. Bộc phá nổ xong, anh em lại treo mình trên núi khoan từng mét để thông đường. Lúc đầu, ai cũng nghĩ phải mất từ 1-2 năm mới xong. Song, với sự nỗ lực làm ngày, làm đêm của bộ đội Trường Sơn, cán bộ kỹ thuật, công nhân giao thông, 120km đường 20 được hoàn thành chỉ trong chưa đầy 6 tháng", Thiếu tướng Võ Sở kể.

Dấu ấn trí tuệ kỹ sư ngành GTVT

Bước qua thời chiến, hàng vạn cán bộ, kỹ sư, công nhân giao thông lại viết tiếp sứ mệnh "đi trước mở đường", tham gia công cuộc kiến thiết, phát triển đất nước.

Cao tốc đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo đưa vào khai thác năm 2024.

Theo PGS. TS Tống Trần Tùng, cố vấn kỹ thuật của Bộ trưởng Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng), bằng khát vọng và ý chí tự lực, tự cường, ngay từ sớm, kỹ sư, công nhân giao thông đã làm chủ công nghệ thi công những công trình quy mô, có tính chất kỹ thuật phức tạp.

Cầu Quán Hàu bê tông dự ứng lực và Rạch Miễu dây văng nhịp lớn là những công trình đầu tiên đánh dấu sự làm chủ hoàn toàn về thiết kế, chế tạo thiết bị, thi công xây dựng, khẳng định bản lĩnh, trí tuệ của những người thợ cầu đường…

Trên tuyến cao tốc Bắc - Nam đoạn Vũng Áng - Bùng còn nguyên mùi nhựa mới, ông Vũ Đức Nhận, Phó tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành cho hay, cầu sông Gianh dài 2,8km trên địa chất phức tạp, hầu hết là hang caster (hang rỗng) được thần tốc hoàn thành trong 20 tháng thay vì mất khoảng 30 tháng như thông thường.

Tiên phong làm chủ công nghệ thi công hầm đường bộ tại Việt Nam, bước vào dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, hành trang của Tập đoàn Đèo Cả không chỉ là kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thi công qua hàng chục công trình hầm quy mô lớn mà còn là một "bí kíp" cải tiến, tối ưu thời gian thi công - phương pháp đào hầm "hệ Đèo Cả".

Theo ông Nguyễn Quang Huy, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả, giải pháp này giúp gia tăng không gian trong thi công hầm, phân chia hầm thành nhiều hầm nhỏ kết hợp với đào gương nghiêng và phun gia cố ngay sau khi khai đào. Mục đích nhằm rút ngắn thời gian thi công, tăng an toàn chịu lực của kết cấu thi công.

Giải pháp đã mang lại hiệu quả rõ rệt trong quá trình thi công các công trình hầm tại dự án Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, giúp thời gian thi công vượt tiến độ từ 3-4 tháng. Riêng hầm số 3 có chiều dài 3,2km vượt 8 tháng so với tiến độ hợp đồng.

Hai đầu đất nước ngày càng gần hơn

Ông Nguyễn Thế Minh, Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, từ hơn 1.100km cao tốc năm 2020, đến nay, tổng chiều dài cao tốc được hoàn thành, đưa vào khai thác trên cả nước đạt 2.476km (gồm cả 208km cao tốc đưa vào khai thác dịp 19/8/2025).

Theo kế hoạch từ nay đến cuối năm, Bộ Xây dựng và các địa phương cần hoàn thành thêm khoảng 733km đường bộ cao tốc. Trong đó, các địa phương có 11 dự án, tổng chiều dài 289km. Bộ Xây dựng là cơ quan chủ quản 11 dự án, tổng chiều dài 444km.

Các dự án đang và sắp được triển khai là cơ sở để Bộ Xây dựng, các địa phương phấn đấu đạt mục tiêu trên 3.000km vào năm 2025 và 5.000km vào năm 2030.

"Tính toán cho thấy, nếu đi theo QL1 và một số đoạn cao tốc đã xong, chặng Cao Bằng - Cà Mau có tổng chiều dài khoảng 2.234km. Khi mục tiêu 3.000km cao tốc đạt được, cao tốc được nối thông từ Cao Bằng đến Cà Mau, quãng đường được rút ngắn chỉ còn 2.156km.

Không chỉ rút ngắn khoảng cách, các tuyến cao tốc sau khi hoàn thành, đưa vào khai thác sẽ mở ra không gian, dư địa mới để các tỉnh, thành kêu gọi, thu hút nhà đầu tư", ông Minh chia sẻ.

Nam Khánh