Việt Nam tham gia làn sóng đầu tư vệ tinh quỹ đạo thấp

Các ông lớn đua nhau đầu tư vào vệ tinh quỹ đạo thấp

Hoa Kỳ hiện quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực vệ tinh quỹ đạo thấp. Chính phủ Hoa Kỳ, thông qua NASA, đang hỗ trợ phát triển kinh tế LEO thông qua chương trình Commercial Low Earth Orbit Development Program. Việc đầu tư và phát triển LEO chủ yếu nhờ các công ty tư nhân như SpaceX (Starlink), Amazon (Project Kuiper) và OneWeb (hợp tác với Anh).

SpaceX đã đầu tư hàng tỷ USD vào Starlink, với chi phí phóng mỗi lần khoảng 50-60 triệu USD. Tổng cộng, Starlink dự kiến tiêu tốn 20-30 tỷ USD để xây dựng mạng lưới 42.000 vệ tinh. Hiện trong tổng số khoảng 8.000 vệ tinh LEO đang hoạt động, hơn 7.000 thuộc về Starlink.

Trong khi đó, Amazon cam kết đầu tư 10 tỷ USD cho Project Kuiper nhằm phóng 3.236 vệ tinh vào năm 2029. Còn Eutelsat OneWeb đã phóng 654 vệ tinh quỹ đạo thấp trong thế hệ đầu tiên. Eutelsat đã ký hợp đồng với Airbus vào tháng 12/2024 để chế tạo thêm 100 vệ tinh cho thế hệ tiếp theo (Generation 2), với mục tiêu giao hàng bắt đầu từ cuối năm 2026.

Còn Trung Quốc ngày 11/2 vừa qua đã phóng thành công tên lửa Trường Chinh 8A để triển khai vệ tinh LEO. Chính phủ Trung Quốc, thông qua các doanh nghiệp nhà nước, đang có kế hoạch phóng khoảng 13.000 vệ tinh LEO trong dự án "GW" (Guowang), do China Satellite Network Group dẫn dắt với tổng chi phí ước tính khoảng 10-15 tỷ USD trong thập kỷ tới.

Một quốc gia châu Á khác là Ấn Độ cũng đang đầu tư khoảng 1-2 tỷ USD mỗi năm vào chương trình không gian qua ISRO (Tổ chức Nghiên cứu Vũ trụ Ấn Độ). Một phần trong số này dành cho các vệ tinh LEO phục vụ quan sát và liên lạc, ví dụ như vệ tinh Cartosat và RISAT.

Liên minh Châu Âu (EU) cũng đang phát triển dự án IRIS² (Infrastructure for Resilience, Interconnectivity and Security by Satellite), một mạng lưới LEO với ngân sách 6 tỷ euro từ nay đến 2030, kết hợp vốn công và tư. Dự án do Ủy ban Châu Âu và Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) dẫn đầu, với sự tham gia của các quốc gia như Pháp (Airbus) và Đức.

Mô phỏng vệ tinh LOTUSat-1 của Việt Nam.

Việt Nam sẽ không nằm ngoài cuộc chơi

Ngày 19/2, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Một trong những nội dung quan trọng của nghị quyết này là cho phép thí điểm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp (LEO).

Theo đó, việc thí điểm có kiểm soát đầu tư kinh doanh dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng, loại hình mạng viễn thông vệ tinh sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp tại Việt Nam trên nguyên tắc bảo đảm quốc phòng, an ninh, trong đó không giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần, phần vốn góp hoặc tỷ lệ đóng góp của nhà đầu tư nước ngoài.

Việc thí điểm cấp giấy phép sử dụng tần số và thiết bị vô tuyến điện cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp thay thế việc cấp giấy phép sử dụng tần số và thiết bị vô tuyến điện cho người sử dụng thiết bị đầu cuối.

Việc thí điểm này do Thủ tướng Chính phủ quyết định, nhưng không quá 5 năm và phải kết thúc trước ngày 1/1/2031.

Với sự hỗ trợ từ các cơ chế đặc thù trong Nghị quyết, Việt Nam đặt mục tiêu làm chủ công nghệ vệ tinh LEO, phát triển các dịch vụ viễn thông hiện đại và từng bước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực không gian. Đây cũng là bước đi chiến lược trong kế hoạch phát triển hạ tầng số quốc gia giai đoạn 2025-2030, hướng tới mục tiêu trở thành một quốc gia số tiên tiến trong khu vực.

Theo kế hoạch, năm 2025, Việt Nam sẽ phóng vệ tinh LOTUSat- 1 thuộc dự án "Phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu sử dụng vệ tinh quan sát Trái Đất". Sau khi phóng, Chính phủ Nhật Bản sẽ bàn giao quyền quản lý cho Việt Nam vận hành trong 5 năm.

Trước đó, năm 2018, Việt Nam đã phóng vệ tinh Microsat-1 là vệ tinh nghiên cứu khoa học và quan sát trái đất phục vụ cho mục đích giám sát môi trường, tài nguyên và thảm họa thiên nhiên. Cả hai vệ tinh tầm thấp của Việt Nam đều được phóng nhờ vào sự hỗ trợ của Ấn Độ thông qua Trung tâm Vũ trụ Quốc gia Ấn Độ (ISRO).

Vào năm 2013, Việt Nam đã phóng vệ tinh VNREDSat-1 là vệ tinh quan sát Trái đất, được thiết kế để giám sát môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Vệ tinh này hoạt động ở quỹ đạo thấp với độ phân giải hình ảnh cao, chủ yếu phục vụ cho các nhiệm vụ giám sát nông nghiệp, rừng, biến đổi khí hậu và thiên tai.

Hiện tại, Việt Nam chủ yếu vận hành các vệ tinh LEO nhỏ phục vụ quan sát trái đất (như LOTUSat-1, NanoDragon) do Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam quản lý.

VNPT hiện sở hữu và vận hành hai vệ tinh viễn thông thuộc chương trình Vinasat, đều nằm trong quỹ đạo địa tĩnh (GEO - Geostationary Earth Orbit - ở độ cao khoảng 36.000 km) chứ không phải quỹ đạo thấp (LEO). Vinasat-1 phóng vào năm 2008, có tuổi thọ thiết kế đến năm 2028. Vinasat-2 phóng từ năm 2012 và vẫn đang hoạt động bình thường.

Còn Viettel đã đưa ra ý tưởng triển khai thử nghiệm dịch vụ Internet vệ tinh sử dụng công nghệ LEO, tương tự như mô hình của Starlink (SpaceX) vào năm 2021. Theo Viettel, mục tiêu là để cung cấp dịch vụ Internet tốc độ cao, độ trễ thấp đến các khu vực khó tiếp cận như vùng sâu, vùng xa, hải đảo, nơi hạ tầng viễn thông mặt đất khó triển khai. Đồng thời tăng cường khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực viễn thông và giảm phụ thuộc vào các dịch vụ vệ tinh nước ngoài.

Trong khi đó, vào tháng 9/2024, SpaceX đã đánh giá cao tiềm năng phát triển dịch vụ Internet vệ tinh tại Việt Nam và cho biết dự định đầu tư 1,5 tỷ USD vào Việt Nam trong thời gian tới.

Tú Ân