Về nơi khởi thủy nghề nông

Trên cánh đồng Tam Cốc, có thuyền đưa đón du khách tham quan, thuyền lại chở niềm vui của một mùa vàng bội thu.

Ngày nay, kế thừa, phát huy các thành quả, giá trị thiêng liêng mà thế hệ cha ông để lại, người dân nơi đây đã khai thác cảnh quan thiên nhiên và giá trị văn hóa truyền thống để thúc đẩy kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương.Giá trị nông nghiệp đặc sắc Những ngày này, cánh đồng lúa chín vàng uốn lượn hai bên dòng sông Ngô Đồng trong Khu du lịch Tam Cốc-Bích Động, xã Ninh Hải, thành phố Hoa Lư thuộc phạm vi Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An đã vào độ thu hoạch. Người dân địa phương háo hức, phấn khởi được đón những bông lúa vàng óng, trĩu bông lên thuyền sau nhiều thời gian chăm sóc.

Trên diện tích một sào lúa đang độ chín vàng, hai vợ chồng ông Chu Đức, xã Ninh Hải tất bật dùng chiếc liềm sắc bén nhanh tay cắt lúa và bó lại để kéo lên thuyền. “Trồng lúa ở Tam Cốc khó khăn hơn mọi mặt so với những khu vực khác rất nhiều. Tất cả công đoạn từ cày bừa, cấy hái đến lúc thu hoạch đều phải làm bằng bàn tay con người, không có máy móc hỗ trợ; đặc biệt không chất hóa học, thuốc trừ sâu để cây lúa phát triển tự nhiên”, ông Đức chia sẻ.

Vào mùa thu hoạch, khách du lịch về thăm Tam Cốc có dịp được hòa mình vào không khí mùa gặt vui tươi, rộn ràng và chìm đắm trong hương thơm của lúa chín, tận mắt chiêm ngưỡng những hình ảnh chân thực của những người nông dân nơi đây như chèo thuyền, gặt lúa, chở lúa và tuốt lúa. Tất cả đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên không nơi nào sánh được - bức tranh sắc vàng di sản, nơi con người và thiên nhiên hòa quyện trong sự thanh bình, dung dị nhưng đầy cuốn hút.

Chị Hàn Ny, du khách Việt kiều Pháp cho biết: Ở đây, tôi thấy người dân gặt lúa hai bên rất đẹp và độc đáo khi mọi hoạt động thu hoạch đều diễn ra trên sông nước. Ngoài ra, những người lái đò cũng kể cho tôi nghe về tín ngưỡng thờ Thần Nông của cư dân bản địa ở đây - vị vua huyền thoại của nhà nông, là ông tổ nghề trồng lúa nước, người đã sáng chế ra các loại công cụ cày cấy và dạy cho dân vùng đồng bằng biết cách trồng trọt.

Theo ông Đinh Anh Tới, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ninh Hải, cánh đồng Tam Cốc là nơi hội tụ vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, lịch sử hàng nghìn năm và chiều sâu văn hóa của vùng châu thổ sông Hồng. Vì vậy, xã thường xuyên tuyên truyền cho người dân giữ gìn và sản xuất cánh đồng mang tính chất thủ công, sinh thái, không cơ giới hóa nhiều vào đồng ruộng.

Cánh đồng lúa Tam Cốc có diện tích hơn 19,5 ha với gần 200 hộ tham gia sản xuất chia đều cho bốn đội. Người dân đang bắt đầu thu hoạch các diện tích lúa chín. Năm nay, thời tiết khá thuận lợi nên năng suất lúa cao hơn các năm trước, ước đạt từ 2-2,5 tạ/sào.

Bảo tồn, phát triển bền vững

Những tài liệu khảo sát dân tộc học cho thấy, khu vực Tam Cốc là một trong những cái nôi khởi thủy của nền nông nghiệp sơ khai, chứa đựng những chứng cứ vật chất minh chứng cho việc nơi đây từng xuất hiện một nền nông nghiệp sớm. Đặc biệt, Tam Cốc còn bảo tồn những tín ngưỡng thờ Thần Núi, Thần Rừng, Thần Nông từ ngàn xưa của người Việt.

Ông Nguyễn Cao Tấn, Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình cho biết, nông nghiệp là khởi đầu của văn minh nhân loại, văn minh lúa nước, văn minh Việt cổ, được khởi thủy từ văn hóa Hòa Bình-Bắc Sơn, màn dạo đầu trước đây trên dưới 10.000 năm của một cuộc cách mạng nông nghiệp xảy ra trên toàn vùng Đông Nam Á.

Thời gian qua, nhờ tinh thần lao động sáng tạo của người dân địa phương, sự vào cuộc của các cấp chính quyền, sự chung sức đồng lòng của doanh nghiệp, cánh đồng lúa Tam Cốc được chăm sóc, tạo hình thành cánh đồng lúa nghệ thuật, bảo tồn và phát huy các giá trị độc đáo. Trong đó, hằng năm, sự kiện Tuần Du lịch Ninh Bình được tổ chức với chủ đề “Sắc vàng Tam Cốc-Tràng An” càng tôn vinh thêm các giá trị nền nông nghiệp lúa nước.

Với nền cảnh ngàn non xanh thẳm, mây trắng, sông trong, lúa vàng và bề dày lịch sử văn hóa nông nghiệp, nông thôn đặc sắc ở địa phương, cánh đồng lúa Tam Cốc từng được chuyên trang du lịch Business Insider bình chọn là một trong năm cánh đồng lúa đẹp nhất Việt Nam.

Thời gian tới, tỉnh Ninh Bình sẽ phục dựng, bảo tồn các tín ngưỡng thờ Thần Núi, Thần Rừng và Thần Nông; quy hoạch bảo tồn Tam Cốc là nơi diễn giải di sản; chú trọng bảo tồn cảnh quan, văn hóa lúa nước nhằm tôn vinh nền nông nghiệp lúa nước của người Việt; xây dựng sản phẩm nông nghiệp có chất lượng cao gắn với sản phẩm quà tặng du lịch để du khách tìm hiểu về văn hóa, truyền thống lịch sử của vùng đất Cố đô.

VĂN LÚA và YẾN TRINH