Việt Nam trong hệ sinh thái mới của Meta và AI toàn cầu

Meta xây dựng một hệ sinh thái ngày càng đa dạng và đồ sộ.

Không chỉ là một doanh nghiệp công nghệ, Meta còn là một đối tác đồng hành trong hành trình xây dựng năng lực số của quốc gia. Trong vài năm trở lại đây, Meta đã triển khai một chuỗi chương trình có chiều sâu và hướng đến tính bền vững, tập trung vào ba mũi nhọn: đào tạo kỹ năng số, phát triển năng lực AI, hỗ trợ cộng đồng sáng tạo.

Meta và chiến lược đầu tư vào giáo dục, đào tạo AI, kết nối cộng đồng sáng tạo Việt Nam

Tiêu biểu là chương trình We Think Digital - Tư duy thời đại số, được Meta triển khai cùng Vietnet-ICT và các trường đại học lớn, đã đào tạo hơn 800.000 sinh viên, 80.000 giáo viên và 25.000 phụ huynh về kỹ năng số và an toàn trực tuyến. Đây không đơn thuần là những khóa học kỹ thuật, mà là cách Meta đưa nhận thức về công dân số, tư duy phản biện và văn hóa an toàn trên mạng vào trường học Việt Nam.

Một bước tiến xa hơn là hợp tác giữa Meta và Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG Hà Nội (USSH) để xây dựng Khung năng lực trí tuệ nhân tạo (AI Competency Framework) dành cho sinh viên Việt Nam.

Sau 2 năm làm việc, dự án trở thành khung năng lực AI đầu tiên tại Việt Nam dành cho giáo dục đại học, giúp sinh viên hiểu và ứng dụng AI một cách có trách nhiệm, sáng tạo và nhân văn. Dự án này được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước khi sáp nhập vào Bộ Tài chính) đánh giá là nền tảng quan trọng để Việt Nam phổ cập kiến thức AI trong giai đoạn 2025 trở đi, với định hướng mở rộng sang các khóa học có tín chỉ cho sinh viên và giáo viên trong hệ thống đại học quốc gia.

Song song với giáo dục, Meta cũng đang đẩy mạnh xây dựng môi trường AI và hỗ trợ cộng đồng sáng tạo nội dung Việt Nam. Thông qua hợp tác với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Meta đã khởi động chương trình Vietnam Innovation Challenge 2025 (VIC 2025) với chủ đề ViGen, hướng tới việc xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở cho các mô hình AI lớn.

Đây là một bước đi chiến lược, bởi AI muốn hiểu và phục vụ tốt văn hóa, ngôn ngữ Việt Nam thì cần có dữ liệu do chính người Việt tạo dựng. Cùng với đó, Meta còn cung cấp hơn 12 bộ dữ liệu mã nguồn mở dành riêng cho Việt Nam, qua chương trình AI and Data for Good, hỗ trợ các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và startup phát triển các mô hình ngôn ngữ bản địa.

Ở góc độ sáng tạo, Meta ra mắt Meta AI và AI Studio tại thị trường Việt Nam, mở ra không gian mới cho các nhà sáng tạo nội dung sử dụng công cụ tạo hình ảnh, tạo nhân vật và tương tác thông minh. Các nền tảng này giúp những studio nhỏ, freelancer hay nghệ sĩ độc lập có thể ứng dụng AI vào công việc sáng tạo, từ quảng cáo, thiết kế đến sản xuất nội dung giải trí.

Đáng chú ý, tại Meta Marketing Summit 2025, Meta giới thiệu loạt giải pháp AI mới cho doanh nghiệp Việt Nam, từ công cụ tối ưu hóa tương tác khách hàng đến mô hình AI hỗ trợ sáng tạo nội dung tự động. Cùng lúc, Meta ký kết với Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam trở thành đối tác chiến lược trong chuyển đổi số, hướng tới cả lĩnh vực sản xuất thiết bị thực tế ảo. Những động thái đó cho thấy, Meta không chỉ muốn “xuất khẩu nền tảng”, mà muốn “đặt rễ” tại Việt Nam, cùng phát triển năng lực số và trí tuệ nhân tạo bản địa.

Từ một thị trường người dùng, Việt Nam đang dần trở thành một đối tác học tập, sáng tạo và cùng phát triển với Meta, nơi công nghệ toàn cầu được Việt hóa, và năng lực Việt được toàn cầu hóa.

Việt Nam và cơ hội trở thành “AI-literate nation”, quốc gia biết cách sống, học, và sáng tạo cùng AI

Nếu thế giới đang tiến vào kỷ nguyên mà năng lực đọc - viết - hiểu AI quan trọng chẳng kém kỹ năng đọc và viết chữ; thì Việt Nam đang ở giai đoạn có thể định hình bản sắc riêng trong cách “sống cùng AI”. Để trở thành một AI-literate nation, quốc gia mà công dân, doanh nghiệp và nhà trường đều hiểu, đánh giá và sáng tạo với trí tuệ nhân tạo, Việt Nam cần tiến hành đồng bộ trên 5 trụ cột sau.

Trụ cột đầu tiên là giáo dục và đào tạo, nền tảng cho mọi quốc gia thông minh. UNESCO từ năm 2021 đã công bố “AI Competency Framework for Students and Teachers” và “AI and Education: Guidance for Policy-makers”. Việt Nam hiện cũng đang sử dụng khung UNESCO này để thiết kế chương trình Khung năng lực trí tuệ nhân tạo cho sinh viên (do USSH và Meta hợp tác).

Việc Meta và USSH công bố Khung năng lực AI là bước mở đầu, nhưng Việt Nam có thể tiến xa hơn bằng cách tích hợp giáo dục AI vào chương trình phổ thông, xây dựng môn “Tư duy AI” trong bậc trung học, và đào tạo lại giáo viên thông qua các chương trình “train-the-trainer”. Khi học sinh hiểu cách AI tạo ra ngôn ngữ, hình ảnh và quyết định, các em không chỉ biết dùng công cụ mà còn biết đặt câu hỏi, phản biện và sáng tạo trên nền tảng AI.

Thứ hai là hạ tầng dữ liệu và tính mở. Việt Nam có thể tham chiếu từ mô hình quốc gia số của Estonia, nổi bật với nền tảng X-Road cho phép chia sẻ dữ liệu công an toàn và minh bạch, tạo điều kiện cho phát triển AI. Chiến lược quốc gia về AI của Việt Nam (Quyết định 127/QĐ-TTg năm 2021) cũng xác định “Xây dựng hạ tầng dữ liệu và tính toán cho nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI” là một trong định hướng chiến lược.

Một quốc gia AI-literate không chỉ học cách sử dụng công nghệ, mà còn sở hữu và đóng góp cho dữ liệu dùng chung. Các dự án như ViGen là tiền đề để Việt Nam xây dựng “quốc khố dữ liệu” tiếng Việt, nguồn tài nguyên mở cho nghiên cứu, khởi nghiệp và phát triển sản phẩm. Khi AI hiểu tiếng Việt, hiểu văn hóa Việt, thì người Việt mới thực sự làm chủ trí tuệ nhân tạo.

Thứ ba là khung pháp lý và đạo đức công nghệ có thể học hỏi từ Chiến lược AI quốc gia của Estonia và khuyến nghị của UNESCO về Đạo đức trong AI (Recommendation on the Ethics of Artificial Intelligence, 2021). AI-literacy không dừng ở kỹ năng, mà bao gồm cả nhận thức về quyền riêng tư, minh bạch và trách nhiệm. Việt Nam đang tiến hành hoàn thiện khung pháp lý về dữ liệu cá nhân và AI, nhưng cần sớm ban hành bộ quy tắc đạo đức cho AI trong giáo dục, truyền thông, y tế, và hành chính công, cùng cơ chế kiểm định, đánh giá mô hình để bảo đảm AI được dùng có trách nhiệm và nhân văn.

Thứ tư là hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp AI. Chúng ta có thể tham khảo dựa trên mô hình Singapore – AI Singapore (AISG), kết hợp với chương trình SkillsFuture đào tạo năng lực AI cho mọi tầng lớp lao động. Singapore coi “AI literacy” không chỉ là giáo dục hàn lâm mà còn là năng lực đổi mới của doanh nghiệp và startup.

Một quốc gia biết sống với AI là nơi người dân không chỉ tiêu dùng sản phẩm trí tuệ nhân tạo, mà còn tạo ra giá trị mới từ đó. Việt Nam có thể thúc đẩy bằng quỹ ươm tạo công-tư, cuộc thi dữ liệu mở, và chính sách khuyến khích startup AI. Khi AI trở thành “nguyên liệu” cho mọi ngành nghề, từ nông nghiệp đến giáo dục, từ y tế đến nghệ thuật, thì đổi mới sáng tạo sẽ không còn là đặc quyền của các tập đoàn lớn.

Cuối cùng là sự tiếp cận công bằng và bao trùm theo tinh thần của UNESCO và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế. OECD (2022–2023) về mục tiêu “AI for All” - đảm bảo mọi người đều có cơ hội hưởng lợi từ AI, không bị loại trừ vì giới tính, địa lý hay thu nhập..

AI-literacy chỉ có ý nghĩa khi mọi công dân đều có cơ hội học và hưởng lợi. Việt Nam có thể phổ cập học liệu AI dạng video, radio hoặc offline đến vùng sâu vùng xa; đồng thời dành học bổng, chương trình hỗ trợ cho nữ giới và người dân tộc thiểu số tham gia lĩnh vực công nghệ. Khi AI trở thành công cụ của mọi người, không chỉ của một nhóm nhỏ, xã hội sẽ giảm thiểu khoảng cách tri thức và mở rộng khả năng sáng tạo tập thể.

Nếu triển khai được 5 trụ cột trên, Việt Nam có thể bước vào kỷ nguyên “AI hóa tri thức” một cách chủ động, nơi mỗi học sinh, kỹ sư, nhà báo hay nông dân đều hiểu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào công việc hàng ngày. Như cách mà Meta đang xây dựng các chương trình đào tạo và dữ liệu mở, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành đối tác kiểu mẫu trong hệ sinh thái AI toàn cầu - không chỉ học hỏi, mà cùng kiến tạo.

Bùi Tú