Viết sao cho hay, viết sao cho tốt

Ảnh: Vương Thái

Cuối năm 1924, sau nhiều năm hoạt động tại Pháp, Liên Xô, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc bí mật đến Quảng Châu (Trung Quốc) hoạt động cách mạng. Tại đây, Người chuẩn bị tổ chức xuất bản Báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội, tổ chức tiền thân quan trọng nhất của Đảng ta. Số đầu của báo ra ngày 21-6-1925 và được xuất bản hằng tuần.

Người làm báo Việt Nam hôm nay may mắn và hạnh phúc khi được chứng kiến sự phát triển vượt bậc và những thay đổi ngoạn mục của thế giới hiện đại. Đương nhiên, các thế hệ đi trước đã có những đóng góp to lớn, làm nên những trang sử vẻ vang của báo chí, góp phần vào những thắng lợi vĩ đại của dân tộc ta trong thế kỷ XX. Cách tốt nhất để kỷ niệm một sự kiện lịch sử là cùng nhau làm thật tốt những công việc còn dang dở và bắt tay ngay vào những nhiệm vụ khó nhất cần tư duy đột phá. Gần 40 năm đổi mới đã mang lại những thành tựu to lớn, làm thay đổi diện mạo đất nước, trong đó có sự vươn mình mạnh mẽ của báo chí. Báo chí vừa giữ vững vai trò tuyên truyền các nhân tố mới, điển hình tiên tiến, tổng kết thực tiễn, vừa dũng cảm đấu tranh chống tiêu cực, phản bác luận điệu sai trái. Nhiều tác phẩm báo chí không chỉ thu hút công chúng mà còn góp phần đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển.

Thời gian qua, báo chí đã truyền tải sinh động các chủ trương lớn của Đảng về sắp xếp, tinh gọn bộ máy và quyết tâm xử lý những “điểm nghẽn” cản trở phát triển. Bắt đầu từ Đại hội XIV, đất nước sẽ bước vào chặng đường phát triển mới với cuộc cách mạng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trong hành trình này, Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) không chỉ là tập đoàn dầu khí truyền thống mà còn là trung tâm công nghiệp, dịch vụ và trụ cột năng lượng, mang sứ mệnh phát triển bền vững, đổi mới công nghệ và bảo đảm an ninh năng lượng cho đất nước.

Từ đây những chân trời rộng lớn đang mở ra. Vai trò, nhiệm vụ của báo chí cũng nặng nề hơn, vượt lên, xứng tầm một nền báo chí bản lĩnh, sâu sắc, giữ vai trò dẫn dắt dòng chảy thông tin trong kỷ nguyên số. Công chúng mong muốn ngày càng xuất hiện nhiều hơn nữa những cây bút, những tác phẩm báo chí tầm vóc, chuyển tải được những bước chuyển mình to lớn của Đảng, của dân tộc, có giá trị cao về chính trị, tư tưởng, văn hóa.

Năm 2025, toàn Đảng, toàn dân ta đã và đang triển khai những chủ trương, nhiệm vụ to lớn, không ít khó khăn, thách thức. Vấn đề là, những người làm báo với tư cách là nhân chứng và người kể chuyện của thời đại phải làm gì, làm như thế nào để tập trung tuyên truyền toàn diện, sâu sắc, hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm? Những đề tài phong phú, hấp dẫn hiện nay vừa là cơ hội, vừa là “phép thử” đối với mỗi cơ quan báo chí và mỗi nhà báo: Tinh gọn bộ máy chính trị sao cho hiệu lực, hiệu quả; chuyển đổi số quốc gia; chiến lược khả thi cho phát triển khu vực kinh tế tư nhân; công tác xây dựng và thi hành pháp luật được coi là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế.

Mỗi cơ quan báo chí vừa phải tuyên truyền những nội dung mới, chưa có tiền lệ, vừa phải thông tin, bình luận, quảng bá hình ảnh bằng các công nghệ tiên tiến nhất, từ đó cho ra đời những tác phẩm báo chí đa dạng, hiện đại. Những công nghệ tiên tiến đang hằng ngày, hằng giờ tác động mạnh tới báo chí, như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây (Cloud Computing), dữ liệu lớn (Big Data), internet vạn vật (IoT)... Công chúng đang trở thành nhà truyền thông cho chính họ; cho những cộng đồng mà họ muốn đưa thông tin, chia sẻ ý tưởng. Như vậy, để làm tròn vai, cùng với lợi thế của thời đại thông tin số, báo chí phải đối mặt với thách thức số hóa. Chỉ có một bộ não trí tuệ mới có thể “phát sáng”. Đúng như câu ngạn ngữ của người Tây Ban Nha: “Thứ khiến người ta phát ra ánh sáng không phải là châu ngọc trên quần áo mà là trí tuệ sâu trong tâm hồn”.

Thời nào cũng vậy, người làm báo tận tụy, say mê, phải bản lĩnh, tỉnh táo. Nghề báo suy cho cùng là cả đời viết về cái thật, cái mới, cái điển hình, với góc nhìn, cách diễn đạt phù hợp với hoàn cảnh, với tâm lý bạn đọc. Về cái thật, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhắc nhở, trước tiên đề tài cho người cầm bút là “những điều mắt thấy, tai nghe”. Nghĩa là viết báo trước tiên phải đúng sự thật, bắt nguồn từ thực tế cuộc sống với những con số, sự kiện được xem xét kiểm tra, chọn lọc. Sự thực vừa là sức mạnh của tác phẩm cũng đồng thời là thước đo đạo đức của người làm báo chân chính.

Cái mới trong báo chí trước tiên là cái vừa xảy ra, nóng bỏng. Chuyện Trung Đông nóng bỏng cuộc chiến Israel - Hamas. Nam Á, thùng thuốc súng Ấn Độ - Palestin đang bị kích nổ. Mỹ áp thuế cao ngất lên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ... Báo chí thế giới thông tin trực tiếp, rồi bình luận sắc sảo về một tuyên bố của một nhân vật chính trị có thể “xoay chuyển thế giới”. Không phải bây giờ mà cách đây đúng 20 năm (2005), khi viết cuốn sách “Thế giới phẳng”, Thomas Loren Friedman - nhà báo, nhà bình luận người Mỹ, người 3 lần nhận Giải thưởng Pulitzer danh giá, đã nói, đại ý: “Tôi tạm khép lại quyển sách in giấy ở đây. Giá như có quyển sách điện tử thì tôi sẽ điều chỉnh, bổ sung hằng ngày”.

Cố nhiên, mới, không chỉ là những vấn đề thời sự. Có những sự vật, hiện tượng cách đây hàng trăm, hàng nghìn năm, loài người đã biết đến, nhưng nay vẫn rất mới. Xưa như trái đất, cũ như mặt trăng mà mới vô cùng. Năm 2024, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ... công bố kế hoạch trong những năm tới sẽ đưa xe tự hành lên khám phá bề mặt mặt trăng và từ đây có thể tìm kiếm nguồn nước và các khoáng chất quý hiếm...

Viết sao cho hay, viết sao cho tốt

Về tuyên truyền điển hình, có ý kiến cho rằng, cách làm này không còn phù hợp trong cơ chế thị trường. Chỗ nào cũng thấy sợ trách nhiệm, đùn đẩy, né tránh, ai cũng không hài lòng nhưng rồi ai cũng giơ tay đồng ý (!). Như thế làm gì có động lực, làm gì có điển hình? Thưa rằng, thời toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, thời cách mạng công nghiệp 4.0, xuất hiện không ít các cá nhân, tập thể tiêu biểu - những con người của hôm nay. Người làm báo có con mắt tinh đời phát hiện nhân tố mới từ khi còn là nụ, mầm chứ không đợi đến khi thành cây, ra hoa, kết trái.

Sống trong đời sống cần có một tấm lòng. Nhà báo cả đời lăn lộn, “ngập lụt” trong tin tức, tấm lòng nhân ái, con mắt tin tường, đôi tai thính nhạy sẽ giúp chúng ta nhận ra những hạt vàng lấp lánh. Sống đã rồi hãy viết. Sự thật vốn đã rất phong phú, rất hay rồi, cứ viết sao cho hay, cho tốt, không phải “bịa đặt” gì thêm, nhà thơ Tố Hữu đã nói như thế. Lời dặn ấy nhắc lại trong ngày kỷ niệm Báo chí Cách mạng tròn 100 tuổi vẫn nóng hổi giữa lòng tay.

Hải Đường