Về thăm di tích cây đa phố Phổng

Ông Nguyễn Quang Hợp, Bí thư Chi bộ, trưởng thôn Phổng giới thiệu về di tích lịch sử cây đa phố Phổng và lễ hội Phổng trên địa bàn thôn

Trên tỉnh lộ 242 nối liền từ huyện Hữu Lũng cũ của tỉnh Lạng Sơn và huyện Yên Thế cũ của tỉnh Bắc Giang trước đây, đoạn đi qua giữa thôn Phổng, xã Vân Nham có một cây đa cổ thụ tỏa rễ sum suê. Dưới gốc đa là chợ Phổng, nơi mà bao đời nay người dân trong xã và các xã lân cận buôn bán, trao đổi hàng hóa (nay chợ đã được di dời ra cách đó chừng vài trăm mét). Chính bởi nằm ngay giữa khu phố chợ nhộn nhịp nên người dân nơi đây đã quen gọi là cây đa phố Phổng.

Lịch sử Đảng bộ xã Vân Nham đã nhiều lần nhắc đến cây đa phố Phổng như một biểu tượng của tinh thần đoàn kết và khí thế đấu tranh quần chúng cách mạng.

Sau khi chiếm phủ Lạng Thương, thực dân Pháp đã xây dựng đồn bốt trên đồi cạnh chợ Phổng. Ngày 9/3/1945, khi Nhật đảo chính, đồn của Pháp ở Phổng cũng nhanh chóng đầu hàng Nhật. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, giữa tháng 4 năm đó, quân và dân xã Vân Nham đã phá kho thóc của Nhật ở Phổng để chia cho người dân. Lợi dụng lúc địch hoang mang, lo sợ, lực lượng cách mạng đã dồn ép buộc lý trưởng phải giao ấn tín, chính quyền xã Vân Nham được thành lập. Ngay sau đó, một cuộc mít tinh lớn diễn ra dưới gốc đa, tại khu chợ Phổng thu hút đông đảo bà con tham gia. “Cũng tại cuộc mít tinh này, Nhân dân các dân tộc tràn ngập niềm vui, ngắm nhìn lá cờ đỏ sao vàng tung bay kiêu hãnh trên ngọn cây đa cổ thụ giữa chợ Phổng” (trích trang 16, Lịch sử Đảng bộ xã Vân Nham 1940-2005).

Cùng với phong trào cách mạng ở Vân Nham, phong trào cách mạng của quần chúng cũng lan tỏa đến khắp các xã trên địa bàn Hữu Lũng cũ. Ngày 19/8, quân giải phóng tấn công và giải phóng đồn Mẹt, quân Nhật phải rút chạy về Bắc Giang. Ngày 8/9/1945, huyện bộ Việt Minh Hữu Lũng ra đời. Đến trưa ngày 20/9/1945, một cuộc mít tinh lớn tiếp tục được tổ chức trọng thể tại chợ Phổng, xã Vân Nham tuyên bố UBND cách mạng lâm thời huyện Hữu Lũng chính thức thành lập và ra mắt đồng bào.

Di tích cây đa phố Phổng gắn liền với những sự kiện lịch sử quan trọng trên địa bàn xã và huyện năm 1945, nơi đây đã diễn ra hai cuộc mít tinh lớn đánh dấu sự thắng lợi trong phong trào cách mạng tại xã Vân Nham và huyện Hữu Lũng trước đây. Theo ông Lăng Văn Lịch, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Vân Nham, ngoài gắn liền với các cuộc mít tinh quan trọng năm 1945, sau cuộc tấn công của đội du kích xã Vân Nham và lực lượng vệ quốc quân vào sào huyệt của bọn phỉ ở Lò Cảo, xã Vân Nham (tháng 1/1946), bọn phỉ đã giao nộp toàn bộ vũ khí cho quân cách mạng tại gốc đa phố Phổng.

80 năm trôi qua, cây đa có thêm những cành xanh, tán lá non mọc lên, vươn tỏa bóng mát, là biểu tượng cho ý chí, sức sống mãnh liệt của người dân nơi đây. Hiện nay, khuôn viên di tích gốc đa đã được xây dựng trang trọng trong đó có tấm bia ghi lại sự kiện lịch sử cuộc mít tinh ngày 20/9/1945. Dưới gốc đa không phải chợ mà được xây dựng thành khu vực sân thể thao, vui chơi cho bà con quanh đây.

Mùa Thu này về thăm di tích cây đa phố Phổng, chúng tôi được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của cây đa, chứng nhân lịch sử đứng hiên ngang sừng sững giữa đất trời. Qua tìm hiểu được biết, gần gốc đa có một đình làng từ xa xưa. Hằng năm vào ngày 20 tháng Giêng, người dân trong thôn vẫn duy trì lễ hội rước nước qua đình với nguyện cầu mong muốn một năm mới bình an, một mùa màng bội thu. Những năm gần đây, lễ hội Phổng, xã Vân Nham dần trở thành một sản phẩm du lịch thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Phát huy truyền thống vùng quê cách mạng, những năm qua bà con trong thôn Phổng đã đoàn kết, nỗ lực, chăm chỉ, quyết tâm vươn lên phát triển kinh tế, trở thành thôn dẫn đầu trong mọi phong trào, hoạt động của xã.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Quang Hợp, Bí thư chi bộ, trưởng thôn Phổng, xã Vân Nham cho biết: Song song với việc sản xuất nông nghiệp, người dân trong thôn chăm chỉ làm ăn, kinh doanh, buôn bán, nhờ đó thu nhập và đời sống ngày càng cải thiện. Hiện trong thôn chỉ còn 5/396 hộ nghèo, chiếm 1,3%. Mọi đường thôn, ngõ xóm đều đã được bê tông hóa, có đèn điện chiếu sáng. Người dân trong thôn luôn đoàn kết, đồng thuận với các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đóng góp tích cực trong xây dựng nông thôn mới, góp phần đưa xã Vân Nham đạt chuẩn nông thôn mới năm 2022. Hiện nay, cán bộ, đảng viên, người dân trong thôn đang tích cực thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã Vân Nham nhiệm kỳ 2025-2030 (xã được thành lập trên cơ sở sáp nhập xã Vân Nham, xã Minh Tiến và Nhật Tiến của huyện Hữu Lũng cũ).

Theo dòng chảy lịch sử, cây đa cổ thụ phố Phổng vẫn bình yên tỏa bóng. Cây đa đã trở thành một phần ký ức quan trọng với người dân nơi đây và đặc biệt nó cũng là một di tích lịch sử gợi nhớ về khí thế sục sôi, tinh thần đoàn kết của nhân dân ta trong những năm tháng đấu tranh giành độc lập và bảo vệ thành quả cách mạng.

Phương Vy