Viết cho dân, viết để chiến đấu: Sứ mệnh báo chí cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc tại Phủ Chủ tịch (năm 1957). Ảnh tư liệu

Tư tưởng Hồ Chí Minh- "Kim chỉ nam" định hướng hoạt động báo chí cách mạng Việt Nam

Lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh-Người không chỉ là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, mà còn là người đặt nền móng, sáng lập và định hướng cho sự phát triển của nền báo chí cách mạng ngay từ buổi đầu.

Năm 1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), với tầm nhìn chiến lược và sự nhạy bén chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sáng lập tờ Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Đây là tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam, đồng thời là mốc son đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng nước ta. Qua tờ Thanh Niên, Người đã truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, phổ biến đường lối cách mạng, thức tỉnh tinh thần yêu nước và khơi dậy ý chí đấu tranh trong quần chúng nhân dân, đặc biệt là tầng lớp thanh niên, lực lượng nòng cốt của cách mạng.

Không chỉ là người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn là một nhà báo mẫu mực, tiêu biểu về tư tưởng, đạo đức và phong cách làm báo. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người sử dụng hơn 170 bút danh, tiêu biểu như: Nguyễn Ái Quốc, Trần Dân Tiên, T.Lan, C.B., Hồ Quang… để phục vụ cho những mục tiêu chính trị, tuyên truyền và vận động cách mạng trong từng hoàn cảnh cụ thể. Mỗi bút danh mang một bản sắc riêng, thể hiện rõ sự linh hoạt, sâu sắc trong tư duy báo chí của Người.

Phong cách báo chí Hồ Chí Minh là sự kết tinh giữa tính chiến đấu, tính quần chúng và tính nhân văn, giữa lý luận sắc bén và văn phong gần gũi. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh, báo chí không chỉ là phương tiện truyền tải thông tin, mà còn là một bộ phận hữu cơ của công cuộc cách mạng, gắn bó mật thiết với đời sống của Nhân dân. Theo Người, báo chí phải “làm sao cho quần chúng đều hiểu, đều tin, đều quyết tâm theo lời kêu gọi của mình”; “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ Nhân dân”. Đây không đơn thuần là một lời khuyên nghề nghiệp, mà là một nguyên tắc chính trị có ý nghĩa chỉ đạo sâu sắc, xuất phát từ quan điểm nhất quán của Người về vai trò trung tâm của Nhân dân trong sự nghiệp cách mạng nói chung và hoạt động báo chí nói riêng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nhân dân không chỉ là đối tượng phục vụ, mà còn là chủ thể trung tâm trong toàn bộ hoạt động của báo chí cách mạng. Nếu không “nói đúng tiếng nói của Nhân dân, nói cho dân hiểu, dân tin, dân làm theo”, thì báo chí không thể hoàn thành sứ mệnh định hướng tư tưởng, tổ chức hành động, cổ vũ phong trào cách mạng. Vì thế, viết cho Nhân dân trước hết là viết để phụng sự Nhân dân, phản ánh đúng và trúng tâm tư, nguyện vọng, lợi ích thiết thân của họ. Tư tưởng ấy đặt ra yêu cầu cho người làm báo phải “đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động”. Nhà báo cách mạng không được đứng ngoài cuộc sống, càng không thể chỉ viết từ bàn giấy hay dựa vào cảm hứng cá nhân; họ phải sống trong lòng dân, cảm nhận được hơi thở cuộc sống, từ đó phản ánh trung thực và kịp thời hiện thực thực tiễn xã hội.

Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo chí còn là vũ khí tư tưởng sắc bén phục vụ cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.

Viết để đấu tranh là một nhiệm vụ chính trị-tư tưởng cao cả mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt ra cho nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trong kháng chiến chống thực dân, đế quốc, báo chí là tiếng nói hiệu triệu quần chúng nhân dân vùng lên đấu tranh giành độc lập, khơi dậy tinh thần yêu nước, đoàn kết dân tộc. Khi đất nước bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội, báo chí lại trở thành công cụ quan trọng để tuyên truyền, giáo dục, cổ vũ sản xuất, đấu tranh chống tiêu cực, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi người làm báo “viết phải thiết thực, nói có sách, mách có chứng”, không chỉ nói cái tốt, cái thành công, mà còn chỉ ra những thói hư, tật xấu, tính ích kỷ, bệnh quan liêu, mệnh lệnh và cả những việc chưa thành công để tìm biện pháp khắc phục. Đây là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính chiến đấu và tính nhân văn, giữa phê phán và xây dựng, giữa phản ánh và định hướng.

Trong quan điểm của Người, “Phê bình phải nghiêm chỉnh, chắc chắn… Phải phê bình với tinh thần thành khẩn, xây dựng, “trị bệnh cứu người”. Chớ phê bình lung tung không chịu trách nhiệm”. Người đặc biệt đề cao nguyên tắc phê bình và tự phê bình trong hoạt động báo chí. Người làm báo phải có tính chiến đấu, bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng và trách nhiệm xã hội cao, không để ngòi bút trở thành công cụ phục vụ cho mục tiêu cá nhân hoặc lợi ích nhóm.

Phát huy tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam hiện đại

Để tư tưởng Hồ Chí Minh thực sự thấm sâu vào mọi hoạt động của báo chí cách mạng trong kỷ nguyên phát triển mới-kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đòi hỏi phải xác lập một hệ thống định hướng chiến lược toàn diện, phù hợp với bối cảnh phát triển đất nước và đặc điểm của thời đại số. Trên nền tảng đó, có thể xác định bốn định hướng lớn mang tính nền tảng:

Thứ nhất, giữ vững định hướng chính trị-tư tưởng. Đây là nguyên tắc bất biến của báo chí cách mạng Việt Nam. Báo chí phải tuyệt đối trung thành với chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ trương, đường lối của Đảng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, báo chí cũng phải là lực lượng tiên phong trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, và là công cụ sắc bén để củng cố niềm tin của Nhân dân đối với chế độ.

Thứ hai, đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức truyền thông, thích ứng với xu thế chuyển đổi số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Báo chí cần tận dụng triệt để các nền tảng số, phương tiện truyền thông mới để nâng cao hiệu quả truyền tải thông tin, gia tăng sức lan tỏa. Việc kết hợp giữa công nghệ hiện đại với bản lĩnh chính trị và tính định hướng sẽ giúp báo chí không chỉ nhanh mà còn sâu, không chỉ hấp dẫn mà còn chuẩn xác, không chỉ lan truyền mà còn thuyết phục.

Thứ ba, chú trọng xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo, coi đây là yếu tố then chốt để phát triển báo chí cách mạng trong thời đại mới. Nhà báo không chỉ là người đưa tin, mà phải là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng-văn hóa. Vì vậy, “cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động”. Một đội ngũ nhà báo vừa “hồng”, vừa “chuyên” sẽ là lực lượng nòng cốt để thực hiện hiệu quả tư tưởng “viết cho dân, viết để chiến đấu” trong thực tiễn.

Thứ tư, bảo đảm tính khách quan, trung thực và nhân văn trong từng sản phẩm báo chí. Đây không chỉ là yêu cầu về đạo đức nghề nghiệp, mà còn là điều kiện sống còn để báo chí duy trì niềm tin và uy tín trước công chúng. Trong bối cảnh thông tin đa chiều, sự minh bạch, trung thực, có trách nhiệm xã hội và thấm đượm tinh thần nhân văn sẽ giúp báo chí cách mạng không chỉ phản ánh đúng thực tiễn, mà còn định hướng, dẫn dắt và nâng cao nhận thức xã hội một cách tích cực, hiệu quả.

Trong hành trình phát triển của mình, báo chí cách mạng Việt Nam cần tiếp tục kiên định lý tưởng chính trị, không ngừng đổi mới tư duy và phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và giữ vững chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Đó chính là con đường để báo chí thấm nhuần sâu sắc và phát huy mạnh mẽ tư tưởng “viết cho dân, viết để chiến đấu” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra-con đường đúng đắn để báo chí cách mạng tiếp tục là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng-văn hóa của Đảng và của dân tộc trong kỷ nguyên mới.

TS. Phạm Ngọc Hùng