Việt Nam - WIPO ký kết hợp tác toàn diện về sở hữu trí tuệ

Bản ghi nhớ - cơ sở pháp lý mở đường cho thương mại hóa

Việc ký kết Bản ghi nhớ hợp tác giữa Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam và WIPO không chỉ thể hiện sự ghi nhận quốc tế đối với những bước tiến của Việt Nam trong đổi mới sáng tạo, mà còn có ý nghĩa pháp lý quan trọng. Đây là văn kiện khung, định hướng cho các hoạt động phối hợp song phương, từ hoạch định chính sách, hoàn thiện pháp luật, đến triển khai các công cụ quốc tế về đăng ký, quản lý và thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ.

Chia sẻ tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, sau giai đoạn thoát nghèo và trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển thứ ba, hướng tới trở thành nước thu nhập cao, dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trong tiến trình này, sở hữu trí tuệ đóng vai trò đặc biệt quan trọng.

Theo Bộ trưởng, trong bộ ba "khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số" Việt Nam coi đổi mới sáng tạo là trọng tâm. Quan điểm phát triển được xác định là "đổi mới sáng tạo toàn dân", mọi người dân đều có thể khởi nghiệp, sản xuất, kinh doanh dựa trên công nghệ số, tri thức khoa học và tinh thần sáng tạo.

Từ định hướng trên, Bộ trưởng đề nghị WIPO hỗ trợ Việt Nam xây dựng bản đồ sáng chế cho 11 nhóm công nghệ chiến lược mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt hồi tháng 6/2025. Đây là bước đi được đánh giá mang tính then chốt, giúp Việt Nam nhanh chóng làm chủ công nghệ, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D), qua đó hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao dựa trên tri thức và sáng tạo.

Ngoài việc lập bản đồ sáng chế, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đề nghị WIPO tư vấn cho Việt Nam về kiến trúc nền tảng số quản lý sở hữu trí tuệ, dựa trên việc nâng cấp phần mềm IPAS hiện đang được Cục Sở hữu trí tuệ vận hành. Bộ trưởng cho biết, Việt Nam mong muốn có một nền tảng "vừa mang tính quốc tế, vừa phù hợp với đặc thù trong nước". Khi hệ thống hoàn thiện, Việt Nam cam kết sẵn sàng chia sẻ cho các quốc gia khác thông qua WIPO, góp phần thúc đẩy sự phát triển chung.

Một đề xuất quan trọng khác là WIPO hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ thống đo lường tác động của đổi mới sáng tạo đối với tăng trưởng kinh tế. Theo Bộ trưởng, đây là "chìa khóa" để khuyến khích các quốc gia, trong đó có Việt Nam, gia tăng đầu tư cho nghiên cứu và phát triển. Việt Nam cũng khẳng định sẵn sàng tham gia thử nghiệm các sáng kiến mới của WIPO về thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên phạm vi toàn cầu.

Cục Sở hữu trí tuệ và WIPO đã ký kết Bản ghi nhớ hợp tác toàn diện trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ (Ảnh: MOST)

Theo nội dung thỏa thuận, Việt Nam và WIPO sẽ hợp tác trên nhiều lĩnh vực ưu tiên: hoàn thiện khung pháp lý và chiến lược sở hữu trí tuệ; tăng cường sử dụng hệ thống đăng ký quốc tế; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp; thúc đẩy hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp; đào tạo nhân lực; ứng dụng số và trí tuệ nhân tạo trong thẩm định; cũng như cơ chế giải quyết tranh chấp.

Đáng chú ý, Bản ghi nhớ lần này mang tính ràng buộc định hướng về pháp lý, là căn cứ để hai bên triển khai các dự án, chương trình cụ thể. Việc chuyển từ bảo hộ đơn thuần sang thương mại hóa tài sản trí tuệ đòi hỏi khung khổ pháp luật linh hoạt nhưng chặt chẽ, giúp quyền sở hữu trí tuệ thực sự trở thành “tài sản” có thể định giá, mua bán, chuyển nhượng, cấp phép và khai thác trên thị trường.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đề nghị WIPO hỗ trợ Việt Nam xây dựng bản đồ sáng chế cho 11 nhóm công nghệ chiến lược đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đồng thời tư vấn kiến trúc nền tảng số quản lý sở hữu trí tuệ dựa trên việc nâng cấp phần mềm IPAS. Đây đều là những bước đi quan trọng nhằm hình thành cơ sở dữ liệu và công cụ pháp lý hiện đại, vừa phù hợp thông lệ quốc tế, vừa thích ứng đặc thù trong nước.

Toàn cảnh buổi làm việc (Ảnh: MOST)

Sở hữu trí tuệ - công cụ pháp lý để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Tại buổi làm việc, Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang đánh giá cao những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam. Chỉ trong một thập kỷ, Việt Nam đã tăng 32 bậc trong Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), từ vị trí 76 (năm 2013) lên 44 (năm 2023). Theo ông, Việt Nam là minh chứng rõ nét cho việc một quốc gia đang phát triển có thể sử dụng sở hữu trí tuệ như một công cụ pháp lý và chính sách hữu hiệu để bứt phá.

Ông cũng cho rằng các sáng kiến của Việt Nam, điển hình như Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII), đã tạo nên khung tham chiếu pháp lý - chính sách, được nhiều quốc gia quan tâm học hỏi. Về đề xuất lập bản đồ sáng chế, ông nhấn mạnh đây sẽ là “công cụ mạnh” giúp định hướng R&D, hỗ trợ hoạch định chính sách công nghệ và sở hữu trí tuệ dựa trên bằng chứng pháp lý rõ ràng.

Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức đang trở thành động lực chính cho tăng trưởng, việc Việt Nam ký kết Bản ghi nhớ với WIPO không chỉ củng cố nền tảng pháp lý quốc gia về sở hữu trí tuệ, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, từ đó tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sẽ có thêm hành lang pháp lý an toàn để bảo vệ, khai thác và thương mại hóa sản phẩm trí tuệ, tránh rủi ro tranh chấp trong quá trình hội nhập.

Thỏa thuận này cũng tạo điều kiện thúc đẩy hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp, đưa kết quả nghiên cứu ra thị trường trên cơ sở pháp lý minh bạch, góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững. Bên cạnh đó, cơ chế giải quyết tranh chấp về sở hữu trí tuệ - một điểm nhấn trong thỏa thuận- được kỳ vọng sẽ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân, tạo niềm tin cho hoạt động đầu tư vào công nghệ và sáng tạo.

Có thể nói, việc ký kết Bản ghi nhớ hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và WIPO đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, đưa quan hệ hợp tác từ chiều rộng sang chiều sâu, từ định hướng chung sang ràng buộc pháp lý cụ thể. Văn kiện này không chỉ củng cố hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ của Việt Nam theo chuẩn mực quốc tế, mà còn góp phần đưa tài sản trí tuệ trở thành nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội. Bằng việc chủ động ký kết, triển khai và vận dụng hiệu quả các thỏa thuận quốc tế, Việt Nam đang chứng tỏ quyết tâm xây dựng một hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch và hội nhập, tạo động lực mạnh mẽ cho mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao dựa trên tri thức và sáng tạo.

Các đại biểu chụp hình lưu niệm (Ảnh: MOST)

Nguyệt Thương