Vì sao nên dạy trẻ đọc nhãn thực phẩm từ sớm?

Trong kỷ nguyên của thực phẩm tiện lợi, chỉ cần bước vào một siêu thị, trẻ nhỏ sẽ bị choáng ngợp bởi hàng trăm gói kẹo bánh, hộp sữa, nước uống đóng chai với màu sắc rực rỡ và hình ảnh bắt mắt. Những con vật hoạt hình ngộ nghĩnh, khẩu hiệu quảng cáo hấp dẫn hay món quà tặng kèm thường khiến trẻ dễ dàng chọn mua mà ít khi để ý đến điều gì ẩn sau lớp bao bì đẹp đẽ ấy.

Thực tế, phía sau lớp vỏ ngoài đó là những dòng chữ nhỏ ghi thông tin về giá trị dinh dưỡng, nguồn gốc xuất xứ sản phẩm – những điều mà không ít người lớn cũng thường bỏ qua.

Theo những số liệu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ trẻ em thừa cân – béo phì ở Việt Nam đang tăng nhanh, đặc biệt tại khu vực thành thị, nơi mức tiêu thụ đồ ngọt, nước giải khát và thức ăn nhanh vượt xa khuyến nghị dinh dưỡng. Bên cạnh yếu tố vận động ít, một trong những nguyên nhân quan trọng là trẻ chưa được hướng dẫn nhận biết và kiểm soát lượng dinh dưỡng nạp vào mỗi ngày. Khi không hiểu rõ sản phẩm mình ăn, trẻ dễ bị lôi cuốn bởi những thực phẩm chứa nhiều đường, muối hoặc chất béo mà quảng cáo lại gắn mác "tốt cho sức khỏe".

Chính vì vậy, việc dạy trẻ đọc nhãn thực phẩm không chỉ giúp trẻ biết lựa chọn thực phẩm lành mạnh, mà còn giúp các em hình thành nhận thức về quyền được biết và được lựa chọn - quyền cơ bản của người tiêu dùng. Khi hiểu rằng mỗi con số, mỗi thành phần ghi trên bao bì đều mang ý nghĩa cụ thể, trẻ sẽ học được cách đánh giá, so sánh và quyết định dựa trên thông tin chứ không phải cảm xúc. Đây cũng là bước đầu hình thành tư duy phản biện, một năng lực quan trọng trong giáo dục hiện đại.

Việc dạy trẻ đọc nhãn thực phẩm là một phần trong thói quen mua sắm và lựa chọn thực phẩm hàng ngày. Ảnh minh họa.

Trẻ nên học gì từ những dòng chữ nhỏ trên bao bì?

Khi trẻ bắt đầu vào lớp 1 (khi trẻ bắt đầu nhận biết mặt chữ) là thời điểm con có thể được dạy về cách đọc thông tin trên nhãn thực phẩm. Cha mẹ có thể bắt đầu bằng những điều đơn giản nhất: hướng dẫn con nhận biết ngày sản xuất, hạn sử dụng, hay cách đọc thành phần chính của sản phẩm. Việc này có thể gắn liền với câu chuyện về "vòng đời của thực phẩm" – rằng mỗi món ăn đều có thời gian sử dụng tốt nhất, thực phẩm hết hạn có thể gây hại cho cơ thể. Khi trẻ lớn hơn, cha mẹ nên hướng dẫn con cách đọc Bảng thông tin dinh dưỡng, đồng thời giải thích những chỉ số cần chú ý khi lựa chọn thực phẩm.

Một trong những yếu tố quan trọng cần kiểm soát là lượng đường tự do. Cha mẹ có thể chỉ cho con tìm trên nhãn các mục như "Carbohydrate – trong đó có đường" hoặc "Đường" hay "Sugars". Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường tự do nạp vào mỗi ngày không nên vượt quá 10% tổng năng lượng, và lý tưởng là dưới 5% – tương đương khoảng 25gam (5–6 muỗng cà phê) với trẻ em.

Bên cạnh đường, Natri (muối) cũng là yếu tố cần quan tâm. Natri cần thiết cho cơ thể nhưng tiêu thụ quá nhiều có thể gây áp lực lên thận và hệ tim mạch. Nhu cầu Natri cho trẻ không quá 1.000 - 1.500 mg/ngày tùy theo độ tuổi. Cha mẹ nên hướng dẫn trẻ đọc mục "Sodium" hoặc "Natri" trên nhãn thực phẩm, để nhận diện các sản phẩm chứa nhiều muối như snack, mì ăn liền, đồ hộp, từ đó cân nhắc lượng tiêu thụ hàng ngày.

Ngoài ra, chất béo chuyển hóa là loại chất béo có liên quan trực tiếp tới nguy cơ bệnh tim mạch sớm. Cha mẹ có thể dạy trẻ nhận diện trong phần "Thành phần" những cụm như "Dầu thực vật hydro hóa một phần" (Partially Hydrogenated Oil), đồng thời ưu tiên các sản phẩm ghi "0 gam trans-fat" hoặc "không chứa chất béo chuyển hóa".

Việc giúp trẻ hiểu rằng "ít đường" hay "ít muối" không chỉ là khái niệm, mà là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, sẽ khiến các em biết tự điều chỉnh lựa chọn. Dần dần, trẻ sẽ không còn chọn thực phẩm dựa trên cảm quan hay sở thích mà dựa trên giá trị dinh dưỡng thực sự bên trong sản phẩm. Đồng thời, đọc nhãn cũng là cơ hội để trẻ nhận thức về nguồn gốc, thương hiệu, chứng nhận an toàn, từ đó học được tôn trọng sự minh bạch và trung thực – những giá trị nền tảng bắt đầu từ việc quan sát kỹ lưỡng thông tin trước khi sử dụng.

Cách cha mẹ đồng hành cùng con

Việc dạy trẻ đọc nhãn thực phẩm là một phần trong thói quen mua sắm và lựa chọn thực phẩm hàng ngày. Khi đi mua thực phẩm, tại chợ hay siêu thị, cha mẹ có thể hướng dẫn con đọc nhãn thực phẩm và cách so sánh các thực phẩm khác nhau cùng loại. Khi cha mẹ và con cùng đọc thông tin, thảo luận xem loại nào tốt hơn, trẻ sẽ tiếp nhận kiến thức dễ dàng và hứng thú hơn.

Một yếu tố then chốt trong việc hình thành thói quen lựa chọn thực phẩm là tấm gương của cha mẹ. Khi người lớn lựa chọn những thực phẩm lành mạnh hơn, ưu tiên mua những thực phẩm ít đường, ít muối, ít chất béo chuyển hóa bằng cách đọc thông tin dinh dưỡng trên nhãn thực phẩm, trẻ cũng sẽ có được ý thức và dần trở thành thói quen tương tự.

Nhiều nghiên cứu về hành vi tiêu dùng cho thấy, thói quen đọc nhãn thực phẩm hình thành từ sớm có liên quan tích cực đến việc duy trì chế độ ăn lành mạnh khi trưởng thành. Trẻ nhỏ biết nhận diện và kiểm soát các chỉ số dinh dưỡng cơ bản hôm nay sẽ có nền tảng để xây dựng thói quen ăn uống hợp lý và bảo vệ sức khỏe về lâu dài. Bên cạnh đó, kỹ năng đọc và hiểu thông tin trên bao bì còn giúp trẻ phát triển tư duy phân tích, khả năng ra quyết định độc lập và giảm thiểu tác động từ quảng cáo hay xu hướng thị trường nhất thời.

Đọc nhãn không chỉ là một kỹ năng về dinh dưỡng mà còn là bài học về tư duy và trách nhiệm. Khi trẻ biết lựa chọn thực phẩm phù hợp, các em cũng hình thành thói quen đánh giá thông tin một cách khách quan, biết đặt câu hỏi và tôn trọng sự minh bạch. Đây là nền tảng của sự trưởng thành toàn diện, cả về thể chất lẫn nhận thức.

Trong bối cảnh tiêu dùng hiện đại với đa dạng sản phẩm và thông tin, việc cha mẹ hướng dẫn con đọc nhãn là một hành động giáo dục thiết thực, giúp trẻ trở thành người tiêu dùng có trách nhiệm. Khi cha mẹ và trẻ cùng cân nhắc chỉ số dinh dưỡng, lựa chọn sản phẩm minh bạch và an toàn, đồng nghĩa với việc khuyến khích các nhà sản xuất cải thiện chất lượng thực phẩm, góp phần tạo ra môi trường thực phẩm thực phẩm lành mạnh cho cộng đồng, đặc biệt là với thế hệ trẻ.

CN Trần Nguyễn Quỳnh Loan