Vì sao giải ngân vốn đầu tư công vẫn chậm?

Kết quả giải ngân đến hết tháng 4 ước đạt 15,56% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2024. Có 24 bộ, cơ quan trung ương và 12 địa phương tỷ lệ giải ngân thấp dưới mức trung bình cả nước; có 9 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân; 15 bộ, cơ quan trung ương giải ngân dưới 5% và 12 địa phương giải ngân dưới 10%.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, theo đại diện Vụ Đầu tư, Bộ Tài chính là do những hạn chế, tồn tại trong cơ chế, chính sách, nhất là các quy định chưa phù hợp trong Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách nhà nước. Do những vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện như sắp xếp lại bộ máy; có dự án dù đã hoàn tất bước chuẩn bị nhưng khi kiểm tra phát hiện không còn hiệu quả, buộc phải dừng triển khai. Nguyên nhân nữa là do một số địa phương chưa phân bổ được nguồn thu ngân sách đã ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ triển khai các dự án sử dụng vốn đầu tư công.

Phân tích rõ hơn về nguyên nhân khiến giải ngân vốn đầu tư công năm nào cũng diễn ra theo kiểu “đầu năm thong thả, cuối năm vất vả”, một chuyên gia đề nghị làm rõ vì sao cùng một thể chế nhưng có bộ, ngành, địa phương giải ngân tốt, có bộ, ngành và địa phương lại chậm? Có phải là trong tổ chức thực hiện có tâm lý sợ làm sai và khi sợ làm sai nên phải chờ đợi xin ý kiến đã dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện không?

Ở góc nhìn rộng hơn, ý kiến khác cho rằng, cần tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế với quan điểm đổi mới tư duy, tầm nhìn, tất cả vì lợi ích của dân tộc, kiên quyết xóa bỏ lợi ích ngành, lợi ích nhóm dưới mọi hình thức. Ưu tiên rà soát toàn diện tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt trong hình thành, phân bổ và triển khai các dự án. Trình tự, thủ tục cần đơn giản hóa, rút ngắn thời gian thực hiện; tập trung nguồn lực, linh hoạt trong thu hút nguồn vốn từ các thành phần kinh tế chứ không chỉ dựa vào nguồn vốn nhà nước để cùng thời điểm có thể thực hiện nhiều dự án...

Trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến động khó lường như hiện nay, giải ngân vốn đầu tư công có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và thực hiện thắng lợi mục tiêu tăng trưởng kinh tế đạt 8% trở lên. Bởi vậy, như yêu cầu đặt ra trong Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 22/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ là các bộ, cơ quan, địa phương cần triển khai quyết liệt, mạnh mẽ, hiệu quả hơn nữa các nhiệm vụ, giải pháp để đẩy mạnh giải ngân, phấn đấu đạt 100% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Phải lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư, tăng cường hợp tác công tư, đồng thời xác định rõ vướng mắc, nguyên nhân giải ngân chậm của từng dự án để trực tiếp chỉ đạo, tháo gỡ kịp thời theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền nếu vượt thẩm quyền. Kịp thời điều chuyển vốn từ các dự án giải ngân chậm để bổ sung vốn cho các dự án giải ngân tốt và có nhu cầu bổ sung vốn. Xử lý kịp thời cán bộ yếu kém về năng lực, sợ trách nhiệm, đùn đẩy, né tránh, không hoàn thành nhiệm vụ giải ngân…

Giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ hết sức quan trọng đối với việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng. Bởi vậy, các bộ, cơ quan trung ương, địa phương cần nghiêm túc nhìn nhận những tồn tại, hạn chế hiện tại. Đồng thời dự báo khó khăn, vướng mắc mới có thể phát sinh để chủ động đề xuất, bổ sung các nhóm giải pháp ứng phó kịp thời.

Đặc biệt, phải tạo đột phá về cơ chế, trách nhiệm và trả lời các câu hỏi mà Thủ tướng Phạm Minh Chính đã từng đặt ra là tại sao động lực này vẫn ì ạch? Nguyên nhân khách quan, chủ quan nào dẫn đến sự trì trệ này dù nhiều năm nay đã chỉ đạo quyết liệt?

Ninh Hà