Vị Thiền sư được đặt tên đường, cơ sở y tế và giáo dục nhiều nhất

Thiền sư Tuệ Tĩnh thế danh là Nguyễn Bá Tĩnh (1330-1400) sống vào cuối triều nhà Trần, ra đời trong một gia đình bần nông tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương (nay là xã Cẩm Giàng, TP.Hải Phòng).

Ngài mồ côi cha mẹ lúc 6 tuổi, được Sư cụ Hải Triều, trụ trì chùa Giám (Nghiêm Quang tự) nuôi ăn học, đặt pháp danh là Tuệ Tĩnh. Sư cụ thấy Tuệ Tĩnh thông minh, học giỏi, tướng mạo đĩnh đạc, võ nghệ tinh thông, có lòng từ bi nên đã dạy dỗ, cho học văn, học làm thuốc tại chùa để chữa bệnh cho người nghèo.

Tranh Thiền sư Tuệ Tĩnh trưng bày tại Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam

Năm Tân Mão (1351), Tuệ Tĩnh đỗ hoàng giáp lúc 22 tuổi, được triều đình trọng dụng phong chức Bình Tây tướng quân, đi đánh Chiêm Thành. Nhưng sau đó ngài từ quan, tu ở chùa Giám, chuyên tâm nghiên cứu y học. Ngài dùng vườn chùa làm cơ sở trồng cây thuốc.

Có duyên sớm với nhà Phật, Tuệ Tĩnh thấm nhuần kinh điển của Phật dạy nên tu tiến và học làm thuốc rất giỏi. Ngài phát tâm đóng góp sửa chữa và xây dựng 24 ngôi chùa, gây dựng các cơ sở khám chữa bệnh tại những ngôi chùa này.

Hơn 3 thập kỷ nghiên cứu và chữa bệnh bằng thuốc Nam, Thiền sư Tuệ Tĩnh đã biên soạn hai bộ sách chuyên về Nam dược có tên “Nam dược thần hiệu” và “Hồng nghĩa giác tư y thư” cùng nhiều cuốn sách về thuốc Nam, có ý nghĩa quan trọng đối với lịch sử y học và văn học Việt Nam.

Ngài là người đầu tiên đề cao tư tưởng “Nam dược trị Nam nhân” (thuốc Nam chữa người Nam) và nêu lên nguyên tắc mà ngày nay vẫn được coi là nguyên tắc chỉ đạo trong dưỡng sinh là “Bế tinh, dưỡng khí, tồn thần, thanh tâm, quả dục, thủ chân, luyện hình”. Những bài thuốc của ngài chữa được nhiều bệnh hiểm nghèo. Ngoài thuốc uống, ngài còn chữa bệnh bằng phương pháp chườm, xoa bóp, châm cứu.

Là một thầy thuốc giỏi nên năm Giáp Tý (1384), thiền sư được vua Trần cử đi sứ sang nhà Minh ở Trung Quốc. Tại đây, ngài chữa khỏi bệnh cho vợ vua, được tôn vinh là Đại y thiền sư và giữ lại Viện Thái y.

Sống trên xứ người, ngài nhớ quê hương da diết, vẫn giữ tâm đạo y, thực hiện hạnh Bồ-đề của nhà Phật chữa nhiều bệnh nan y cho dân Trung Quốc và không quên nghĩa vụ của người con đóng góp với nền y học nước nhà nên ngài vừa hành nghề chữa bệnh cho dân bản địa, vừa miệt mài viết sách. Những đề tài nghiên cứu của thiền sư vẫn lưu truyền ở Trung Quốc, cho đến nay vẫn chưa khai thác hết. Ngày 15-2 (ÂL) năm 1400, Thái y Thiền sư Tuệ Tĩnh viên tịch tại Giang Nam - Trung Quốc.

Năm 1690 tức gần 300 năm sau trong một lần TS.Nguyễn Danh Nho sang nhà Thanh đã tìm viếng mộ Tuệ Tĩnh thì phát hiện phía sau tấm bia mộ có khắc hàng chữ: “Về sau có ai bên nước sang, nhớ cho hài cốt tôi về quê với”. TS.Nguyễn Danh Nho vô cùng xúc động nên cho dập mẫu bia mang về nước, thuê thợ làm lại và chở về Hải Dương, quê hương của Đại y Thiền sư Tuệ Tĩnh. Nhân dân vô cùng thương quý và cảm động đã cùng nhau lập miếu thờ, người người, nhà nhà đến lễ lạy và phát triển thành đền thờ. Dân địa phương thường gọi là đền Bia.

Thần y Tuệ Tĩnh không chỉ là niềm tự hào của những người dân Hải Dương mà còn là niềm tự hào của ngành y và của hàng chục triệu người dân Việt Nam. Thiền sư Tuệ Tĩnh được suy tôn là Thánh sư - ông Tổ thuốc Nam.

Đường Tuệ Tĩnh tại phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa - Ảnh: Vĩnh Hữu

Vinh danh những đóng góp lớn lao của Đại y Thiền sư Tuệ Tĩnh đối với dân tộc, nền y học Việt Nam và thế giới, tôn hiệu của ngài đã được đặt tên cho nhiều con đường, hành chính cấp xã, trường học, bệnh viện, công viên,…

29 tuyến đường được đặt tên theo tôn hiệu Thiền sư Tuệ Tĩnh tại các tỉnh thành. Riêng tại TP.HCM, đường Tuệ Tĩnh tọa lạc trên địa bàn các phường Phú Thọ, Rạch Dừa.

Ngoài ra, tôn hiệu của Thiền sư Tuệ Tĩnh còn đặt cho địa giới hành chính cấp xã mang tên xã Tuệ Tĩnh (TP.Hải Phòng); Công viên Tuệ Tĩnh (78 Trần Phú, P.Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa); Trường THPT Tuệ Tĩnh (xã Tuệ Tĩnh, TP.Hải Phòng); Trường Cao đẳng Y Dược Tuệ Tĩnh (Phú Diễn, P.Từ Liêm, TP.Hà Nội); Bệnh viện Tuệ Tĩnh (Trần Phú, P.Hà Đông, TP.Hà Nội) - trực thuộc Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam,…

Thiền sư Tuệ Tĩnh được thờ tại đền thờ Tuệ Tĩnh (xã Tuệ Tĩnh, TP.Hải Phòng), chùa Giám (xã Cẩm Giàng, TP.Hải Phòng), chùa Viên Quang (xã Xuân Trường, tỉnh Ninh Bình).

Tuệ Tĩnh đường tịnh xá Trung Tâm (phường Bình Lợi Trung, TP.HCM)

Bên cạnh đó, nhiều phòng khám bệnh chẩn trị y học cổ truyền của các tự viện đều lấy tôn hiệu Thiền sư Tuệ Tĩnh đặt tên cho cơ sở, như: Tuệ Tĩnh đường tịnh xá Trung Tâm (P.Bình Lợi Trung, TP.HCM); Tuệ Tĩnh đường tịnh xá Lộc Uyển (P.Phú Lâm, TP.HCM); Tuệ Tĩnh đường chùa Tường Quang (P.Tân Thới Nhất, TP.HCM); Tuệ Tĩnh đường Quan Âm tu viện (P.Cầu Kiệu, TP.HCM); Tuệ Tĩnh đường Đức Hòa cổ tự (xã Bình Ninh, tỉnh Đồng Tháp); Tuệ Tĩnh đường Hải Đức (TP.Huế); Tuệ Tĩnh đường Vạn Phúc (Hà Nội); Tuệ Tĩnh đường Linh Quang (Lâm Đồng);…

Nguyên Tài/Báo Giác Ngộ