Vẹn nghĩa, trọn tình với đồng đội thân yêu

Bia tưởng niệm nhà văn Chu Cẩm Phong và đồng đội ngã xuống tại căn hầm bí mật năm xưa.

Cũng tại căn hầm này, sáng 1-5-1971, một người lính Sư đoàn 3 quân đội Sài Gòn đã nhặt và cất giữ cuốn nhật ký ghi lại bao diễn biến sự việc, lòng quả cảm của đồng bào, chiến sĩ giữa lúc làng mạc, xóm thôn đang ngập ngụa lửa đạn và dày đặc dấu giày thù. Để rồi, sau ngày đất nước giải phóng, cuốn nhật ký ấy đã được trao trả lại…, đã làm thổn thức biết bao trái tim, cả với những người phía bên kia chiến tuyến. Cuốn nhật ký ấy là của liệt sĩ Chu Cẩm Phong - nhà văn đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (AHLLVTND).

Ngã xuống bên này, nằm lại bên kia khe

Có nhiều bài viết đăng đàn về cuộc đời, sự nghiệp văn chương và hiến dâng cho Tổ quốc tuổi thanh xuân phơi phới của Chu Cẩm Phong và cuốn "Nhật ký chiến tranh" của anh là một tác phẩm bất tử, bởi ẩn chứa trong từng nét chữ ấy là nhịp tim, hơi thở, lửa đạn của thời cuộc ở chiến trường khu 5, ở mảnh đất xứ Quảng yêu thương…

Khuya ngày 30-4-1971, ca - nông từ căn cứ của địch ở An Hòa, Đức Dục thỉnh thoảng dội xuống khu vực Vinh Cường, Mỹ Lược suốt đêm cho đến mờ sáng hôm sau ngày 1-5, chiếc tàu rọ quần thảo liên tục tại khu vực chúng đã nã pháo dọn đường, sau đó 6 chiếc trực thăng lần lượt đổ quân hỗn hợp Mỹ - ngụy xuống cánh đồng của làng Vinh Cường, xã Xuyên Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Đà (nay xã Thu Bồn, TP Đà Nẵng) càn quét, đốt phá. Lúc này, 8 cán bộ, chiến sĩ gồm: Chu Cẩm Phong; Nguyễn Tiềm (Trưởng Ban An ninh); Nguyễn Đình Nguyên (trinh sát Ban An ninh huyện Duy Xuyên); Nguyễn Thị Xuân Ca; Nguyễn Thị Ta (cán bộ Ban lương thực tỉnh Quảng Đà); Mai Văn Mai (cán bộ Ban lương thực huyện Duy Xuyên); Trần Ngọc (du kích) và Lê Yến (Chính trị viên Xã đội Xuyên Phú) phải xuống căn hầm bí mật sát bên bờ khe. Địch phát hiện, khui nắp hầm, chúng dùng loa kêu gọi mọi người ra đầu hàng, sau đó ném tới tấp lựu đạn xuống hầm, song do căn hầm được làm hai ngăn tách biệt để chống lũ lụt nên chưa gây thương vong. Trong căn hầm bí mật lúc đó có 5 khẩu súng AK, 2 khẩu súng ngắn và một số lựu đạn, Chu Cẩm Phong cầm chặt khẩu súng ngắn chĩa về hướng miệng hầm và đề nghị anh chị em lao ra nổ súng tiêu diệt địch để mở đường thoát. Song trước hỏa lực mạnh của tiểu đoàn địch, Chu Cẩm Phong cùng các anh chị Tiềm, Ca, Ta hy sinh ngay tại miệng hầm, một số người khác bị bắt giải về quận lỵ Đức Dục…

Một người lính Sư đoàn 3 quân đội Sài Gòn tới khám thi thể của Chu Cẩm Phong, thu giữ được cuốn nhật ký của anh, giở đọc vài dòng rồi bỏ vào ba lô cất giữ. Khi cuộc càn quét, bắn phá của địch trở lại im lìm, hiện trường chỉ còn lảng bảng khói trắng, khét lẹt mùi thuốc súng thì các ông Văn Công Mịch - Bí thư Đảng ủy xã Xuyên Phú, Lê Hường, Hồ Phụng - đều là cơ sở cách mạng ở địa phương, tiếp cận ngay căn hầm bí mật. Các ông đau đớn khi chứng kiến thi thể Chu Cẩm Phong và ba chiến sĩ đầy vết đạn thù. Họ xúm lại khiêng từng người qua chiếc cầu tre tạm bợ bắt ngang dòng khe rồi chôn cất ngay bên bờ đông con khe, đây là ranh giới giữa xã Xuyên Hòa với Xuyên Phú lúc bấy giờ. Bốn nấm mộ đắp đất được xếp thành hai hàng, hai liệt sĩ nữ nằm phía trước, hai nam nằm hàng sau, nhìn về bờ khe chảy ra hòa vào dòng sông Thu Bồn. Tháng 8-1971, địch dùng xe cày ủi trốc hết cây cối, biến nơi đây thành vùng đất chết, quyết tâm ly khai các chiến sĩ cách mạng với từng lũy tre làng, bốn nấm mộ bên dòng khe cũng bị cày xới, vùi lấp… Vào thập niên 80 thế kỷ trước, mẹ của Liệt sĩ Chu Cẩm Phong đi tìm mộ con và được ông Văn Công Mịch cùng một số người dẫn tới vị trí đã mai táng đào bới, tìm kiếm và xác định đúng hài cốt từng người. Thế là Chu Cẩm Phong theo mẹ về yên nghỉ tại quê nhà, sau đó được di dời vào Nghĩa trang liệt sĩ Hội An…

Theo bài viết "Ai là người đầu tiên giới thiệu nhật ký Chu Cẩm Phong?" của nhà thơ Bùi Minh Quốc đăng trên Báo Lâm Đồng ngày 17-1-2011 thì sau ngày đất nước thống nhất ít năm, có một người tìm tới ông giao lại cuốn nhật ký của Chu Cẩm Phong và tự giới thiệu mình là một sĩ quan tâm lý chiến Sư đoàn 3, quân đội Sài Gòn. Tình cờ trong một lần ông nghe nhà thơ Bùi Minh Quốc nói chuyện với sinh viên về các văn nghệ sĩ kháng chiến, có nhắc tới nhà văn Chu Cẩm Phong nên tìm tới giao cuốn nhật ký cho nhà thơ và cho biết cuốn nhật ký này do một người lính thu được trong trận chiến tại làng Vinh Cường đem về đưa ông xem. Xem xong, ông đã cất giữ bởi những dòng chữ trong cuốn nhật ký đã gieo vào lòng ông bao điều trăn trở, nghĩ suy…

Bia xếp hạng di tích cấp tỉnh căn hầm bí mật, nơi Chu Cẩm Phong và đồng đội hy sinh.

Viết báo cáo thay cho đồng đội

Mỗi khi đứng lặng trước tấm bia bi tráng này, tôi lại nhớ tới lời nhà thơ, nhà văn Hoàng Minh Nhân có lần kể cho tôi nghe chuyện ông là người trực tiếp viết báo cáo thành tích chuyển cho các cấp có thẩm quyền đề nghị Nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý cho người đồng chí, đồng nghiệp trên cùng trận địa ở chiến trường khu 5 ác liệt.

Bên cạnh nhiều câu chuyện về liệt sĩ Chu Cẩm Phong, nhà thơ, nhà văn Hoàng Minh Nhân nói sơ qua việc xây dựng báo cáo chiến công cho nhà văn Chu Cẩm Phong. Ông nhớ, hồi ấy là năm 2000, nhà thơ gặp ông Trương Công Huấn - nguyên Phó Ban tuyên huấn khu 5, bàn việc đề nghị Nhà nước truy tặng Anh hùng cho Chu Cẩm Phong. Nghe ông đề xuất, ông Huấn đồng ý ngay bởi cho rằng Chu Cẩm Phong hoàn toàn xứng đáng được tôn vinh danh hiệu cao quý này. Sau đó nhà thơ viết báo cáo được thu thập từ nhiều nguồn tư liệu về cuộc đời, sự lăn xả trong đạn bom khói lửa để tạc lại hình ảnh Chu Cẩm Phong của 29 năm về trước. Vì là người trực tiếp lãnh đạo Tiểu ban Văn nghệ của Ban Tuyên huấn do Chu Cẩm Phong làm Bí thư Chi bộ nên ông Huấn bổ sung thêm một số chi tiết về thành tích của Chu Cẩm Phong. Hoàn chỉnh báo cáo, nhà thơ Hoàng Minh Nhân mang trình xác nhận của các đồng chí nguyên lãnh đạo Ban Tuyên huấn khu 5 và UBND thị xã Hội An, nơi chôn nhau, cắt rốn của Chu Cẩm Phong. Sau khi có xác nhận đầy đủ, nhà thơ mang vào gởi cho ông Trần Minh Cả, lúc đó là Tỉnh ủy viên, Chánh Văn phòng Tỉnh ủy Quảng Nam (sau đó một năm, ông Cả làm Phó Chủ tịch UBND tỉnh). Thấm thoát thời gian trôi qua mà chưa thấy kết quả gì, ông Nhân sốt ruột liên hệ và được ông Cả cho biết hồ sơ đã chuyển cho Sở Nội vụ trình Hội đồng Thi đua - Khen thưởng tỉnh Quảng Nam lấy ý kiến để hiệp y theo đúng quy trình khen thưởng cấp Nhà nước. Và rồi, tháng 4 - 2010, liệt sĩ Chu Cẩm Phong được Chủ tịch nước ký quyết định truy tặng danh hiệu AHLLVTND, trở thành nhà văn đầu tiên của Hội Văn học Việt Nam được truy tặng danh hiệu cao quý này…

Thái Mỹ