Việt Nam vẫn còn thiếu thương hiệu trái cây quốc gia

Hội nghị có sự tham dự của các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, hiệp hội rau quả, các tham tán thương mại và lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật... Ảnh: Lê Hồng Nhung - Mekong ASEAN

Tại sự kiện, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho biết, Việt Nam đã thu về 7,1 tỷ USD từ xuất khẩu rau quả ra thế giới năm 2024, tăng 28% so với năm 2023. Về chủng loại, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thanh long của Việt Nam đạt 534 triệu USD, giảm 15,6% so với năm trước; xoài đạt 371 triệu USD, tăng 45% YoY; vải đạt 31 triệu USD, giảm 40% YoY; nhãn đạt 70 triệu USD, tăng 300% YoY...

Tổng thư ký Vinafruit cho rằng, Việt Nam đang có nhiều lợi thế để ngành rau quả phát triển và mở rộng thị trường xuất khẩu. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 1,2 triệu ha cây ăn trái với đa dạng chủng loại, sản lượng đạt hơn 12 triệu tấn/năm.

Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã đã chủ động đầu tư vào công nghệ sản xuất, bảo quản, chế biến và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, VietGAP, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh.

Ngành rau quả cũng đang đẩy mạnh chế biến sâu, chế biến tinh, giúp ngành gia tăng giá trị sản phẩm, đa dạng hàng hóa (nước ép, trái cây sấy khô, đông lạnh...) và giảm áp lực phụ thuộc vào trái cây tươi.

Việt Nam có diện tích cây ăn trái đa dạng với nhiều mặt hàng xuất khẩu sang các thị trường lớn, khó tính như Mỹ, EU, Hàn Quốc... Ảnh minh họa: Lê Hồng Nhung - Mekong ASEAN

Tuy nhiên, ngành rau quả Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức, đặc biệt khi ngành phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu truyền thống. Hiện Trung Quốc là thị trường xuất khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam, chiếm đến 65 – 70% tổng kim ngạch trong giai đoạn trước năm 2025.

Bên cạnh đó, các mặt hàng như vải, nhãn, xoài, chôm chôm, thanh long, sầu riêng... có tính mùa vụ cao nên việc bảo quản sau thu hoạch như thế nào, vận chuyển và tiêu thụ ra sao khi lượng hàng lớn cũng là bài toán nan giải.

Dù đã cải thiện, nhiều sản phẩm rau quả Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường khó tính (EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc) về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kiểm dịch thực vật, truy xuất nguồn gốc. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún cũng gây khó khăn trong việc áp dụng quy trình sản xuất đồng bộ.

Công nghệ sau thu hoạch và logistics còn yếu như hạ tầng kho lạnh và vận chuyển lạnh chưa đủ phát triển bao phủ các khâu, chi phí vận chuyển cao, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm tươi và khả năng cạnh tranh.

Các quy định nhập khẩu của nhiều thị trường thay đổi thường xuyên, đòi hỏi doanh nghiệp phải cập nhật liên tục, điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp SME. Rau quả Việt Nam còn phải cạnh tranh với sản phẩm cùng loại của các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới như Thái Lan, Philippines, Malaysia, Nam Mỹ...

Khả năng quảng bá, xây dựng thương hiệu và thâm nhập sâu vào các kênh phân phối hiện đại ở các thị trường mới của doanh nghiệp còn hạn chế. Nhiều sản phẩm vẫn xuất khẩu dưới dạng thô hoặc qua trung gian của các công ty nước ngoài...

Hội nghị giao ban Thương vụ tháng 6/2025 diễn ra theo cả hình thức trực tuyến và trực tiếp. Ảnh: Lê Hồng Nhung - Mekong ASEAN

Dưới góc độ doanh nghiệp, là đơn vị xuất khẩu quả vải, Tổng giám đốc Ameii Việt Nam Ngô Thị Thu Hồng cho rằng, doanh nghiệp phải đưa ra nhiều phương án đầu tư về kỹ thuật do các nước không thống nhất về yêu cầu kiểm dịch.

Đồng thời, việc chưa được chấp nhận trung tâm chiếu xạ tại miền Bắc cũng tạo thế khó cho doanh nghiệp xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt trong việc bảo quản chất lượng trái vải. Hiện nay, Mỹ mới chỉ chấp nhận cơ sở chiếu xạ ở khu vực phía Nam. Do đó, doanh nghiệp ngoài Bắc phải vận chuyển vải vào miền Nam để chiếu xạ, sau đó mới xuất khẩu đến Mỹ.

Trong câu chuyện thương hiệu, theo ông Nguyễn Đình Tùng – Tổng giám đốc Vina T&T Group, Việt Nam dù có nhiều loại trái cây ngon nhưng đến hiện tại vẫn chưa xây dựng được thương hiệu trái cây quốc gia. Trong khi đó, nhiều nước đã thành công trong việc xây dựng thương hiệu riêng, đơn cử kiwi của New Zealand, táo của Mỹ hay nho mẫu đơn của Hàn Quốc.

“Chúng ta nên quảng bá sản phẩm đặc trưng của Việt Nam, tạo thành thương hiệu để người tiêu dùng thế giới đều muốn thưởng thức”, ông Tùng chia sẻ.

Trong bối cảnh trên, bà Hồng kiến nghị Bộ Công Thương, cơ quan Thương vụ giới thiệu đơn vị uy tín cung cấp chuyển giao công nghệ chế biến sâu cho mặt hàng nông sản, đặc biệt là mặt hàng có giá trị kinh tế cao nhưng thời gian bảo quản ngắn.

“Đối với nông sản tươi như trái vải, trái nhãn xuất khẩu sang các thị trường xa, ngoài việc kiểm soát vùng nguyên liệu, đảm bảo chất lượng, công nghệ bảo quản chế biến cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm,” bà Hồng nhận định.

Về phía hiệp hội, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho rằng, hệ thống Thương vụ cần phối hợp với doanh nghiệp quảng bá thương hiệu trái cây của Việt Nam gắn liền với chất lượng và sự an toàn; tổ chức các hoạt động như sự kiện nếm thử, trưng bày sản phẩm để quảng bá rau quả Việt Nam...

Theo ông Nguyên, các Thương vụ có thể phối hợp với các đại sứ, Tổng Lãnh sự Việt Nam tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, các sự kiện triễn lãm chuyên sâu về rau quả bằng kết nối giao thương (Business Matching), sắp xếp các buổi gặp gỡ trực tiếp giữa doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam với các nhà nhập khẩu, nhà phân phối lớn, hệ thống siêu thị và chuỗi bán lẻ tại nước sở tại.

Thương vụ cũng cần chủ động nghiên cứu, phân tích sâu sắc về nhu cầu, thị hiếu, quy định nhập khẩu, hàng rào kỹ thuật (SPS, TBT), thuế quan và các đối thủ cạnh tranh của từng thị trường mục tiêu như Mỹ, EU, Trung Quốc...

Lê Hồng Nhung